Tíminn - 20.09.1981, Qupperneq 8

8
Sunnudagur 20. september 1981
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastióri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson. Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. úlafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Heloar-Tímans: llluqi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir. Bjarghildur Stefánsdóftir. Egill Helgason, Friðrik Indriöason,
Friða Björnsdóttir (Heimilis-Timinn), Halldór Valdimarsson, Heiður Helga-
dóttir. Jónas Guðmundsson, Jónas Guömundsson. Kristinn Hallgrimsson,
Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. Útlits-
teiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einársson, Guð-
jón Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn. skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
5.00. Áskriftargjaldá mánuði: kr. 85.00-Prentun: Blaðaprent h.f.
Samræmist
kristindómur
og spíritismi?
eftir Halldór Kristjánsson
Árásirnar á frétta-
menn útvarpsins
■ Mikill styrr hefur staðið um fréttastofu út-
varpsins að undanförnu. Fréttamenn, sem þar
starfa, hafa orðið fyrir hatrömmum árásum af
pólitiskum aðilum, sem hafa sakað þá um póli-
tiska hlutdrægni i starfi. Þegar þessir sömu aðil-
ar hafa svo reynt að rökstyðja árásir sinar hefur
orðið fátt um dæmi. Það er að vonum, þvi frétta-
menn útvarpsins hafa yfirleitt fylgt ströngum
reglum um óhlutdrægni i störfum sinum.
Ef hér væri aðeins um að ræða þetta venjulega
pólitiska moldviðri, sem stormsveipur Alþýðu-
flokksins þeytir upp annað slagið sjálfum sér til
auglýsingar, þyrfti svo sem ekki að taka þessar
árásir alvarlega. En gamanið tekur óneitanlega
að kárna þegar aðrir og ábyrgari aðilar gefa til
kynna, að þeir telji þessar árásir, eða hluta
þeirra, réttmætar.
Rikisútvarpið hefur þá sérstöðu meðal is-
lenskra f jölmiðla að vera eign allrar þjóðarinnar.
Þess vegna er það grundvallaratriði, að útvarpið
verði aldrei hallt undir ákveðna hópa eða flokka.
Þetta á alveg sérstaklega við um fréttastofuna.
Þeir, sem fylgjast reglulega með útvarpsfrétt-
um, vita að það er ekki með nokkrum rétti hægt
að ásaka fréttamenn útvarpsins um pólitiska
hlutdrægni. Þvert á móti vinna þeir sin störf, oft
við mjög eríiðar aðstæður, i samræmi við af-
dráttarlausar óhlutdrægnisreglur. Það er þvi
eðlilegt að fréttamenn bregðist hart við pólitisk-
um árásum, hvaðan sem þær koma, og það er illt
verk pólitiskra spekúlanta að reyna að rægja af
þeim mannorðið. Slik vinnubrögð eru að visu vel
þekkt erlendis frá, en hafa alltaf um siðir hitt á-
rásarmennina sjálfa fyrir. Svo mun vafalaust
einnig fara nú.
Þar sem fréttamenn útvarpsins hafa hreinan
skjöid hvað varðar ásakanir um pólitiska hlut-
drægni, er leiðinlegt til þess að vita að ásakanir,
sem fram hafa komið um meint trúnaðarbrot,
skuli ekki hafa verið skýrðar ofan i kjölinn. Það
eina, sem virðist alveg Ijóst i þvi máli er, að um-
mæli sem formaður Alþýðuflokksins sagði i trún-
aði við fréttamann á útvarpinu um annan þing-
mann Alþýðuflokksins barst umræddum
þingmanni til eyrna. Fréttastofunnar vegna er
nauðsynlegt að upplýsa það til fulls, hvort ein-
hver núverandi eða fyrrverandi starfsmaður
hennar átti hér hlut að máli. Trúnaður á milli
fréttamanns ogþeirra, sem hann talar við, er eitt
af grundvallaratriðum i siðareglum blaðamanna,
og það má ekki leika nokkur vafi á þvi, að þær
reglur séu ávallt i heiðri hafðar af fréttamönnum
útvarpsins.
