Tíminn - 23.05.1981, Blaðsíða 31

Sunnudalgur' 24.titva'i 1981

UM í ENGLANDI
fjölskyldan taldi sig hafa séö hafi
getiö verið gabb af hálfu barna
eða unglinga i fjölskyldunni. I
ööru lagi hafi veriö um ofskynj-
anir að ræöa sem hafi átt rætur aö
rekja til auöugs imyndunarafls og
þess orös sem lék á um reimleika
á prestssetrinu.
A þeim tima sem Bullfjölskyld-
an dvaldist i Borleyprestssetrinu
festist þaö orð á staðnum aö þar
væri reimt og sú trú liföi áfram
meöal ibúanna i nágrenninu.
„Allt til ársins 1929 var Borley i
engu frábrugðið mörgum enskum
sveitarheimilum sem eiga sér
sinn eigin draug”, segir i skýrslu
Sálarrannsóknarfélagsins.
Vofuleikur
Boð séra Henry Smith til Daily
Mirrorum að koma og rannsaka
máliö markar upphaf hins eigin-
lega Borleymáls. Húsiö var þá i
mikilli niðurniöslu og að hruni
komið sakir aldurs og litils við-
halds. Það var fullt af músum og
rottum og aö sögn sérfræöinga
Sálarrannsóknarfelagsins sá
Harry Price i þvi uppfyllingu
óska sinna og drauma um aö ööl-
ast mikla frægö. Hann kann sjálf-
ur aö hafa trúaö á einhverja
reimleika i húsinu en sérfræðing-
arnir telja þó að hann hafi þóst
sannfærðari en hann var og hafi
jafnvel staöiö fyrir einhverjum
„vofuleik”. Merkilegustu sýnirn-
ar og fyrirburbirnir áttu sér ekki
stað fyrr en eftir aö hann var
kominn á vettvang. Þá tóku aö
heyrast högg og bank, talsvert
bar á ljósagangi, fólki var hrint
og spýtum var kastað.
Sérfræöingar Sálarrannsóknar-
félagsins veltu sannarlega fyrir
sér spurningunni um aö sjón-
hverfingar og blekkingar heföu
veriö viöhaföar og var hreint ekki
grunlaust um þaö en komu þó
ekki meö neinar ásakanir i þá átt
meðan Price lifði.sakir meiðyröa
löggjafarinnar. Charles Sutton,
sem þá var blaðamaður á Daily
Mailen varð siðar framkvæmda-
stjóri Associated Newspapers, og
var kallaður til af Price aö verða
vitni að reimleikunum, lét þó
meiðyrðalöggjöfina ekki hindra
sig i að skrifa eftirfarandi klausu
árið 1948:
„Mér lærðist þab af Harry
Price, sjálfskipuöum forstjóra
sálarrannsókna, aö i húsi þar sem
er reimt sé ekkert að óttast frá
hendi drauganna en aftur á móti
full ástæða til aö gæta sin á dauð-
legum blaðafulltrúum ['eirra.
Ýmislegt henti nótt þá sem ég
dvaldi með Harry Price og einum
félaga hans i Borleyprestssetrinu
og meðal annars það að ég fékk
smástein i hausinn.
Eftir ýmsa háværa fyrirburöi
greip ég i Harry og fann að vasar
hans voru fullir af smásteinum og
trjáspænum. Þetta var nokkuð
sem honum tókst ekki að skýra
svo ég hraðaði mér til næsta smá-
bæjar til að hringja til Daily Mail
og segja sögu mina en eftir að hún
hafði verið borin undir lögfræðing
var ákveöiö að ekki mætti birta
hana. „Þvi miöur gamli félagi,”
sagöi fréttastjórinn, „en þeir
voru óvart tveir en þú aðeins
einn”.
Draugaferð
fyrir alla
Svo mikill var áhugi Harry
Price og ákafi að hann keypti
sjálfur Borleyprestssetrið árið
1937 þegar það stóð orðiö autt.
Siðan auglýsti hann i Times að-
gang að húsinu i sinni fylgd og lét
prenta sérstakar leiöbeiningar
fyrir gesti sina:
„Hreyfið yöur ekkief þér sjáið
draug og nálgist hann ekki undir
nokkrum kringumstæðum. At-
hugiö hann nákvæmlega, fylgist
meö öllum hreyfingum, hversu
lengi hann dvelur við, litarhátt
hans, stærð útlit, klæðnað eða
hvort hann er efnisgeröur eða
loftkenndur. Ef þér hafiö mynda-
vél við hendina takiö þá hljóðlega
mynd en foröist allan hávaða og
hreyfið yður ekki. Ef fyrirburður-
inn mælir nálgist hann þá ekki en
spyrjið að nafni, aldri, kynferði,
um ástæður heimsóknarinnar,
um hugsanleg vandræði og lausn
undan þeim. Komist að þvi hvort
um anda er að ræöa. Biðjið ver-
una að koma aftur, tiltakiö ná-
kvæman stað og tima. Hreyfið yö-
ur ekki fyrr en veran er horfin.
