Tíminn - 04.03.1983, Qupperneq 8

8
FÖSTUDAGUR 4. MARS 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrimsson og Atli Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Guðmundur Magnússon. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir,
María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar:
Siðumúla 15, Reykjavík.Sími: 86300. Auglýsingasimi 18300. Kvöldsímar: 88387 og 86392.
Verð í lausasölu 15.00, en 18.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 180.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Alþingi og álmálið
■ Frumvarp Hjörleifs Guttormssonar og félaga hans um
einhliða hækkun orkuverðsins til álbræðslunnar í Straums
vík setur að einu leyti algert met í þingsögunni. Það er
meira að þykkt og þyngd en nokkurt annað frumvarp, sem
lagt hefur verið fram á Alþingi til þessa dags.
Eins og oft áður hefur verið sagt hér í blaðinu, getur
það orðið óhjákvæmilegt, að íslensk stjórnarvöld freisti
þess að hækka orkuverðið einhliða, ef engar viðunandi
lagfæringar fást í viðræðum við forráðamenn álbræðslunn-
ar.
Slíkri aðgerð getur þó fylgt mikil og margvísleg áhætta,
sem vel verður að vega og mcta áður en ráðist er í hana.
Þá áhættu getur eigi að síður þurft að taka.
Ef blaðað er gegnum öll þau mörgu og mikiu fylgiskjöl,
sem fylgja frumvarpi Hjörleifs Guttormssonar og félaga
hans kemur eitt mest áberandi í ljós.
Það er ekki á minnsta hátt hægt að sannfærast um, að
búið sé að reyna samningaleiðina til hlítar. Þetta er þó
undirstaða þess, að forsvaranlegt sé að ráðast í svo
áhættusama aðgerð og einhliða hækkun orkuverðsins til
álbræðslunnar er.
Það er sorgarsaga Hjörleifs Guttormssonar, að í öll þau
fjögur árv sem hann hefur verið iðnaðarmálaráðherra,
hafa næstum öll samskipti hans við álbræðsluna lent í
þjarki um skattgreiðslu félagsins.
Það er út af fyrir sig góðra gjalda vert, að Hjörleifi
Guttormssyni hefur tekizt að leiða í dagsljósið sitt af
hverju, sem álfélagið virðist hafa óhreint í pokanum í
sambandi við skattamálin.
Þetta mátti hins vegar ekki verða til þess, að tíminn
eyddist nær eingöngu í þjark um þetta, því að þetta
deilumál átti strax að ganga til viðkomandi dómstóla og
útkljást þar.
Reyndin hefur orðiðsú, að vegna þessa þjarks um
skattamálin, hefur orkuverðið sama og gleymzt og engri
hækkun verið komið fram á því. Þetta er hin stóra sök
Hjörleifs Guttormssonar í álmálinu.
Vegna þessara óheppilegu og forkastanlegu vinnu-
bragða, hafa fjögur ár liðið, án þess að nokkur hækkun
hafi fengizt á orkuverðinu. Enginn aðili hefur grætt meira
á þessum vinnubrögðum en álbræðslan. Það skiptir orðið
tugum milljóna króna, sem hún hefur hagnazt á þessu.
Hjörleifur Guttormsson og félagar hans gera sér
eðlilega grein fyrir því, að hlutur hans má ekki lakari vcra.
Það er þrautalendingin hjá þeim, þegar tveir mánuðir eru
eftir til þingkosninga og þingstörfum er að ljúka, að flytja
frumvarp um einhliða hækkun orkuverðsins.
Að því leyti er hér farin rétt leið, að málum er skotið
til Alþingis. Það er nú Alþingis að taka ákvörðun um
áframhaldið, þótt lítill frestur sé til þingloka.
Eins og áður hefur verið bent á hér í blaðinu, væru það
eðlileg viðbrögð Alþingis, að taka málið í sínar hendur og
láta reyna á sem styztum tíma á samningaleiðina til
þrautar. Takist hún ekki, er fyrst kominn grundvöllur fyrir
einhliða aðgerðir, sem geta reynzt óhjákvæmilegar að
lokum.
Um þetta mál þarf að skapa þjóðareiningu eins og í
landhelgismálinu, því að álhringurinn er ekkert lamb að
leika við. Iðnaðarmálaráöherra hefur gefizt upp við
samningaleiðina og skotið málinu til Alþingis. Nú er það
þess að reyna að skapa sem mesta samstöðu um málið.