Það er auðveldara að þyrla upp pólitisku mold-
viðri en að hreinsa sig af óréttmætum ásökunum.
Það ættu þeir, sem taka undir óábyrgar árásir,
sem ljóslega eru af pólitiskum toga spunnar, að
hafa vel hugfast, og fara með gát þegar ráðist er
að starfsheiðri manna. Vonandi stendur frétta-
stofa útvarpsins jafn rétt eftir þegar þessu óveðri
slotar og lætur ekki hamfarir pólitiskra storm-
sveipa hræða sig frá grundvallarreglum sinum
um pólitiska óhlutdrægni i fréttaflutningi.
— ESJ.
■ Nýtt land, sem út kom 10.
september fékk þrjá fyrirmenn
andlegra visinda til aö svara þvi,
hvort spiritismi og kristindómur
geti fariö saman. 1 svörum þeirra
er sumstaöar vikiö aö atriöum
sem fyrir ýmsum hafa Urslita-
þýöingu um trúarleg viöhorf.
Fyrir ýmsa mun kenning Páls
Skúiasonar prófessors um fram-
haldslifiö veröa heldur nýstárleg
en hann segir:
„Kristin kenning heldur þvi
hins vegar fram aö andi og efni
séu eitt í hverri persónu og þegar
hinu jaröneska lífi hennar ljúki
glatist hún eöa lifi eiliflega i guöi
— og hún glatist ekki svo fremi aö
hún viljilifa fyrir náö Drottins”.
Þetta skil ég svo aö þeir sem
glatast viö enda hins jarðneska
lifs séu ekki til framar. Það er
vitanlega i fullri mótsögn viö þaö
sem kennt hefur veriö um allar
aldir kristninnar og engan veginn
i samræmi viö orð trUarjátning-
arinnar...” og mun þaðan koma
og dæma lifendur og dauða”.
Aöur er prófessorinn búinn aö
segjaaöhiö eilifa „lif persónunn-
ar allrar, ekki hluta hennar eins
og spiritisminn kveður á um”
hef jist strax i þessu lifi um leið og
persónan er vigð Kristi i skirn-
inni, en þó sé þaö huliö sjónum
kristins manns” meö hvaöa hætti
persónan lifir i Guöi þegar þessu
jaröneska lifi lýkur”. Það er þö
strax í áttina aö prófessorinn veit
að skrokkurinn á aö fylgja þó að
annaö sé hulið sjónum hans.
Það er ástæöulaust aö tala um
stöönun og kyrrstööu i kirkjuleg-
um boöskap á Islandi.
Upprisan og dómurinn.
Viða i guðspjöllunum kemur
fram aö gengiö er út frá þvi aö
sérhver maöur eigi aö mæta fyrir
dómi I ööru lifi sem kallaö er eöa
framhaldi þessa jarðlifs. Réttlát-
ur guö dæmi menn eftir verkum
þeirra. Menn skuli áöur en lýkur
gjalda þess eöa njóta sem þeir
hafa gert.
Þetta kemur viða fram án þess
að nokkur nánari lýsing sé á þvi
hvernig þeim dómi veröi háttaö
aö ööru leyti. Lengi hefur þó verið
stuöst viö lýsinguna i 25. kafla
Matteusarguöspjalls um skiptin
eins og þegar hafrar eru skildir
frá sauðum.
Kristin trú tók aö erföum frá
Gyðingum trúna á dóminn og
upprisuna. Marta sagðist vita að
bróöir sinn rísi upp á efsta degi
eins og aörir. Trúarjátning sú
sem hér er notuö er by ggð á þeim
fornu hugmyndum. Og án þess aö
ég telji trúarjátninguna nokkurn
hyrningarstein kristinnar boöun-
ar veröa þaö aö teljast tiöindi
þegar gengiö er svo I berhögg við
hana eins og ástatt er.
Andlegur lfkami.