Fylgist vel með þvi hvernig hún
hverfur. Hverfi hún út um opnar
dyr fylgiö þá varlega I kjölfarið.
Hverfi hún gegnum órofna veggi
aögætið þá hvort hún er sjáanleg
hinum megin. Skráið nákvæm-
lega hjá yður atburðarrásina.
Nunnan er sögð ganga reglulega
eftir „Nunnustignum”. (Sjá leið-
beiningar númer 11).
Fáfengilegur
draugagangur
Þeir 48 menn sem svöruöu aug-
lýsingu Harry Price eftir „hug-
rökkum athugendum” voru upp-
lýstir um alla þá atburði sem áö-
ur höfðu átt sér stað i Borley-
prestssetrinu og sumir hverjir
dvöldu þeir margar helgar á
prestssetrinu. Flestiruröu þeir þó
fyrir vonbrigðum þar sem fátt
annað bar til tiðinda en bank og
fótatak og hlutir hreyfðust úr
stað. Helst heyrði það nýjungum
til að skrift birtist á vegg og und-
irskriftin „Marianne”. Furðuleg-
ast var aö þetta gerðist aðeins
þegar Price var aftastur i röð
mannanna þar sem þeir skriðu
um i myrkrinu við athuganir sin-
ar. Væri einhver hinna athugend-
anna aftastur birtist aldrei nein
skrift. Þá heyrðist einnig skrjáfur
i skjölum, eða svo sagöi Harry
Price, en einum athugendanna
þótti hljóðið minna grunsamlega
mikið á hljóö það er kemur þegar
álpappir úr sigarettupökkum er
rifinn i sundur. I bilnum á heim-
leiðinni tókst þessum athugenda
aö kikja ofan i tösku Price og sá
þar slika álpappirsrullu sem end-
inn haföi verið rifinn af.
Enginn athugendanna sá þó
nokkru sinni neitt i likingu við þá
fyrirburöi sem lýst hafði verið
sem höfuðlausum mönnum,
nunnuvofum og fleiru þess háttar.
Allt sem þeir heyrðu og sáu virtist
geta átt sér náttúrulegar skýring-
ar, svo sem aö þar væru rottur og
mýs á ferð eöa bank frá lausum
glugga. Harry Price fullyrti hins
vegaralltaf aö öll þessi hljóö ættu
rætur aö rekja til yfirnáttúru-
legra vera.
Brak og brestir i svo gömlu
húsi, sögðu sérfræöingar Sálar-
rannsóknarfélagsins, eiga sér
náttúruleg upptök og þeir héldu
þvi ennfremur fram að ýmislegt
annaö óskýranlegra gæti vel hafa
verið uppátæki unglinga i ná-
grenninu sem áttu auövelt meö að
komast inn i kjallarann um ólæst-
ar dyr sem á honum voru.
Sjálfseignar-
stofnun drauga
Niöurstöður sérfræðinga
Sálarrannsóknarfélagsins um
reimleikana á prestssetrinu með-
an Harry Price rak það sem
sjálfseignarstofnun drauga eru
þessar: „Við teljum meö tals-
verðri vissu að sannanir fyrir ein-
hverjum yfirnáttúrulegum hlut-
um séu svo veigalitlar aö visinda-
lega séekkert á þeim að byggja”.
Þá átelja þeir aöferöir Harry
Price og segja „athuganir” hans
ekkert eiga skylt við sálarrann-
sóknarvisindi. En Harry Price
má vera sama, honum hlotnaðist
það sem hann sóttist fyrst og
fremst eftir, mikill hlaöi af
skýrslum frá „hugrökkum athug-
endum” sinum sem hann notaði
siðan sem efnivið I bækur sinar og
greinar um Borleyreimleikana.
Harry Price tókst aö gera Bor-
leyprestssetrið viðfrægt i Eng-
landi og jafnvel viðar meö skrif-
um sinum og erindum i útvarpi og
niðurstööur hans voru teknar
góðar og gildar af fjölda fólks,
þar á meðal tveimur þjóðkunnum
lögfræðingum. Annar þeirra kvaö
þær pottþéttar lagðar á mæli-
kvaröa sönnunarskyldu fyrir
breskum dómstólum.
Hinn 27. febrúar áriö 1939 brann
prestssetrið og leifar þess siðan
fjarlægöar áriö 1944. Afram þótti
þó reimt á staðnum og var það af
mörgum sagt sönnun á þvi aö
reimleikarnir ættu rætur aö
rekja til annars húss og eldra en
sjálfs prestssetursins.