Það myndi ekki bæta hlut Hjörleifs, ef Alþýðubandalagið
hafnaði slíkri samstöðu. , Þ.Þ.
skrifad og skrafad
Fargjöldin til
rannsóknarlögreglu
■ Verðlagsstofnun, rann-
sóknarlögregla ríkisins og
væntanlega brátt saksóknari
ríkisins að ógleymdum borg-
arfógeta fjalla nú um hvað
kostar í strætó. Borgarstjóri
vill fá að ráða gjaldinu, stjórn
SVR, borgarráð, borgar-
stjórn og væntanlega forstjóri
strætisvagnanna leggja sitt til
málanna. í borgarstjórn er
ekki einhugur en meirihlut-
inn lætur Davíð ráða. Á
skömmum tíma hafa far-
gjöldin hækkað og lækkað á
víxl, en þessa vikuna er verð-
lagið fremur stöðugt. Pað
kostar tíkall í strætó, og hvort
sem það er of mikið eða of
lítið er það einkar hagkvæm
upphæð fyrir farþega og
blessaða bílstjórana. Borgar-
stjóri harðneitar sínum bestu
viðskiptavinum um afsláttar-
kort og athugar rannsóknar-
lögreglan það mál nú niður í
kjölinn.
Það fargjaldastríð sem
borgarstjóri hefur efnt til
með einsýni og ráðríki er nú
komið á það stig að veltast á
milli hinna lögvísustu em-
bætta og sér ekki fyrir endann
á hvernig því reiðir af. Fáist
lausn er ekkert vísara en að
borgarstjórinn skeleggi
finni upp ný ráð til að flækja
málin á nýjan leik og koma
sér upp heilögu fargjalda-
stríði.
En þeir sem málið snýst
raunverulega um eru ekki
spurðir, það eru farþegar
strætisvagnanna. Þeir borga
það sem upp er sett og eiga
ekki annarra kosta völ. I
öllum þeim rannsóknum sem
fram fara hjá opinberum
embættum ætti einhver lög-
fróður að athuga hvort sú
tilhögun Strætisvagna
Reykjavíkur að neita að gefa
til baka þegar farþegar hafa
ekki tiltæka nákvæma upp-
hæð til að setja í baukinn,
heyrir ekki undir ólögmæta
viðskiptahætti. Þann tíma
sem fargjaldið kostar sléttar
10 krónur, eins og nú er,
, skiptir þetta ekki miklu máli.
En þegar fargjaldið kostaði 6
krónur eða 8 krónur, jafnvel
12 krónur á tímabili, sáu
margir á eftir hærri upphæð í
baukinn en fengu ekki til
baka. Þetta fyrirkomulag
hefur viðgengist í fjölda ára
eða áratugi en er jafn ósvífið
og ósanngjarnt fyrir því.
Spumingin er hvort viðskipta-
hættir sem þessir styðjast við
einhverja lagaheimild eða
ekki.
Vonandi tekst borgar-
stjóra með aðstoð rannsókn-
arlögreglunnar að komast
niður á sanngjarnt og löglegt
fargjald og að vanhugsuðum
skyndiákvörðunum linni, svo
að við sem strætisvagnana
notum og bílstjórarnir sem
aka okkur þurfum ekki að
vera háðir duttlungum borg-
arstjóra og lagaskýringum
verðlagsstjóra frá degi til
dags.
Gunnar í framboð?
Menn velta nú mjög fyrir
sér hvort Gunnar Thor-
oddsen forsætisráðherra
muni gefa kost á sér til fram-
boðs í næstu kosningum.
Hann mun þá að sjálfsögðu
fara fram á eigin lista í
Reykjavík, sínu gamla kjör-
dæmi. Hann sagði á fundi
með ungum framsóknar-
mönnum í gær, að Gunnar
Thoroddsen væri margbúinn
að spyrja forsætisráðherra
þeirrar spurningar hvort
hann myndi gefa kost á sér
eða ekki og væri svarið óráð-
ið enn.
En formaður stjórnar-
skrárnefndar á enn eftir að
leggja fram stjórnarskrár-
frumvarp sitt og hlýtur að
gera það á næstu dögum þar
sem skammt er til þing-
lausna. Það yerður að segjast
eins og er að það er ólíkt
Gunnari Thoroddsen að
leggja fram svo viðamikið
mál og hverfa síðan frá því.
Gunnar hefur lagt metnað
sinn í að Ijúka endurskoðun
stjórnarskrárinnar og er í
hæsta máta ólíklegt að hann
láti við svo búið standa. Enda
er tæpast neinn véfréttabrag-
ur á svörum forsætisráðherra
á fyrrgreindum fundi, sem
sagt var frá í Tímanum í gær:
Staðan nietin
„Mér er það ákaflega sárt
að gera einhverja að munað-
arleysingjum, það verð ég að
játa. Varðandi framboð, þá
hef ég ekki tekið ákvörðun ,
um það mál, og bíð eftir að
sjá hvernig ýmis mál þróast á
næstu dögum" sagði dr.
Gunnar Thoroddsen, for-
sætisráðherra á fjölmennum
hádegisverðarfundi með ung-
um framsóknarmönnum í
gær, þegar einn fundar-
manna, spurði hann hvort
það yrði ekki hálfnapurlegt
fyrir stuðningsmenn hans hér
í Reykjavík að verða skildir
eftir eins og pólitískir munað-
arleysingjar, ef forsætisráð-
herra færi ekki fram í sér-
framboð í komandi kosning-
um.
