Tíminn - 06.12.1981, Page 2

Sunnudagur 6. desember 1981.
Ijós vikunnar
■ Hugtakið nýlist er til,
notað yfir ýmislegar
listgreinar sem heldur
ungir myndlistarmenn
en rosknir leggja stund á
— við förum ekki út i
skilgreiningar. Þurfum
þess heldur dcki: Gunn-
ar B. Kvaran einn ágæt-
ur, listgagnrýnandi
,,Dagblaðsins & Visis”
sér um greiningar. Við
munum enn þá tið er
eldri bróðir Gunnars,
ölafur Kvaran, fræddi
okkur undirþjóðina um
myndlist i Þjóðviljanum
um árið: Við, er okkur
óhætt að segja, skUdum
ekki bofs! Nú kemur i
Ijds að Gunnar B. er
bróðurbetrungur i
stærsta lagi eða eruð
þið ekki miklu nær um
eðli fyrirbærisins ,,per-
formance” eftir þennan
lestur hér? Eina sem
veldur okkur duggunar-
litlum áhyggjúm: á
hvaða túngumáíi skrifar
maðurinn?
„Inntak perfonnance er oft og
tlöum afar torskiliö og I raun er
þaö eöli perfomancins eöa hluti af
inntakinu. A fyrri árum var
likaminn t.d. notaöur sem gjarn-
an inntakslegur hluti athafnar-
innar (méta-Langage), en ekki
eingöngu sem tjáningarmiöill
(sjá verk eftir t.d. Burden og
Gerz). Nú er hugsunin ofttvöföld,
annars vegar formræn túlkun og
hins vegar oft og tiöum heims-
spekileg vangavelta sem þarf
ekki aö koma fram i sjálfri at-
höfninni heldur er fyrstog fremst
hugsuö sem forsenda fyrir viö-
komandi listsköpun. Þaö sem
skiptir þvi' oft höfuömáli er þessi
heimspekilega forsenda sem ber
vott um aö viökomandi listamenn
hafa aö baki umfangsmikiö nám i
heimspeki, listheimspeki eöa trú-
speki.
Performance er i eöli sinu afar
óskilgreind tjáning. Hiö óskil-
greinda er jafnvel undirstrikaö
meö þvl aö dylja inntakiö og ef
notuö eru orö er þeim gefnin ný
meining. Er þetta algerlega and-
stætt t.d. conceptlist sem jafnan
byggist samhliöa á fræöilegum
(theoretískum) útskýringum og
listhlutnum sjálfum. Per-
formance býöur þvi upp á fjöl-
breytilega skynjunar- og
túlkunar möguleika.
Þegar haföur er I huga hinn
stóri heimspekilegur þáttur per-
formance er greinilegt aö hug-
myndafræöileg forsenda er mjög
mikilvæg. Hér er ekki auöhlaupiö
aö þvi aö vinna forrænt úr hug-
myndum annarra listamanna
eins og viö þekkjum úr málverk-
inu, þar sem er algengt aö lista-
menn vinni fram persónulegan
stil þó svo upphafiö hafi legiö i
verkum annarra listamanna.
Meö þetta I huga aö ljóst aö auö-
velter aö detta i beina eftiröpun,
innantóman formalisma eöa eitt-
hvert hughyggjurugl...”
Viö undirþjóö lútum höföi I
þögulli aödáun. Gunnar B. Kvar-
an er ljós vikunnar. Hann fær
mjallhvitt antikkerti frá Hreini
hf. ef hann litur viö hér á ritstjórn
Helgar-Timans aö Siöumúla 15,R.
tónlist
Tonleikar Musica
Nova á mánudag
— Háskólakórinn frumflytur verk eftir Jónas Tómasson
U Musica Nova, félagsskapur
ungra tónskálda og tónlistarfólks
um nýlega hljómlist, gengst fyrir
tónleikum aö Kjarvalsstööum á
mánudaginn 7. desember. A efn-
isskránni eru 5 verk, tvö eftir ung
Islensk tónskáld og þrjú eftir er-
lend.
