Tíminn - 13.12.1981, Blaðsíða 23

Sunnudagur 13. desember 1981
23
•■x '
SÉM 0
W- • .x^f<

■ Kórat
Siamsköttur
■ Sómaliköttur
Abyssiniuköttiir
HEFÐARKISUR
Eins og fram kemur i greininni hér i opnunni er yiirgnæfandi
meirihluti katta ekki af neinu sérstöku kyni — sem sé bastarðar.
Nú vill þannig til að margir kattaeigendur telja hreinræktuð af-
brigði ólikt finni kisur en aörar, alls munu vera til 33 mismun-
andi ættir katta, en afbrigði hátt i fimmtiu þegar allt er taliö.
Látum nokkurra getið.
„Abyssiniukötturinn”ersennilegafyrsta húsdýrið sem birtist
i málverki en það gerðist 2000 árum fyrir Krist og að sjálfsögðu i
Egyptalandi. Þessi tegund er stutthærð og grófhæð, þykir vera
skemmtileg i lund og gefin fyrir leiki. Þá er „Abyssiniuköttur-
inn’’ ein aldyrasta kattategundin — fallegur kettlingur af þessari
tegund getur kostaö allt upp i 800 dollara, eða 6500 nýkrónur, og
fullorðinn köttur sem liklegur er til að vinna verðlaun á katta-
sýningum kostar ekki minna en 3000 dollara, 24.300 nýkrónur.
„Stutthærði Amerikaninn” er stundum talinn vera hver annar
flækingsköttur en það er nú eitthvað annaö. 1 sinni hreinrækt-
uðustu mynd kostar kettlingur af þessari tegund frá 300 og upp i
500 dollara. „Stutthærður” likist vanalegum kynblendingum
töluvert og er á flestan hátt hinn fullkomni heimilisköttur — gáf-
aður, sterkbyggður og bliölyndur. „Egypskur Mau-köttur” er
mjög sjaldgæfur og tiltölulega nýkominn til sögunnar, i Banda
rikjunum er aðeins vitað um 51 kött af þessari tegund. Þessi
köttur er oft doppóttur og ólikt flestum öðrum köttum er hann
gefinn fyrir vatn. Stundum kemur hann eigendum sinum á óvart
með þvi að skreppa með þeim i bað. Annars er tegundin hæglát.
Onnur róleg tegund er „Kóraf’einhver eista kattartegundin og
kemur upphaflega frá hinu forna Siam. Þessi köttur er silfurblár
og vekur aödáun fyrir bogadregnar linur sinar og stór augu.
Mjög sjáldgæfur. „Maine Coon” er kattartegund i Ameriku,
mjög loðinn á feldinn og vel útbúinn fyrir vetrarhörkur. Þessir
kettir þykja heldur þurrir i viömóti en eru dýrir, kettlingur kost-
ar um það bil 150 dollara. „Persiukötturinn” er ein algengasta
hreinræktaða kattartegundin.aðminnsta kosti í Bandarfkjunum
þar sem 50% hreinræktaðra katta eru af þeirri tegund. Þó kött-
urinnvirðisthægláturheimtarhannathyglifólks. Ýmsar undir-
tegundir eru til af „Persiukettinum” skráðar eru 34,og þær sem
mest eru metnar eru mjög dýrar. Góður gæluköttur kostar um
þaö bil 350 dollara og kettlingur sem hefur alla burði til að vinna
verðlaun kostar tæpast minna en 2500 dollara, rúmlega 20 þús-
und krónur. Þá er neíndur til sögunnar köttur sem á ensku nefn-
ist „RagdoIl”og við kunnum ekki að skira á islensku — hann
gæti við fyrstu sýn virst vera siðhæröur Siamsköttur en er ööru-
visi skapi farinn. Nefninlega mun viðráðanlegri. Bandarisku
kattarræktarsamtökin neita að viðurkenna þennan kött vegna
þess aö þau segja hann ekki hreinræktaða tegund. Einhver und-
arlegasta kattartegundin er blái og hviti „Rex”eða Kóngurinn,
meö sin stóru eyru og sérkennilega andlitssvip. Þessi tegund er
smávaxinog mjóslegin og alhyglisverð fyrir það aö hún er rækt-
uð ányfirhára. „Blái Rússinn”sem kominn er frá Arkangelsk i
Norður-Rússlandi hefur á hinn bóginn mikinn og þéttan feld —
hann er græneygður, gráblár á feldinn og býsna vinsæll. Þessar
kisurerufeimnar.hlédrægarog una sér best á vetrum. Þá skulu
nefndir „Siamskettir” sem flestir þekkja en af þeim eru til
nokkrar undirtegundir. Talið er fullvist að þessir kettir hafi
borist til Siam annars staðar frá en ekki er vitað hvaðan. Siams-
kettir eru gáfaöir en oft á tiðum harla laugastrekktir. Loks má
nefna „Sómaliu-köttinn” sem þykir mjög skemmtilegur, en
hann er eiginlega siöhærður Abyssiniuköttur — mjög sérkenni-
legur á íeldinn. Þessi köttur er mikill garpur, mikiö fyrir að
ganga fram og aftur linnulitið og likist gaupu, nema mun minni.