Pállpostuli talaöi um andlegan
likama og þaö hefur lengi veriö
lagt til grundvallar fyrir hug-
myndunum um eilift lif manns-
sálarinnar. Aö visu var þaö ráö-
andi skoöun alllengi aö hinir látnu
svæfu i gröfum sinum þar til
básúnurnar vektu þá til aö mæta
á dóminn. Kirkjan kenndi um
skeiö aö þá fengi hver og einn sinn
gamla likama enda segir trúar-
játningin „upprisu holdsins” ef
rétt er fariö meö hana eins og hún
var samþykkt fyrir 1600 árum,
raunar eftir mikiö þref og deilur.
Samkvæmt oröalagi Páls
postula litu menn þannig á að
hinn andlegi líkami upprisunnar
værimaöurinn sjálfur meö vitund
sina og tilfinningar.
Auövitaö var Páll ekki
óskeikull. Hann trúöi þvi að hann
myndi lifa fram á dómsdag og
umbreytast i staö þess að deyja.
En hann var mikill hugmynda-
fræöingur fyrir kristinn siö og
lætur nærri aö kalla megi hann
höfuðstofnanda kirkjunnar.
Þarf spiritisminn guð?
Ddctor Þórir Kr. Þórðarson
segir réttilega aö samkvæmt
kenningum spiritismans hafi
maðurinn eilifa sál. Þaö sé hans
eðli. „Maöurinn, salin lifi eftir
likamsdauðann sökum eðlis
mannsins sjálfs”. Það er 'alveg
rétt sem hann segir:
„I ritum og ræöum spi'ritista
kemur fram sú skoöun, aö eftir
likamsdauöann fari maðurinn
(sál hans) inn á lendur lands lif-
enda, þar sem hann byggir á
sjálfum sér og þroska sinum.
Hann fetar nýjar þroskaleiðir —
væntanlega til æöstu fullkomnun-
ar og sælu. A þessu landi lifenda
hittir hann fyrir ættmenn sina og
vini. Þar tekur hann þátt i fram-
haldi mannlegs samfélags sem er
á þroskabraut eiliföarinnar I
kraftisins eigin eölis”.
(Jt frá þessu ályktar svo dr.
Þórir aö meö þessu hugmynda-
kerfisé Guð óþarfur. Guö og Krist
megi strika út úr slikri orðræðu.
Vel má fallast á aö þetta gæti
verið svo en þaö væri alls ekki
sögulega réttef einhver héldi þvi
fram aö spiritistar innan i'slensku
kirkjunnar hefðu afskrifaö guð og
Krist. Væntanlega segir það eng-
inn maöur.
En skemmtilegast er að tala
um þaö sem er, halda sig við
veruleikann. Og þaö er söguleg
staðreynd að helstu boðberar
spiritismans afskrifuðu ekki guð
og Kríst enda þótt hægt sé aö
hugsa sér veigamikinn þráö úr
hugmyndafræði spiritismans meö
þvi móti aö þaö væri gert.
Er fra mha ldslifið
náttúrulögmál?
Samkvæmt kenningum
spiritismans er framhaldslif
mannsins náthirulögmál. Sumir
halda þvi fram aö sú kenning leiöi
til andvaraleysis. Menn hugsi
sem svo aö nógur sé timinn og
ekkert liggi á.
Þö mun engu slður mega finna
dæmi þess aö hugsunarháttur
manna breytist á þann veg aö
þeir hugsi lengra og leggi annað
mat á hlutina þegar þeir gera ráö
fyrir sliku framhaldi. Að sjálf-
sögöu fer þaö mjög eftir hverjum
og einum hvernig við er brugöist.
Og sjálfsagt hefur það enga úr-
slitaþýöingu um andlegan þroska
hvaöa kenningakerfi menn
aðhyllast.
Hitt er annað mál aö sú skoðun
aö mannssálin sé eillf byggir á
fornri kenningarerfö sem kristnin
tók viö frá fortíö sinni og mörgum
þykireðlilegt að gera ráö fyrir aö
þar gikii sama náttúrulögmál
fyrir alla án tillits til trúar og
skoöana.
Hjálpin að handan.