1. Nýtt tónverk, „Mansöngvar-
Kantata nr.4” eftir Jónas Tómas-
son sem hann hefur samiö fyrir
Háskólakórinn aö tilhlutan Mus-
ica Nova. Verkiö er samiö viö tólf
kvæöi eftir Hannes Pétursson og
er aö sögn forsvarsmanna tón-
leikanna bæöi blæbrigöarikt og
viöamikiö. Aukkórsins taka fjór-
ir hljóöfæraleikarar þátt i' flutn-
ingi verksins. Stjórnandi er
Hjálmar Ragnarsson.
2. Nýtt tónverk eftir norska tón-
skáldiö Lasse Thorsen: „Inter-
play”fyrirflautu og pianó. Verk-
iö er samiö fyrir Manuelu Wiesler
sem mun frumflytja þaö á tón-
leikunum ásamt Þorkeli Sigur-
björnssyni.
3. „Variations III” eftir John
Cage, samiö áriö 1963. Flytjandi
er óskar Ingólfsson.
4. „Variations IV” eftir hinn
samaCage. Flytjandi er Snorri S.
Birgisson.
5. „Glopplop” (hljóöverk fyrir
kór) eftir Magnús Guölaugsson.
Aö auki veröa kynnt nokkur
verk Magnúsar Guölaugssonar,
sem meöal annars eru samin
fyrir videó...
Auk þeirra sem aö ofan eru
taldir koma fram á tónleikunum
þau Nora Kornblueh og Michael
Shelton.
Tónleikarnir hefjast klukkan
20.30 á mánudag.
Andlát og útför Jakobs
Háskólatónleikarnir halda
áfram aö vera meöal skemmti-
legustu og forvitnilegustu listviö-
buröa í bænum. Föstudaginn 27.
nóvember lék Helga Ingólfsdóttir
á sembal sinn sónötuna „Andlát
og útför Jakobs” eftir Johann
Kuhnau (1660-1722). A undan
sagöi Helga nokkur deili á tón-
skáldinu og verki þess, og las siö-
an „prógramm” verksins, svo
sem nú skal greina. Kuhau var
lögfræöingur aö mennt og áhuga-
maöur um tónlist, en auk þess rit-
höfundur. Hann samdi sex sónöt-
ur fyrir hljómborö, og eru þær
hinar fyrstu i veröldiimi fyrir slik
hljóSæri (sembal og orgel). Siö-
an geröist hann kantor viö
Tómasarkirkjuna I Leipeig, næst-
ur á undan Jóhanni Sebastfan
Bach, og samdi eftir það enga
tónlist svo vitaö sé, heldur „týnd-
ist i kennslu og kórstjórn” ef aö
likum lætur. Þessarsembalsónöt-
ur Kuhnaus eru ströng pró-
grammtónlist, þar sem lýst er
ákveðnum atburöum i tónum, en
jafnframt neytti Kuhnau rithöf-
undarkunnáttu sinnar og samdi
meö texta til skýringar verkinu —
og hann las Helga i þýðingu and-
ansmannanna Þorsteins Gylfa-
sonar og Reynis Axelssonar.
Sónatan lýsir semsagt i 5 köfl-
um andláti og útför Jakobs, þess
sem fékk Leu i staö Rakelar, frá
þvi hann andaðist saddur lifdaga
á 148. aldursári og þar til hann
var kominn i gröfina og niðjarnir
héldu erfishátiö. Þetta er dæma-
laust skemmtileg og merkileg
tónlist, og leikur Helgu áhrifa-
mikill. Sérstaklega var 3. kaflinn
eftirminnilegur, hann lýsir
„Feröinni frá Egyptalandi til
Kananslands”, og segir svo i text-
anum:
,,AÖ þvibúnu fóru syrgjendurn-
ir aö hinztu ósk Jakobs til
Kananslands að jarösetja hann. 1
för meö þeim gengu fylktu liöi
tignustu öldungar af húsi Faraós,
og fjöldi annarra Egypta og
þjóna.ekki færrien heimihsmenn
hins látna, svo að þessi skari virt-
ist sem voldugur her. Og þótt
Egyptar hefbu þegar, meö ástvin-
unum grátandi, syrgt i sjötiu
daga fööur hins konunglega land-
stjóra sins Jósefs, þá héldu þeir,
er þeir komu á völlinn Atad i
Kanaanslandi, mikinn og beiskan
harm i' sjö daga. Og þegar lands-
búar sáu svo fágæta sorgarhátið
nefndu þeir völlinn Egypta-
harm.”