Rex
Blái Rússinn
I „Ragdoll”
„Maine Coon’
Mal kattarins óútskýrð-
ur leyndardómur
Sofandi köttur getur litið út eins
og tuska sem fleygt hefur verið út
ihorn en vakandi, og ég tala ekki
um hungraður, köttur er einhver
fullkomnasta vél náttúrunnar og
köttur i veiðihug er ekki félegur
viðfangs. Hér á Islandi eru dæmi
þess að kettir hafa leikið sér að
þvi að veiða ránfugla á borð við
smyrla. Annars hefur veiðieðli
kattarins löngum verið taliö
merki um grimmd þeirra, sér-
staklega sá siður þeirra að leika
sérað bráðinniáður en þeirbinda
endi á lif hennar og hefja át. At-
ferilsfraaðingar með ketti að sér-
grein — þeir eru til i Ameriku! —
hafa komist að þeirri niðurstöðu
að þetta komi grimmd öldungis
ekki við. Stundum eru kettirnir að
kenna kettlingum sinum að veiða,
eða þá hreinlega aðkanna hversu
liprir þeir eru sjálfir.
Sömu fræðingar telja sig hafa
fengið sönnun um að veiðieðli
kattarins standi ekki endilega i
sambandi við hungur, eins og tið-
ast er um dýr, en er þeir loks á-
kveða að stytta þjáningar músar-
innar sem þeir leika sér að gera
þeir það snögglega og kvalalaust
— tennur þeirra eru á við beitt-
ustu skurðhnifa.
Og það má geta þess að vís-
indamenneru famir aðsýna kett-
inum sivaxandi áhuga nú upp á
siðkastið. Skipting heila þeirra i
hægri og vinstri heila er mjög
þróuð og telja visindamenn lær-
dómsrikt að kynna sér hvernig
þessi skipting verkar. Eittvanda-
mál hefur þeim ekki tekist að
leysa, þrátt fyrirmiklar tilraun-
ir: einkennishljóð kattarins, mal-
ið. Hvers vegna kettir mala er
enn óútskýrður leyndardómur.
Eins og áður var getið er fáum
sama um ketti — flestir elska þá
eða hata. Þóttviðlifum á þessum
upplýstu tfmum er enn ýmis hjá-
trú við lýði f sambandi við ketti,
svarta ketti ekki sist, og allir
þekkja þjóðsöguna um að kettir
hafi niu lff. Þá álita margir að
kettir séu vondarskepnur, en það
munu helst vera þeir sem er illa
við ketti eða hræddir við þá. Hins
vegar má það teljast nokkuð vel
sannað að kettir eru mjög fljótir
að skynja hverjum er illa við þá
ogþá erekki laust við að hrekkja-
lómurinn komi upp i þeim. Ótal
dæmi eru um að kettir hafi bein-
linis þröngvað nærveru sinni upp
á fólk sem vildi sem minnst hafa
með þá að gera. Eða þeir hvæst
og skotið upp kryppu er þetta fólk
nálgaðist.
Kötturinn sem fór sínar
eigin leiðir
Hegðun katta er nær óútreikn-
anleg. Jafnvel þeir sem hafa átt
kött i fjölda ára og þykjast orðið
þekkja hann vel verða stundum
furðu lostnir yfir þvi hverju kött-
urinn tekur upp á. Hann gæti
skotið upp kollinum niðri i kjall-
ara þar sem maður var viss um
að enginn væri. Eða hann gæti
stokkið á axlir eiganda sins ofan
af isskápnum alveg óforvandis.
Eða hann gæti neitað að éta þar
til eigandinn eldaði einhvern sér-
stakan réttsem kötturinn át fyrir
viku, mánuði, ári. Hann gæti lika
átt það til að færa skyndilega
dauð eða hálfdauð fórnardýr sin
inn á stofugólf, látið sig siðan
hverfa. Honum væri lika alveg
trúandi að fá þá flugu allt i einu i
höfuðiö að koddinn þinn sé ný teg-
und af salemi. Og honum gæti
flogiö i hug að rifa sundur hús-
gögnin einn góðan veðurdag.
Hvort sem fólki er illa eða vel
við ketti, gætu sennilegá flestir
tekið undir með 18. aldar natúral-
istanum, greifanum af Buffon, er
hann sagði: „Kötturinn virðist
aðeins háður sjálfum sér, elska
aðeins að nokkru marki og stofna
til sambands við mannfólk i þeim
eina tilgangi að smána það.”