í framhaldi þessarar spurn-
ingar var forsætisráðherra
spurður að því, hvort ekki
hefðu aukist líkurnar á sér-
framboði hans, eftir að niður-
stöður í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins á Reykjanesi lægju
fyrir. Forsætisráðherra svar-
aði á þessa leið: „Því er ekki
að neita að þessi prófkjör
sem hafa farið fram á vegum
Sjálfstæðisflokksins, þau
vekja migtil umhugsunar. Ef
maður lítur t.d. yfir prófkjör-
ið í fjórum kjördæmum, - í
fyrsta lagi þar sem mínir
samstarfsmenn, Pálmi Jóns-
son og Friðjón Þórðarson
komu báðir út með glæsilega
sigra og hins vegar á Reykja-
vík og Reykjanes þar sem
aðalleiðtogar stjórnarand-
stöðunnar, formaður og þing-
flokksformaður, fengu þá út-
komu sem kunn er, þá hefur
það auðvitað allt sín áhrif,
þegar metin er staðan í
stjórnmálunum."
Trúarbrögð og stjórnmál
í íran og Mið-Ameríku
■ ÞAÐ eru nú rétt liölega fjögur ár frá þv: aö Kómení komst
til valda í Iran. Ferill keisarans, sem þá hafði flúið í útlegð,
var blóöugur, en Kóniení og handbendi hans hafa stráð svo
um sig líkunuin um allt landiö, að ógnarstjórn kcisarans
bliknar í sainanburöi.
Kómení og islamska „lýöveldiö" hans er dæmigcrt fyrir
þaö, sem gerist þegar ofstæki í trúmálum og stjórnmáium
blandast saman. Þaö hefur oft gerst í tímans rás og engin
ástæöa til aö ætla annaö, en svo veröi einnig í framtíöinni. í
slíku þjóöfélagi verða jafnt trúarlegir sem stjórnmálalegir
andstæöingar hins nýja rétttrúnaðar fyrstu fórnarlömbin. I
íran hefur þetta m.a. bitnað á sértrúarsöfnuöum eins og
bahaiuin, en margir úr þeirra rööuni hafa verið teknir af lífl,
oft eftir hryllilegar pyntingar.
Vcruleg óvissa ríkir uni framtíöarþróun mála í Iran.
Kómeni er sjálfur oröinn gamall og sennilega elliær. Hann
hefur staðið í styrjöld við Iraka, sem hefur kostaö þjóðarbúið
mikið á sama tíma og olíuverð lækkar og offramleiösla á olíu
gerir vart við sig. Efnahagslíflð í landinu er því í lamasessi ekki
síður en annaö. Hins vcgar kann vel aö vera að einræði hinnar
nýju stjórnar lifl áfram þótt Kómení deyi; þaö er síöur en svo
reynslan að einræðisstjórnir líöi undir lok þótt einn einræðis-
herra komist undir græna torfu. Þaö eru margir sem vilja
komast í hans stað, en spurningin er auövitað hvort þeir hafl
jafn góö tök á fáfróðum almúganum í landinu og Kómení
erkiklerkur.
ANNAR trúarleiötogi, sem kannski er ekki viö hæfl aö
nefna í sömu grein og fjallað er um Kómení, verður nokkuð
í fréttunuin á næstunni. Það er páflnn i Róm, sem ætlar aö
heiöra ýmsa slátrara í Mið-Ameríku með nærveru sinni á
næstunni. Ferð hans hófst á flmmtudaginn ng stendur í átta
daga. Hann mun m.a. hcimsækja Haiti, sem undanfarna
áratugi hefur þótt hvaö óhugnanlegasta dæmiö um villimanns-
lega einræðisstjórn, en breski rithöfundurinn Graliam Greene
gaf lesendum sínum ódauölega mynd af því þjóöfélagi í
skáldsögu sinni Trúöarnir. Páflnn mun jafnframt koma til E1
Salvador, þar sem harövítug borgarastyrjöld er háð, og til
Nicaragua, þar sem umdeild Sandinistastjórn er viö völd.
Talsmenn páfa hafa lagt á það áherslu, að för páfa sé farin
til þess að hvetja til friðar og sátta. Hins vegar er auövitaö
augljóst mál, aö stjórnvöld á hverjum stað munu reyna aö nota
heimsóknina í þágu eigin hagsmuna, og því miður eru það
víðast hvar hagsmunir einræðis og kúgunar. Auk þess fer ekki
á inilli mála, að heimsókn páfa mun kosta fólk í þessum fátæku
löndum mikla fjármuni, sem betur væri varið til að fæða og
klæða örsnauðan lundslýðinn. -Starkaöur.