Tíminn - 05.03.1982, Blaðsíða 9

Grein sú er hér birtist er meginhluti ræðu
er Tómas Ámason viðskiptaráðherra
flutti er hann mælti fyrir frumvarpi um
breytingu á lögum um verðlag, sam-
keppnishömlur og óréttmæta viðskipta-
hætti.
orsakir. Reynist svo ekki vera
veröa teknar upp viöræöur viö
viökomandi fyrirtæki og reynt
meö þeim hætti aö hafa áhrif á
fyrirhugaöa veröbreytingu. Tak-
ist það ekki kann aö þurfa að
gripa að nýju til beinna verölags-
ákvæða. A sama hátt og segir i
lögunum, að verölagsráö geti fellt
verölagningu undan verðlags-
ákvæöum þegar ráöiö telur sam-
keppni vera nægilega, getur ráðið
tekiö verölagningu undir ákvæöi
að nýju, telji þaö samkeppni vera
ófullnægjandi. Ef ekki reynist
unnt aö hafa áhrif á óeðlilega
verðhækkun meö viöræöum viö
fyrirtæki er væntanlega um tak-
markaöa samkeppni aö ræöa á
markaðnum i viökomandi grein
og getur þá þurft aö taka aftur
upp þau úrræöi sem nú eru notuð,
þ.e. hámarksverö/ hámarks-
álagning o.fl. Þá þyrfti aö taka
slik fyrirtæki undir sérstakt eftir-
lit.
Við mat á réttmæti verðhækk-
ana er gert ráð fyrir aö verðlags-
yfirvöld styöjist viö ákveðnar
meginreglur, sem m.a. fela i sér
að reynt verður aö koma i veg
fyrir verðhækkanir sem stafa af
launaskriði, væntanlegum eöa
áætluöum kostnaöarhækkunum
eöa samdrætti i sölu.
Samhliða þvi hlutverki verö-
gæslunnar sem hér hefur verið
lýst.að fylgjast náiö með verö-
myndun og verðlagsþróun og
koma i veg fyrir veröhækkanir
sem fyrirtæki geta ekki rökstutt
meö eölilegum hætti, felur verö-
gæslan i sér aö verölagsyfirvöld
haldi uppi öflugri upplýsinga-
miölun til almennings og stjórn-
valda. Er gert ráö fyrir aukinni
útgáfustarfsemi i þessu skyni þar
sem gerö veröur grein fyrir þróun
verölags og álagningar i einstök-
um greinum og birtar niðurstööur
úr verökönnunum. Lögö veröur
mikil áhersla á þennan þátt i
starfsemi verðlagsyfirvalda i þvi
skyni aö örva veröskyn neytenda
þar sem verulega skiptir máli um
hvernig til tekst meö fyrirhugaða
kerfisbreytingu aö neytendur
haldi vöku sinni og fylgist náið
meö veröi og veröbreytingum. Þá
er vægðarlaust skýrt frá nafni og
númeri fyrirtækis, ef um óhóflega
álagningu er að ræða. Fyrirtækin
veröa þvi að gera sér grein fyrir
þvi aö verð þeirra veröi auglýst
og neytendum leiöbeint um hvar
verö er lægst.
Neytendur
sýni árvekni
Ég hefi i grófum dráttum gert
grein fyrir þeirri kerfisbreytingu
i verðlagsmálum, sem stjórnvöld
hyggjast vinna að á næstunni.
Hér er ekki á ferðinni einhlit
lausn á þeim vandamálum, sem
viö er að glima i verölagsmálum.
Settur hefur verið rammi, sem
felur i sér viðtækar heimildir
fyrir verðlagsráð til þess aö fella
verðlagningu undan verölags-
ákvæöum og taka hana undir
ákvæöi á nýjan leik og það fer
m.a. eftir þvi á hvern hátt þessum
heimildum verður beitt, hvernig
til tekst um framkvæmdina.
Arangurinn mun jafnframt fara
eftir þvi hvernig forráöamenn
fyrirtækja fara meö þá ábyrgð
sem hin breytta skipan mun
leggja þeim á herðar. Veltur mik-
ið á aö þeir bregöist viö á skyn-
samlegan hátt og sýni sem fyrst
árangur i verki. Einnig er brýnt
að neytendur sýni árvekniog geri
sér grein fyrir að opinber verð-
gæsla getur aldrei aö fullu komið i
staöinn fyrir vakandi eftirlit og
dómgreind hins almenna
kaupanda.
