Tíminn - 05.03.1982, Qupperneq 11

Föstudagur 5. mars 1982
19
teknir tali á Búnadarþingi
Þorkell Bjarnason hrossaræktar-
rádunautur:
„Hrossin tapa léttleikanum
og þessu villta, sem gerir
þau svo spennandi”
■ 1 meira en áratug hafa
Islendingar fhitt út hross. A
fyrstu árunum var mikiö flutt út
og þá vildi brenna viö aö lítiö
væri sinnt um vöruvöndun. Siöar
lagaöist þaö og geröar voru kröf-
ur um aö vissum lágmarks gæöa-
kröfum væri fullnægt.
Allan timann voru fluttir Ut
stóöhestar og skipta þeir oröiö
tugum ættbókarfæröir stóö-
hestar, sem hafa veriö fluttir út.
Auk þess hafa veriö fluttar út
hryssur.svo hundruöum eöa jafn-
vel þúsundum skiptir og margar
þeirra hafa veriö fylfullar, þegar
þær voru seldar. Af þessu leiöir
aö viöa i Evrópu hafa risið upp bú
þar sem islenskir hestar eru
ræktaðir. Nú er svo komiö aö
verulegur samdráttur hefur oröið
á Utflutningi islenskra hesta.
Fyrir Búnaðarþingi liggur nú
erindi frá Þorkeli Bjarnasyni um
aö banna útflutning kynbóta-
hrossa. Þorkell var beöinn um aö
skýra málið.
„Nú horfir illa með Utflutning
og hann hefur veriö aö minnka á
undanförnum árum. Þetta hefur
ekki veriö sveifla, heldur hefur
sigið niöuráviö í nokkur ár. Það
viröist vera aö detta töluvert
mikiö niður. Þá spyr maður sig
hvort stefnan hafi veriö rétt og
hvort eigi aö halda eins áfram.
Þaö er hvatinn að þvi að ég ber
þetta mál upp hér á Búnaöar-
þingi.
Þaö hefur örugglega hvorki
vakaö fyrir ráðunautunum né
Búnaðarþingi á sinum tima,
þegar gerö var samþykkt um aö
leita að mörkuðum, að flytja
hrossakyniö hreinlega út, að af-
henda þaö öörum. Þeir hafa
hugsaö sér aö afla markaða, sem
gætu gefiö stöðuga og góöa sölu.
Flestir viðurkenna núna aö þaö
heföi veriö hyggilegra að taka
þetta öörum tökum upphaflega,
þótt ég sé ekki að ætla neinum aö
hann væri svo framsýnn að sjá
þetta fyrir.
Aróöurinn var fyrst og fremst
um reiöhesta, góða gæðinga, en
erekki rekinn meö það fyrir aug-
um að menn kæmu sér upp kyn-
bótabúum eöa tækju við ræktun
islenska hestsins úr okkar hönd-
um. Þetta hefur þróast okkur i ó-
hag, þess vegna tel ég æskilegt aö
viö gætum snúiö málinu viö, svo
viö höfum markað fyrir góöa
reiðhesta. (Jtlendingarnir hafa
snúiö á okkur og nota hryssumar
ekki sem gæðinga eða til rækt-
unar i litlum mæli, heldur eru
þeir farnir aö rækta i stórum stil.
Vissulega er seint í rassinn
gripiö til aö stöðva þetta og þaö
kann að vera að menn telji þessa
tillögu svo seint á feröinni að hún
komi ekki aö gagni.
gn ég tel aö viö höfum ekki svo
miklu aö tapa, aö rétt sé aö reyna
þetta. Ég heldaö tillengdar gangi
ræktunarmönnumúti illaaðhalda
i ýms séreinkenni islenska hests-
ins, enda þótt margir hafi lönd,
sem henta ákaflega vel til hrossa-
uppeldis. Það er auðvitaö aldrei
hægt aö fullyröa neitt um svona
lagaö, en ég held að með timan-
um tapi þau finleikanum og létt-
leikanum og þessu villta, sem
gerir þau svo spennandi og
skemmtileg. Svo kemur til blönd-
un og hitt og annað, og ég held að
stofninn skemmist hjá þeim með
timanum.ef þeirfá ekkinýttblóö
til endurnýjunar héðan að
heiman. Það styrkir okkar stöðu,
þótt seinna verði. Þá opnast
markaðurinn aftur fyrir friska
reiöhesta héðan aö heiman,”
sagði ráðunauturinn að lokum.
sv
Jón Kristinsson, bóndi og lista-
maöur í Lambey í Fljótshlíð:
„Þetta eilrfa vandamálaþras”
■ — Jón Kristinsson i Lambey,
má ég biöja um þitt álit á sam-
komu eins og Búnaöarþingi?