Þessari endalausu göngu yfir
eyðimörkina lýsir Kuhnau með
sifelldu klifi áttundapartsnótna i
vinstri hendinni, sem er svo
dæmalaust áhrifamikiö, aö hin
endalausa ferö Arabiu-Lawrence
i stjórmyndinni nær þar engum
samjöfnuði. Svo mikill er máttur
tónlistarinnar i höndum hug-
kvæmra snillinga.
3.12 Siguröur St cinþórsson.
klassískar plötur
Tríókonsert Beethovens
■ Hljómplötufyrirtækiö His
Masters Voice hélt upp á 200 ára
afmæli Ludwigs van Beethoven
meö þvi aö fá fjóra hljóm listar--
höfuðsnillinga til að spila Trió-
konsert Beethovens i C-dúr óp. 56
inn á plötu. Konsert þessi hefur
jafnan staöiö I skugga annarra
konserta Beethovens, og jafnvel
verið talinn til hans daufari
verka. Þaö slyðruorö rekur þessi
plata rækilega af konsertnum,
enda eru allir flytjendur kur.nir
Beethoven-menn. Herbert von
Karajan stjórnar Berlinarfi'lhar-
móniunni, en Sviatoslav Richter
(pi'anó), David Oistrach (fiðla) og
Mstislav Rostropóvits (selló)
skipa trióiö.
Triókonsertinn var eitt nokk-
urra verka, sem Beethoven bauö
fyrirtækinu Breitkopf & Hartel til
útgáfu meö bréfi dags. 26. ágUst
1804. Þar segir: „Ég tel hér upp
þau verk sem ég hef fram aö
færa: Óratoiu mina, nýja stóra
sinfóniu, konsert fyrir fiölu, kné-
fiölu og pianó ásamt hljómsveit,
og þrjár nýjar einleikssónötur”.
Um konsertinn segir hann: ,,Um
þessi verk hefi ég engu viö að
bæta nema þvi, aö konsert fyrir
þrjú einleikshljóðfæri er dálitil
nýjung.” Hin verkin voru óratori-
an Kristur á Oliufjallinu, 3. sin-
fónian, og pianósónöturnar i C-
dúr (Waldstein), F-dúr og f-moll
(Appassionata). Svo triókonsert-
inn markar þáttaskil hjá tón-
skáldinu — upphaf hinna stóru,
upphöfnu sköpunarverka.
Vinsældaleysi tri'ókonsertsins
kenna menn þvi, að i honum séu
engin eftirminnileg stef. Þetta
stafar af þvi tæknilega vanda-
máli, aö sérhvert stef veröur að
spila a.m.k. fjórum sinnum —
einu sinni á hvert einleikshljóð-
færanna, og i hljómsveitinni — ef
öllum á aö gera jafnhátt undir
höfN, og þess vegna mega þau
ekki vera löng. Og jafnframt á
skáldiö viö þaö aö etja, aö knéfiðl-
an kunni aö drukkna i „hávaöan-
um” frá hinum abilum konserts-
ins. Þetta leysir hann með þvi' að
gera hlut knéfiðlunnar mestan
hinna þriggja einleikshljóðfæra,
og láta hana liggja aðallega I hin-
um hljómmikla efsta streng.
Menn geta svo imyndað sér hvort
knéfiöluparturinn fær ekki fram-
bærilega túlkun hjá Rostrópóvits,
en annars má segja um allar
„stjörnurnar” fjórar, sem að
þessum flutningi standa, aö þeir
eru i fremstu röð Beethoven-túlk-
enda. Ég hefi trúaö þvi i' 20 ár að
Richter sé mesti pianisti vorra
tima, og enginn komist i hálf-
kvisti viö hann i Beethoven. Og
flestir munu vera á þvi, aö Ber-
■ Nafn yfir tónlist hljómsveitar-
innar Egó hringsnerist lengi um i
höföinu á mér eftir aö ég hafði
heyrt i' þeim i fyrsta sinn á tón-
leikum i NEFS um siöustu helgi.