Nú eru að vísu margirannarrar
skoðunar. Kötturinn hefur gegn-
um aldirnar verið lofaður fyrir
þokka sinn, gáfur, sjálfstæði og
fastheldni. Ólikt hundum, eða
mönnum, þá mynda kettir ekki
flókin þjóðfélagskerfi sem siðan
eru óraskanleg. Einhver köttur-
inn I hverfinu getur vissulega
verið foringinn en hinir fylgja
honum ekki i blindni og hann
krefst þess heldur ekki. Einmitt
þetta sjálfstæði er ein helsta á-
stæðan fyrir vinsældum kattar-
ins.
Rudyard Kipling skrifaði á
sinum tima, fullur aðdáunar, sög-
una: „Kötturinn sem fór sínar
eiginleiðir”, og iJapan erköttur-
inn kallaður „tigurinn sem étur
úr höndinni”. Villidýrseðli katt-
arins hefur aldrei verið bælt niður
en í nýlegri bók um ketti segir
Muriel Beadle að samband
manns og kattar hafi orsakast ai
liffræðilegri ákvörðun kattakyn
stofnsins um aö slást I för með
mönnum heldur en lifa lifinu upp
á eindæmi.
Múmíur mörg þúsund
katta
Þá er komið aö enn einum
leyndardómnum I sambandi við
kettina: Hvernig varð hann hús-
dýr mannsins? Gerðu mennirnir
hann að húsdýri eða tók kisa upp
á því sjálf að halda sig i grennd
við mannabústaði og settist að
lyktum þar að? Erfitt hefur
reynst að fá svar við þessu. Altént
ervist, og var minnstá það áðan,
að Egyptar hinir fornu litu á ketti
sem guði og árið 1888 gróf bóndi
nokkur þar i landi upp grafhýsi
þar sem voru múmiur mörg þús-
und katta. Hins vegar fer staða
kattanna að skýrast eftir þvi sem
timinn liður. A tiundu öld er svo
komið að kettir eru orðnir ráð-
settir músaveiðarar . 1 Wales um
það leyti voru sett lög þar sem
kötturinn var metinn til fjár, góð-
ur músaköttur var metinn á jafn
mikið og vænt lamb. Er kom
lengra fram á miðaldir versnaði
hagur katta, enda þeir taldir
árar djöfulsins sem var ofarlega
i hugum fólks, og svo lúmsk dýr
að þeim væri ekki treystandi. Ar-
ið 1699 voru 300 börn I sænsku
borginni Mora ákærð um að hafa
þjálfað djöflaketti til að stela
smjöri, osti og fleski. 15 barnanna
voru tekin af lifi og önnur 36 húð-
strýkt á hverjum sunnudegi i heilt
ár. Svo komst kötturinn aftur i
náð og er Friðrik mikli var keis-
ari i Prússlandi voru kettir form-
lega gerðir að foringjum varö-
sveita hans og gættu aöallega lag-
erhúsa þar sem von var á mús-
um. 1 hvert sinn sem Friðrik lagði
undir sig nýja borg skipaöi hann
svo fyrir að meöal herfangsins
sem rænt var úr borginni væru
allir kettir sem náðist i. Eftir að
iönbyltingin kom til sögunnar og
borgarastéttin óx kom svoköttur-
inn sér þægilega fyrir i hlutverki
gæludýrsins.
Maðurinn höfðar til
barnalegra hvata kisu
Vikjum þá að þvi hvernig kött-
urinn fær þolaö manninn. Aöur-
nefndir atferilsfræðingar hafa
bent á að sé aðdáun mannsins á
kettinum sprottin af áætluðum
hæfileikum þeirra og náttúruleg-
um gáfum, þá sé elska kattarins
aö manninum sprottin af þvi aö
hann höföi til barnalegra hvata
kisu!! Kettlingar sem aldir eru
upp af mönnum tengja þá við
hlýju, móðurmjólkina, og leiki.
Eftir að kötturinn vex upp og tek-
ur aö auka kyn sitt,veiða mýseða
slást við aðra ketti, þá litur hann
enn á menn sem stór leikföng og
nokkurs konar fósturmæður sem
sjá þeim fyrir fiski, kéti og mjólk.
Kettir hafa engan áhuga á þvi
sem fullorðiö fólk tekur sér fyrir
hendur, snerti það ekki þá sjálfa.
Þeir skipta sér ekki af pólitik, ó-
peruflutningi, eldsneytisskorti,
eða kjarnorkuslysum. Þeir láta
heldur ekki hrifast af kvenfélög-
um, Lions, Kiwanis eða Rótari.
Geispa jafn illilega að Mick Jagg-
er og Ólafi Ragnari Grimssyni.
Tilvera kattanna snýst aðeins og
eingöngu um þá sjálfa, heimur
þeirra er i rauninni smár og þaö
fer mjög í finar taugar margra
kattaeigenda hversu innilega á-
hugalausir kettirnir geta verið.
Meðan fólk rifst um hugrekki
kattarins, gáfur hans og ástriki
þá bregður kötturinn sér út i
spássitúr. Og samt heillar hann
fólk jafnt nú sem áður fyrr.
Kötturinn er engum likur og
varla sjálfum sér.
— Endursagt: —ij.