Sagan öðlast
nýtt líf
Eyðilegging sjálfs prestset-
ursins var eins og olia á eld
draugatrúarinnar sem við þaö
loddi. Samkvæmt skýrslum Sál-
arrannsóknarfélagsins voru 116
fréttagreinar skrifaðar um
„sannleikann um prestssetriö” i
kjölfar bruna þess. Einn sjónar-
votta aö brunanum þóttist hafa
séð hauskúpu af hesti i glugga á
efri hæöinni og lögreglumaður
tjáði fréttamönnum i mesta
grandleysi að sér hefði verið sagt
að sést hafi til gráklæddrar nunnu
sem gengið hefði út úr eldhafinu.
Ekki dró það úr áhuga almenn-
ings þegar undir kjallara prest -
setursins fannst hluti úr höfuð-
kúpu og kjálkabeini sem taliö var
að væri úr kvenmanni. Þessar
likleifar voru grafnar i kirkju-
garðinum á staðnum sem jarð-
neskar leifar Borleynunnunnar.
Meö öllu er óvist hvernig þær
voru komnar undir kjallara
prestsetursins en menn hafa get-
ið sér þess til aö þarna hafi veriö
grafreitur nokkurra fórnarlamba
plágunnar miklu (svarta dauða)
sem geysaöi á Englandi árið 1665,
hafa enda fundist fleiri bein i
garöi prestsetursins. Þeir eru þó
ekki svo fáir sem vilja fremur
trúa á jaröneskar leifar Borley-
nunnunnar.
Þótt kjálkabeinið væri álitið
vera komið úr kvenmanni var að
minnsta kosti einn tilkvaddra
sérfræðinga á þeirri skoðun að
þaö væri komið úr svini. Tann-
læknirinn i hópnum úrskurðaði
einnig að það bæri með sér að eig-
andi þessa kjálka hlyti aö hafa
veriö mjög kvalinn af tannpinu og
kannski það sé hin eina rétta
skýring á þvi aö nunnan fann eng-
an friö i gröf sinni, hún hefur
kvalist svo af tannpinu.
Siðasti dularfulli viðburðurinn
sem kunnugt er um að átt hafi sér
stað á Borleyprestsetrinu gerö-
ist hinn 5. april árið 1944. Það var
þegar Price fylgdi blaöamanni og
ljósmyndara frá bandariska
timaritinu Life á vettvang en
þann dag átti einmitt aö rifa
brunarústirnar. Ljósmyndarinn
náöi mynd af fjöl sem hrundi úr
veggjum rústanna en Price full-
yrti aö fjöiin væri langt að komin
og hefði veriö stýrt af einhverri
ósýnilegri hönd. „Já, satt
segiröu”, sagöi bandariski blaða-
maöurinn og hélt að þetta ætti aö
vera brandari, „engir strengir,
engir stýrisvirar á henni”.
Dulhyggja prests
og prettvísi Price
Lokaniðurstaða sálarrann-
sóknarfélagsins i Borleymálinu
var á þá leið að Harry Price hefði
átt allan þátt i að blása málið upp
og i skrifum hans og annarri um-
fjöllun gæti bæði rangfærslna og
ýkja. Siðan segir þar:
„Reimleikarnir á Borleyprest-
setrinu byggast þó ekki eingöngu
á framburði Harry Price enda
heföum viö þá varla lagt út i
rannsókn á málinu. Framburður
margra annarra kemur hér viö
sögu en ljóst er að skoðanir þeirra
bera blæ af þeim sögnum sem
tengjast húsinu og yfirnáttúru-
legum hlutum sem þaö er
kunnugt fyrir. Sjálf saga Borley-
prestsetursins hefur kynt undir
þeirri viðteknu trú, aö þar sé
reimt. Atburðir þeir sem þar hafa
átt sér stað i tiö Bull, Smith og
Foyster hafa ýtt undir trúgirni
þeirra sem ekki eru ýkja efa-
gjarnir og þar með skapaöist þaö
andrúmsloft sem Price nýtti sér
til fullnustu meöan hann hafði
umráö yfir húsinu og stóð þar
fyrir athugunum. Við greiningu
virðast sannanir fyrir hvers kyns
reimleikum veikjast og verða
smám saman aö engu.”
Þá álita sérfræðingar sálar-
.rannsóknarfélagsins aö dul-
hyggja séra Harry Bull sé næg
skýring á tilkomu reimleika-
trúarinnar sem ýmissa hluta
vegna hafi siöan magnast og þá
sérstaklega meö tilkomu rann-
sókna Harry Price. Price vissi að
fólkiö vildi frekar trúa á drauga
en ofsjónir og þvi kynti hann und-
ir trú þess og varð sjálfur kunnur
maöur fyrir vikiö.
Þýtt og endursagt/KEJ