Það er skoöun rikisstjórnarinn-
ar að sú stefna i verölagsmálum,
sem hér er lagt til að farin verði,
geti dregið úr helstu vanköntum
þess kerfis sem fylgt hefur verið
og m.a. hefur leitt til þeirra óheil-
brigðu viöskiptahátta og óhag-
kvæmni sem viö er að glima i
verðlagsmálum innflutnings-
verslunarinnar, þjónustuiðn-
greina, innlendrar iönaöarfram-
leiðslu o.fl. Rikisstjórninni er
ljóst aö hin mikla verðbólga sem
hér rikir gerir kerfisbreytingu
sem þessa i verðlagsmálum
erfiöari en væri viö eölilegri aö-
stæöur og taka verður tillit til
þess viö framkvæmd lög-
gjafarinnar. Þess vegna leggur
rikisstjórnin áherslu á aö brautin
i átt til sveigjanlegra verölags-
kerfis veröi fetuð i áföngum,
þannig aö tryggt veröi aö sem
varanlegastur árangur náist.
Ég hef ætiö veriö þeirrar
skoöunar aö frjáls samkeppni
milli einkaverslunar og sam-
vinnuverslunar og einnig inn-
byrðis ásamt virkri verðgæslu og
sterkum neytendasamtökum sé
liklegasta leiöin til aö tryggja
lægst vöruverö.vörugæöi og góöa
þjónustu. Ég vil þó itreka þaö aö
miðað viö aöstæður okkar hag-
kerfis veröur að fara fram meö
gætni i þessum málum og fá sem
flesta til aö standa aö þessu. Ég
vil þó vara viö þvi aö þessi stefnu-
breyting i verðlagsmálum valdi
mjög miklu um aö ráða niöurlög-
um hinnar miklu verðbólgu sem
hér hefir rikt um langan tima.
Hins vegar er þessi stefnu-
breyting eitt af fyrstu skrefunum
i þeirri kerfisbreytingu sem rikis-
stjórnin vill gera i okkar efna-
hagskerfi sem stuölaö gæti aö
hjöönun veröbólgu án þess að
ganga á kaupmátt launa.
Þá verður aö telja þaö framför i
stjórnarháttum, aö verðlag á ein-
stökum vörum sé ekki lengur aö
velkjast á borði sjálfrar rikis-
stjórnarinnar.
Ábyrgd
verslunarinnar
Aöur en ég sný mér að þvi aö
gera grein fyrir frumvarpinu i
einstökum atriðum vil ég leggja
áherslu á nokkur meginatriöi.
1. Alþingi og rikisstjórn marka
hina pólitisku stefnu i verðlags-
málum og setji ramma um
meöferð þeirra mála.
2. Viö það aö draga úr opinberum
afskiptum af verömyndun og
auka sveigjanleika i verö-
myndunarkerfinu með virkri
verðgæslu i staö beinna' verö-
lagsákvæöa er verið að leggja
mikla ábyrgð á hendur
verslunarinnar i landinu og
fyrirtækjanna svo og neytenda,
verðlagsstofnunar og verðlags-
ráös. Abyrgö verslunarinnar
veröur mikil og vel eftir þvi
tekiö hvernig tekst til.
3. Fara verður meö gætni viö
framkvæmd hinnar nýju stefnu
og reyna aö mynda viötæka
samstööu innan skynsamlegra
marka.
Þann 1. nóvember 1979 ööluöust
gildi lög nr. 56/1978 um verölag,
samkeppnishömlur og óréttmæta
viöskiptahætti, ef frá er skilið
veröstöövunarákvæöi 8. gr. lag-
anna eins og þvi var breytt meö
lögum nr. 13/1979 um skipan
efnahagsmála o.fl. Kom það
ákvæöi ekki til framkvæmda fyrr
en i upphafi þessa árs, þar sem
verðstöðvunarákvæði yngri laga
viku þvi til hliðar allt fram til
þess tima.