,,Það ér mjög nauösynlegt aö
bændur komi hér saman og ræði
um vandamál i landbúnaöinum, á
hverjum ti'ma.”
— Gera þessi þing gagn?
,,Já, þau gera mikið gagn, aö
minum dómi.”
— Er þetta ekki bara kjafta-
samkoma, þar sem menn koma
saman og létta af sér hversdags-
drunganum, sýna sig og sjá aöra?
„Nei, ég trúi þvi nú ekki að
bændur i landinu séu svo afkasta-
litlir aö þeir geri ekki eitthvaö
gagn, þegar þeir eru á fundum frá
klukkan niu á morgnana til
klukkan sex eöa sjö á kvöldin, og
svo oft á kvöldin lika. Þaö hlýtur
að skila árangri.”
— Hvaöa mál eru þér hugstæö-
ust, þeirra sem hér eru til um-
ræöu?
,,1 þeirri nefnd, sem ég sit i er
stærst kalmáliö, þaö er búiö aö
afgreiða þaö frá BUnaöarþingi.
Núna erum viö að ræöa um hrein-
dýrin á Austfjöröum. Það kemur
fram aö hreindýrin eru farin að
sækja meira niöur i firöina og
gera þar alls konar usla i heima-
löndum og jafnvel inni á túnum
hjá bændum. Viö erum aö vinna
aö ályktun um hvaö er hægt að
gera i þvi sambandi, hvort eigi aö
leyfa að fækka dýrunum meira
niöri á fjöröunum og minnka þá
veiöina uppi á öræfunum.”
— Eru hreindýrin plága?
■ Jón Kristinsson bóndi og list-
málari.
„Þaö eru skiptar skoöanir um
þaö, jafnvelhjá heimamönnum.”
— Hvemig er það meö lista-
manninn Jón i Lambey, er hann
skilinn eftir heima, þegar bónd-
inn fer á Búnaöarþing?
„Ekki er það nú alltaf. Þeir
voru nú svo bjartsýnir hér aö þeir
héldu aö ég gæti gert heiðurs-
skjal, meöan ég væri hér á
nefndarfundum. Ég brosti nú
hálfpartinn aö þvi. Ég var svo
heppinn aö eiga dóttur hér, sem
gat hlaupiö í skaröið fyrir mig og
innt þaö verk af hendi.”
— Hvernig fara saman land-
búnaöur og list?
„Þaö fer ágætlega saman.
Maður er alltaf i snertingu við
náttúruna og þaö er hún, sem
gefur listamanninum hugmyndir
og heldur honum lifandi.
Það var auövitaö erfitt aö sinna
■ Gunnar Oddsson bóndi
Gunnar
Oddssoní
Flatartungu í
Skagafirði:
„Okkur ber
skylda til að
taka lífríki
fram yfir
peninga”
| Landvernd og virkjanir hafa
veriö mjög i brennidepli upp á
siökastiö. Þaö er ekki langt siðan,
ef miöaö er við jarösöguna, aö
menn tóku uppá aö breyta vatns-
afli i raforku og fyrri hluta þess
tima féllu menn fram og tilbáðu
rafmagniö og mátt þess, en veltu
landspjöllum li'tið fyrir sér.
En nú hugsa menn öðruvisi og
nú er m álið komið inn á BUnaöar-
þing. Timinn bað Gunnar Odds-
son bónda i Flatartungu i Skaga-
firði aö segja sitt álit á málinu.
„Min skoöun er sú að lifið veröi
aldrei metiö til fjár og þar meö
lifandi land, við getum ekki lagt
það á peningavogina. Kannski
steðjar engin hætta að mannkyni
nú jafn mikilog hættan á eyöingu
lifrikis jarðar. Viö hneykslumst á
þvi hvað er að gerast úti i hinum
stóra heimi — sem við köllum
stundum — það er veriö aö eyöa
skógunum á Amason-svæðinu,
það er verið aö eyöa lifi og gróðri i
þriðja heiminum, vegna neyðar
og fátæktar. Og raunverulega er
það það sama, sem við gerum
hérna ef við högum okkar mann-
virkjagerð þannig að við göngum
álifriki þessa lands. Það er lifriki
til lands og sjávar, sem okkur ber
að varðveita og er undirstaðan
undir okkar lifi. Þetta eru staö-
reyndir, sem við verðum að átta
okkur á og þess vegna verðum við
að vera reiðubúnir að kosta til
einhverjum fjármunum ef viö
höfum um þaö að velja að gera
mannvirki og eyöa peningum,
annars vegar, eða fórna lifriki
hins vegar. Þá ber okkur sið-
ferðisleg skylda — og skynsemin
segirokkur þaö lika — að við eig-
um aö eyða peningunum og halda
i li'frikiö.”