En margt er ósagt um
spíritismann. Um hann veröur
ekki rættaö gagni án þess aö geta
þess aö hann gengur út frá þvi aö
hinir látnu geti haft samband við
þá sem eftir lifa. Bester i fræði-
legum viðræöum um þessi mál aö
talafáttum sannanir. Seintveröa
mál sönnuö svo aö ekki sé unnt aö
tortryggja og bera brigður á. Þaö
má ekki alltaf trúa eigin augum.
Hitt er staðreynd aö þaö hefur
lengi fylgt kristinni trú aö treysta
þvi aö látnir menn gætu litiö til
meö eftirlifandi vinum sinum,
geröu þaö og hjálpuöu þeim þann-
ig á margan hátt.
Aliöandi stundu trúa þvi' marg-
ir að ósýnilegur verndarkraftur
vaki yfir sér og hjálpi og styrki
meö ýmsu móti. Þvi mun enginn
trúaöur maöur neita. Og sjálfsagt
erhægt aö leggja óþarflega mikiö
kapp á aö þrýsta inn i aöra.sinum
skýringum á þvi hvernig þeim
máttaröflum sé háttaö. Þaö er
margt i tilverunni sem viö ráðum
ekki viö aö reikna út eöa skil-
greina til fulls enda þótt viö telj-
um okkur vita af þvi.
En mörgum manni er hjálpin
aö handan veruíeiki og reynsla,
þó að skýringar séu ekki allar á
einn veg og stundum óljósar.
Getur þetta farið sam-
an?
Þeim sem þekkja islenska
kirkjusögu á þessari öld mun
viröast undarleg spuming hvort
spiritismi og kristindómur geti
fylgst að. Kristindómur hefur
verið meö ýmsu móti og margt
boriö á milli einstakra flokka og
deilda. En sé þessari spumingu
svaraö neitandi liggur ljóst fyrir
að Haraldur Nielsson og mikill
hluti islenskra presta á fyrri hluta
þessarar aldar hafa ekki áttsam-
leið meö kristindóminum. Þá
liggur nærri að segja megi að
þjóökirkjan islenska hafi áratug-
um saman ekki veriö kristin
kirkja.
Er nú ekki timabært aö nema
staðar og hugsa um hvert stefni
þegar svo er komið?
Það er a.m.k. litiö i samræmi
viö taliö um einingu kristninnar
aö útskúfa hugmyndinni um kær-
leiksmátt framliðinna til áhrifa á
jarðlifiö.
Þar sem leiðir skilur.
Annars skilst mér aö þaö sé
raunar annaö en þetta sem eink-
um skilur á milli og skiptir i
flokka. Það erskilningurinn á eðli
mannsins. Annars vegar er sú
skoöun aö mannlegt eöli sé illt og
spillt, geti ekki öðruvisi veriö og
hljóti svo aö veröa. Vonin sé öll
bundin viö náöina og einhverja
frelsun frá sjálfs sin eðli aö mér
skilst.
Hins vegar er svo trúin sú aö
þrátt fyrir allt hiö lága, óþrosk-
aða og illa ímannlegu eðli sé okk-
ur þó áskapaö aö hrifast af hinu
góða, vilja velog þroskast meö tiö
og tima. Þessalifskoöun er vissu-
lega hægt aö styöja ýmsum til-
vitnunum i guöspjöllin. Og óhætt
er að fullyröa aö þessi lifeskoðun
þarf alls ekki aö koma i veg fyrir
þaö aö menn finni sig þurfa guös
sins frelsara.
Þaö er sjálfsagt erfitt aö leiða
sér fyrirsjónir aö við náum langt
á vegi fullkomnunar þegar þess
er gætt hvar viö erum og hvernig
viö erum núna. Þó er sennileea
mörgum ennþá erfiöara aö hugsa
sérhvernig hægt sé aö hafa okkur
i guösriki eins og viö erum.
En ef við trúum, ef viö erum
kristin, þá getum viö þó haldiö i
þá von aö unnt sé jafnvel aö
hjálpa okkur til þroska, þó aö
mikiö þurfi til.
Kannske er þaö mesta trúar-
raunin.