Óhætt mun aö fullyröa aö mikil
reynsla hefur fengist af lögunum
á gildistima þeirra. 1 ljós hafa
komiö fáeinir annmarkar sem
æskilegt er aö séu sniðnir af.
Jafnframt er ljóst aö enn meira
mun reyna á lögin i næstu fram-
tið, þegar 8. gr. hefur komið til
framkvæmda og tekiö viö af verð-
stöðvunarákvæöi laga nr. 12/1981
um verölagsaöhald, lækkun vöru-
gjalds og bindisskyldu innláns-
stofnana, sem féll úr gildi um
áramót. Af þessum ástæöum þyk-
ir rétt aö leggja til aö nokkrar
breytingar veröi geröar á lögun-
um.
Segja má aö um fimm megin-
breytingar sé að ræða.
1 fyrsta lagi er lagt til aö sam-
keppnisnefnd veröi lögö niður en
verðlagsráö taki viö störfum
hennar. Þykir breytingin æskileg
þar sem hætta er á að vérksviö
þessara tveggja aöila á sviöi
stjórnsýslunnar skarist, ekki sist
nú þegar lögin eru aö öllu leyti
komin til framkvæmda. Þá þykir
það horfa til einföldunar og
vinnusparnaðar aö einn aöili ann-
ist framkvæmd laganna i staö
tveggja.
1 ööru lagi er lagt til aö sett
veröi á laggirnar þriggja manna
nefnd er undirbúi mál fyrir verö-
lagsráöi i þvi skyni aö hraöa
málsmeðferö. Er og gert ráð fyrir
aö nefndin geti tekiö ákvarðanir
um einstök mál er heyra undir
verðlagsráö en ekki er hægt aö
láta biða til næsta fundar i ráðinu.
Akvaröanir þessar eru þó ein-
ungis til bráðabirgöa. Vegna
verksviös nefndarinúar þykir rétt
aö verðlagsstjóri sé þar i forsæti
og aö stærstu hagsmunasamtök
vinnumarkaðarins eigi þar sinn
hvorn fulltrúann.
1 þriöja lagi er lagt til aö verö-
lagsráð geti fellt verölagningu
undan verðlagsákvæöum án þess
að rikisstjórnin þurfi aö veita sér-
stakt samþykki sitt til þess. Þá er
og lagt til aö verölagsstofnun geti
skyldað aðila til að tilkynna stofn-
uninni veröhækkanir ef verölags-
ákvæði hafa veriö afnumin. 1
ákvæöinu er ennfremur sleginn
sá varnagli aö verölagsráö geti
gripið til ákveöinna aöhaldsað-
geröa, þ.á.m. hámarksverös og
hámarksálagningar, ef i ljós
kemur að samkeppni er tak-
mörkuö eöa önnur tilgreind skil-
yröi eru til staöar.
1 fjóröa lagi er lagt til aö i lögin
veröi sett ný ákvæöi um veröút-
reikninga. Útreikningar þessir er
mikiö grundvallargagn viö verð-
lagningu innfluttra vara. Má t.d.
benda á að villa i veröútreikningi
hjá innflytjanda getur hæglega
komiöfram i rangri verölagningu
i smásölu og væri villan til
hækkunar yrðu neytendur aö
greiða hærra verö. Akvæðin eiga
aö tryggja aö verölagsstofnun fái
veröútreikninga fljótt i hendur til
athugunar. Einnig ættu ákvæöin
aö auövelda verðlagsstofnun að
koma fram málum fyrir dómstól-
um vegna vanskila á veröút-
reikningum. Loks er kveðið skýr-
ar á um það en áöur hvenær brot
er felst i vanskilum á veröút-
reikningum til verölagsstofnunar
telst fullframiö.
1 fimmta lagi er lagt til að há-
marks- og lágmarksfjárhæöir
dagsekta sem verölagsráö getur
lagt á þá er vanrækja aö láta i té
nauðsynlegar skýrslur og gögn i
sambandi viö framkvæmd lag-
anna veröi afnumdar.
vfsnaþáttur
TÁhyggjur
hef, er í
veislustandP
Vekjum bræður visnamál
veljum kvæöi fögur.
Eldinn glæði i okkar sál
islensk fræði og bögur.
Þ.A.,Selfossi.