— SV
myndlist, eða ööru sliku, meöan
maöur var að byggja upp, þá var
oft mikiö aö gera, þvi heimiliö er
stórt.”
Hefur aldrei komið i huga þinn
aö velja á milli og verða annaö-
hvort bóndi eöa listamaður?
„Jú, vitanlega hvarflaði þaö að
manni að þegar maður færi aö
eldast þá mundi maður sitja
meira viö og, ja kannski leika sér.
Þetta er nú starf aö búa til mynd-
ir,þaö erfyrstog fremstvinna og
yfirleitt heféggaman afaö vinna,
hvort sem þaö er úti i náttúrunni
eða vera aö mála inni i herbergi.
Og ef maöur hefur áhuga á vinn-
unni veröur þetta alltsaman Veik-
ur. Þetta eilifa vandamálaþras er
fariö að fara svo i taugarnar á
manni. Þaö má ekkert mál koma
upp, þá er það kallaö vandamál.
En þaö er ekkert annaö en aö
takast á viö þaö, þá er búiö aö
leysa þaö.”
— E r þaö þannig, sem þiö leysiö
málin hér á BUnaöarþingi?
„Já, svoleiöis vil ég hafa það.”
— Og tekst það?
„Já, já, já.”
Þórarinn Kristjánsson í Holti:
„Ekkert á móti tilraunum
með osta úr sauðamjólk”
■ Fráfærur eru nokkuö sem
amma gamla talaöi um aö heföi
veriö gert i æsku hennar og þaö
var ekki laust viö að þaö kæmi
svolftiö rómantiskur glampi i
augun á henni þegar hún talaði
um þær. Viö brostum dálitiö og
hugsuöum ekki meira um fráfær-
ur, þvi þaö var liöiö og kemur
ekki aftur. Og þó. Sagan endur-
tekursig og á þviherrans ári 1982
ræöir Búnaöarþing hvort taka
skuli upp fráfærur á ný, og hefja
gerö góöra osta úr sauöamjólk aö
hætti Frakka.
Timinn leitaði álits Þórarins
Kristjánssonar bónda i Holti i N-
Þingeyjarsýslu á málinu.
„Þaö er komiö fram á þinginu
erindi þessefnis að þaö veröi gerö
tilraun meö þetta. Ég þori nU
engu aö spá um þetta, en hins
vegargetum viö ekki verið á móti
aö geröar séu tilraunir um ýmsa
hluti. Þetta var nú i eina tið aöal-
fæöa þjóöarinnar, hún lifði á
sauöamjólkinni.
Það fer auövitað eftir þvi hvaö
fengist fyrir svona framleiðslu,
hvort þetta getur oröiö atvinnu-
vegur.”
— Ef af þessu verður, þarf þá
að rækta aðra eiginleika upp i
sauðfjárstofninum, en nú eru
ræktaðir?
„Það yrði sennilega ekkert
gert i þvifyrren séö væri aö þetta
væri hagkvæmara, aö svo mikiö
fengist fyrir ost aö þaö væri hag-
kvæmara að stefna framleiösl-
unni i þennan farveg, heldur en
kjötframleiöslu.”
— List þér á hugmyndina?
,,Ég vil engu sérstöku spá um
þetta. Hins vegar er ég ekkert á
móti þvi aö þessi tilraun sé gerö.
Viö þurfum aö finna ný verkefni
fyrir dreifbýlisfólkiö til aö halda
þvi úti á landsbyggðinni. Það get-
ur oröiö svo fátt eftir aö þaö geti
ekki staöist.”
— Er vitaö hvaö hver ær getur
gefiö af sér af mjólk?
„Þaö var nú sagt i gamla daga
aö þær hafi mjólkaö svona frá 30
til 60 litra. Og þaö er sagt aö þaö
þurfifjóra til fjóra og hálfan lítra
i eitt kg. af osti. Þá er þetta bara
■ Þórarinn Kristjánsson bóndi
reikningsdæmi hver arðurinn
getur oröið.”
— Þarf m jólkurær sama eldi og
sú sem á aö ala upp lömb?