Ég bar þetta nafn upp við As-
mund Jónsson annan umsjónar-
mann Afanga sem staddur var á
tónleikunum og hann svaraöi meö
„Einmitt”. Nafnið var Detroit-
rokk.
Varla er til liflegri söngvari á
sviði hérlaidis en Bubbi Morth-
ens stofnandi og driffjööur Egó.
Meö þeirri hljómsveithefur hann
aö mestu hellt sér Ut i þungarokk-
iö og tekst það vel úr hendi enda
hefur hann rödd sem er sniðin
fyrir þessa tónlist. Honum hefur
auk þess tekistað fá tilliðs við sig
ágæta tónlistarmenn á þessu sviöi
og vil ég sérstaklega geta
trommuleikarans, Jóhanns,
virkilega pottþéttur og góöur
fyrir þessa tegund tónlistar.
Bubbi hélt smá tölu á undan
hverjulagi þeirra, enda voru þau
öll tileinkuð hinu og þessu.
„Þetta lag er tileinkaö Jim
Morrisson. Þiö skiljið þaö
kannski þó liðið Ut á landi hafi
ekki gert þaö. Lagið heitir Astin
er eili'f/en þó hún sé það/lést Jim
aöeins 27 ára gamall, Ur of-
drykkju.”
„Þetta lag er tileinkaö þeim
Ellert B. Schram, Albert Guö-
mmdssyni/ólafi Ragnar Grims-
syni og öörum góöum skoffinum,
en þaö heitir Reykjavik brenn-
ur”.
Þetta eru dæmi um það sem
Bubbi sagöi á undan lögunum, en
Reykjavik brennur ásamt laginu
Sieg Heil mein Furher voru lýs-
andi dæmi um tónlist Egó... hart
þungarokk.
Egö var klappað upp og auka-
lag þeirra var skemmtilegt blús-
lag sem gefur i skyn aö sveitinni
sé fleira til lista lagt en þunga-
rokk.
Cut
Koma norsku nýbylgjurokk-
hljómsveitarinnar Cut hefur vak-
ið verðskuldaða athygli hérlendis
en sveitin tróð upp á eftir Egó.
Allir meðlimir hljómsveitar-
innar eru pottþéttir listamenn á
sinu sviöi og leikur þeirra stór-
góöur en hinsvegar fannst mér
þeir vera hálf tilfinningalausir i
flutningi sinum og ljóst var að
þeir náðu ekki eins vel til áheyr-
endanna eins og Egó geröi.
Egó var bíáð að undirbúa jarð-
veginn fyrir þá mjög vel, gera á-
heyrendur „heita” en er Cut
komuframvar eins og plötuhefði
veriö brugðiö á fóninn, að visu
mjög góðri plötu, þvi hljómsveit-
ina skorti samband viö áheyrend-
ur.
Hvað um það, gaman var að fá
aö kynnast nýbylgjunni i Noregi i
NEFS og segja verður þaö þarft
framtak aö fá Cut hingað til
lands. _FRI
linarfflharmónian sé jafnbesta
hljómsveit veraldar. Enda fær
platan 3 stjörnur i Plötuvisi Pen-
guin.
Triókonsertinn er frábrugöinn
öörum konsertum aö þvfleyti, að
hann er fyrst og fremst tónlist
(meö áherslu á list), en síður
tæknifimleikasýning fyrir ein-
leikarann. Meö þessari plötu er
allt gert sem gert veröur til að
flutningurinn takist sem best.
Kannski mætti segja, að með
henni sé eitt af stórverkum Beet-
hovens vakiö upp frá dauðum.
3.12. SiguröurSteinþórsson.
Sigurður
Steinþórsson
skrifar um
tónlist