Og Þ.Á. heldur áfram:
„Undir orð Eysteins i Skál-
eyjum vil ég taka að öllu leyti
en i svona þætti finnst mér ó-
missandi aö rifjaöar séu upp
vel kveðnar visur frá öllum
timum, vegna þess aö þar er
grunnurinn sem við byggjum
á.
Ekki finnst mér heldur ólik-
legt að slik upprifjun muni
hvetja menn til meiri vand-
virknien ella þvi að þeir, sem
visnagerð slunda hljóta að
bera sinar afurðir saman viö
annarra og reyna aö nálgast
það sem best hefur verið gert
áður.”
Þ.A. sendir og botna við
fyrriparta frá 3. febrúar:
„Enda þótt það sé atvinnuþref
og efnahagsdeilur i landi”
höldum við áfram skref fyrir
skref
skulum ei kviöa grandi.
„Verðbólga og visitala
virðist samantvinnaö par”
Um það stundum æstir gala
auðvalds helstu postular.
„Magnast nú áMoggans siðum
móðuharðindin.”
Mætti þagna I miðjum kliðum
Moggaómyndin.
Fleiri hala senl inn botna
við þessu og haft á sama hátt
og Þ.Á., að setja þetta upp i
samfellt efni eða kvæðiskorn
og sýnist mér fara betur á að
birta það þannig, en skera allt
sundur, þótt visl sé það sóun á
plássi og pappir að margend-
urtaka sömu hendingarnar:
„Enda þótt það sé atvinnuþref
og efnahagsdeilur i landi”
áhyggjur ég engar hef
er i veislustandi.
„Verðbólga og visitala
virðast samantvinnað par.”
áhrif hafa.helst ei dala
hvor á aðra, systurnar
„Magnast núáMoggans siöum
móðuharðindin.”
Sakar ekki að syngja nið um
sjálfan óvininn.
(J.E.)
„Enda þótt það sé
atvinnuþref
og efnahagsdeilur i
landi”
i riminu aldrei ruglast
ég hef
þótt rammvilltir landi i
strandi.
„Verðbólga og visitala
virðast samantvinnaö par”,
En fjárbændurnir fram til
dala
færa samt út kviarnar.
„Magnast nú á Moggans
siöum
móðuharðindin.”
Von er að kviði vetrarhriðum
veslings sauðkindin.
Sóla.
„Veröbólga og visitala
viröast samantvinnað par”
Brask og frekja óspart ala
árans svikamyllurnar.
„Magnast nú á Moggans
siöum
móðuharðindin.”
Beljar fram i straumi striðum
Styrmishraunkvislin.
„Enda þótt það sé atvinnuþrel
og efnahagsdeilur i landi”
forðum og núna og framvegis
— ef
við fiskum — þá leysist sá
vandi
’ Eysteinn iSkáleyjum
Og Eysteinn bætir við:
„Næst á eftir þessum fyrri-
parti stóð i visnaþættinum:
„Svo að ég verði ekki vændur
um stuld...”
Svo aö ég veröi ekki vændur
um stuld
á verkum, sem Þjóöviljinn
semur
skal fúslega játaö aö jeg er i
skuld
sem jafnast ef reikningur
kemur.
Það kemur oft íyrir að h(md-
ingar hr jóta úr penna — eöa af
vörum manna — óvart. Þann-
ig sagði veðurfræðingur eitt
sinn i sjónvarpinu:
Köld og nöpur norðanátt
næðir yfir landið.
Botn:
Okkur lægöir leika grátt
ljótt er bölvað standið”.
Kannski færi öllu betur á þvi
aö snúa þessu við, gera orö
veðurfræðingsins að botni. Svo
gefum við Eysteini i Skáleyj-
um siðasta oröið i þessum
þætti með:
Heimshneyksli
Þvilik forsmán góður Guð,
grimmd og æruleysi.
Klúr og opin Krummaskuö
komin er á Geysi!
Ólafur Hannibalsson,
bóndi, Selárdal
ÁRSÁBYRGÐ
Myndsegulbönd
Sjónvörp - Loftnet
l>ú hringir
við koniuin
IViðperðir nýlapnir samstilling uppsetning
Sérhæfir fagmenn veita árs ábyrgð á alla vinnu
! Litkjónvarpsþjónuntan • Simi 24474 - 40937 - (9*22)