„Þaö þykir mér ekki ósenni-
legt, þær þurfa báöar aö fram-
leiöa 'eins mikiö af mjólk og
mögulegt er.”
— Ert þú trúaður á aö þetta
veröi búgrein?
Aöuren Þórarni gefst tóm til aö
svara spurningunni, ber Gunnar
á Flatartungu aö og Þórarinn
snýr sér aö honum og segir aö
blaöamaður viljiendilega fá hann
til að segja aö hann sé trúaður á
aö þetta veröi góð búgrein.
„Blessaöur segöu þaö aldrei,”
sagöi Gunnar.
SV
Sveinn Jónsson á Kálfsskinni:
„Tilraunastöðvarnar eru
verri en bú bænda”
■ UR)bygging tilraunastöðvar á
Mööruvöllum er eitt þeirra mála,
sem rætt hefur veriö á BUnaðar-
þingi. Eins og vera ber eru menn
ekki allir á eitt sáttir um þaö mál.
Einn gagnrýnenda var Sveinn
Jónsson á Kálfsskinni i Eyjafiröi
og Timinn baö hann aö segja
skoöun sina á þvi hverju þar væri
helst ábótavant.
„Fyrst og fremst er þaö aö upp-
bygging staðarins hefur gengiö
svo ákaflega hægt og þaö er óviö-
unandi, aö minu mati. Tilrauna-
stöövarnar úti um landsbyggöina
eru allt of lengi i uppbyggingu og
alltof langur timi liður áöur en
þærfara aö skila nokkru fyrir þaö
fé, sem til þeirra er variö.
Bændunum er mikil nauðsyn á
tilraunastarfi, ekki sistnúna þeg-
ar meö samdráttaraögeröum erB
óskaö eftir stórbreytingum á
möguleikum bóndans til tekju-
öflunar, þar sem viö höfum ekki
möguleika á aö auka viö i hefö-
bundnum greinum. Þvert á móti
hafa tekjur af þeim stórminnkaö.
Þvigagnrýni égþaö mjög aö fariö
skyldi af staö meö uppbyggingu
tilraunastöövar á Möðruvöllum,
án þess aö hægt væri aö nýta
nokkuö þaö fé, sem i þaö er látið.
Þetta erbúiö aö vera i byggingu i
mörg ár og ennþá sjáum viö ekki
aö bygging tilraunafjóssins kom-
ist i þaö stand aö þaö nýtist
bændunum á nokkurn hátt.
Þetta átel ég mjög, ásamt þvi
aö nýting fjárins, sem i þetta er
variö er meö þeim hætti aö fjár-
veiting, sem I þetta er variö,
kemur ekki til nýtingar fyrr en
siðast á árinu. Þá sjá allir aö i
óöaveröbólgu fæst ennþá miklu
minna fyrir hana heldur en efni
standa til.
I annan staö tel ég óviöunandi
að veitt skuli fjármagni sem er
bundiö i byggingu og kemur eng-
um aö gagni.
Við þurfum að fá niðurstööurn-
araf tilraununum sem allra fyrst,
þvi þær eiga aö vera geröar til
hagsbóta fyrir bændurna sjálfa
■ Sveinn Jónsson bóndi
og þá þurfa þær aö komast til
þeirra.”
— Hvernig viltu láta standa aö
þvi?
„Ég vil fyrst og fremst aö féö
sem veitter sé svo mikiö aö þaö
komiaö gagni, en sé ekki bundiö
áreftir ár án þess aö koma nokkr-
um aö gagni. Þá meina ég aö þeg-
ar þarf aö dreifa kröftunum um
landiö allt —það togast allir á um
þetta, bændaskólarnir og til-
raunastöðvarnar út um allt land
— þá finnst mér eölilegra aö tekiö
veröi upp ákveöiö kerfi I upp-
byggingu, til hagsbóta fyrir land-
búnaöinn, og nýta fé, sem I þetta
er sett, sem allra best en dreifa
þyi ekki á marga staði svo þaö
komi engum að gagni.
Þaö eru of mörg járn I eldinum,
miöaö við að tilraunastöðvarnar
hafa veriö i fjársvelti. Meö núver-
andi aöstæðum er hætta á að
bændurnir snúist gegn stöövun-
um, vegna þess aö þær eru verri
heldur en búskapur hjá bændun-
um sjálfum. En þaö er höfuö for-
senda aö þeir standi meö til-
raunastöövunum, en ekki á móti
þeim, ef árangur á aö nást,”
sagöi Syeinn á Kálfsskinni.
SV