Tíminn - 20.03.1983, Blaðsíða 6

6
SUNNUDAGUR 20. MARS 1983
SJÓNVARPSKETTIR SEM
■ Leikarínn Anthony Andrews sem
Sebastian Flyte,
■ Jeremy Irons leikur Charles Ryder,
höfuðsmann í breska liernum
■ Diana Quick fer með hlutverk Júlíu
Flyte
John Gielgud leikur Edward Ryder.
Sýningar á Ættaróðalinu eftir Evelyn Waugh hefjast sunnudaginn 27. mars:
HLOTIÐ HAFA VERÐ-
LAUN OG FÁDÆMA LOF
■ Claire Bloom fer með hlutverk
lafði Marchmain.
Framhaldsmyndaflokkur I 11 þáttum um „fólk sem býr í höll- HVER VAR ‘ óðalsins.
um og hefurengar áhyggjurnema þær sem eru sjálfskaparvíti” EVELYN WAUGH?
■ Ættaróðalið byrjar í sjónvarpinu 2,7. mars n.k.
■ „Ég er að skrifa yndisfagra
bók um afskaplega ríkt og fallegt
eðalborið fólk, sem býr í höllum
og hefur engar áhyggjur nema
þær sem eru sjálfskaparvíti; það
eru púkar kynhvatar og drykkju-
skapar. Þetta er þó hvort tveggja
léttbært samanborið við vanda-
málin nú á dögum“
skrifaði rithöfundurinn Evelyn Waugh
í bréfi til lafði Dorotheu Lygon um þær
mundir sem hann var að semja bókina
Brideshead Revisited. Eftir bókinni hef-
ur Granada sjónvarpsstöðin breska gert
framhaldsmyndaflokk í ellefu þáttum
fyrir sjónvarp. Þeir voru frumsýndir í
Bretlandi haustið 1981, og sýndir í
Bandaríkjunum í fyrra, og hafa hlotið
fjölda viðurkenninga og vcrðlauna. og
fádæma lof gagnrýnenda. Islenska sjón-
varpið hefur nú tekið þessa þætti til
sýningar og verður sá fyrsti á dagskránni
sunnudaginn 27. mars n.k. Hafa þættirn-
ir hlotið nafnið Ættaróðalið í íslenskri
þýðingu Óskars Ingimarssonar.
Sagan um Ættaróðalið hefst vorið
1954. Charles Ryder, velmetinn málari
sem nú er höfuðsmaður í breska
hernum, kemur ásamt herdeild sinni til
nýrra bækistöðva. Þær reynast vera Bri-
desheadkastali, staður þar sem hann átti
Ijúfar og síðar sárar stundir á æskurárun-
um. Hann lætur berast með minningun-
um meira en tvo áratugi aftur í tímann
þegar hann var ungur námsmaður í
Oxford.
Þar stofnar hann til náinnar vináttu
við Sebastían Flyte, yngri son Marchma-
in lávarðar á Brideshead. Sebastian
býður Charles með sér til Brideshead-
kastala og þeir eiga þár saman margar:
ánægjustundir. Charles kynnist svo fjöl-
skyldunni, lafi. Marchmain, dætrum
hennar Júlíu og Kordelíu og eldri bróður
Sebastíans, Brideshead lávarði. Ættfað-
irinn, Marchmain lávarður hefur hins
vegar yfirgefið heimilið og býr með
ástkonu sinni í Feneyjum. Charles verð-
ur sem heillaður af þessu fólki þrátt fyrir
viðvaranir vina sinna. Þó undrast hann
oft þann áhrifamátt sem kaþólsk trú
virðist hafa yfir gerðum þess og skoðun-
um.
Sebastían óttast að ættingjar sínir taki
Charles frá sér. Ótti hans er ekki ástæðu-
laus því að Charles fellir hug til Júlíu
systur hans. Þeir vinirnir heimsækja
Marchmain lávarð í Feneyjum. Ástkona
hans Cara. varar Charles einnig við að
ánetjast Marchmainfjölskyldunni. Eftir
heimkomu þeirra fara skuggahliðarnar
á þessu glæsta lífi að koma betur í ljós.
Sebastían verður æ vínhneigðari og
Charles er að nokkru kennt um. Júlía
giftist framagjörnum stjórnmálamanni
og loks er Charles útskúfað úr þessum
hópi. Hann snýr sér að málaralist og
öðlast frama á því sviði. Síðar hittir
Charles Júlíu aftur en trúin er þeim enn
fjötur um fót.
Lengra verður þráðurinn ekki rakinn
af sögu þessara glæsimenna og kvenna
sem áttu blómaskeið sitt milli tveggja
heimsstyrjalda. Höfundurinn lýsir þess-
ari forréttindastétt sem spilltri og glat-
aðri en þeir eiga helst uppreisnar von
sem halda fast við fornar dyggðir.
tryggð og trúfestu. ást og mannkærleika
eða bjargast vegna einlægrar trúar.
■ Evelyn Waugh, höfundur Ættar-
óðalsins, er fremur lítt þekktur hér á
landi, a.m.k. hafa verk hans ekki veríð
íslenskuð til þessa. Hann fæddist 28.
október 1903 í úthverfi Lundúna, og
var yngri sonur virts bókaútgefanda.
Eldrí bróðir hans varð einnig ríthöf-
undur.
Evelyn var sendur í Lancing
menntaskólann í Sussex þar sem nem-
endur voru aldir upp í trú og aga.
Evelyn var snemma trúhneigður en að
öðru leyti var hann uppreisnargjarn. í
Lancing skrifaði hann t.d. leikrit um
undirokun skólapilta og hélt dagbók
sem er fyrir ýmsa hluti merkileg. Hún
er eina reglulega dagbók, sem varð-
veist hefur frá skólaárum merks rit-
höfundar og í henni birtust þættir, sem
síðar einkenndu skrif Waughs,
stílsnilld, efahyggju, yfirsýn og kald-
hæðni. Frá Lancing hélt Evelyn Waugh
til Oxford þar sem hann hafði hlotið
styrk til að nema sagnfræði við Hert-
ford College. Þar kynntist hann helstu
menningarvitum háskólans, sem marg-
ir hverjir voru af auðugum aðalsættum
og tók mikinn þátt í félagslífi þeirra.
Sum þau kynni, sem Waugh stofnaði
til á skólaárunum í Oxford, entust
ævilangt, t.d. vinátta hans við Beauc-
hampfjölskylduna á Madresfield, sem
margir telja að sé fyrirmynd Marchma-
infjölskyldunnar á Brideshead.
Að loknu háskólanámi var framtíðin
óviss. Næstu fjórum árum eyddi
Waugh í föðurhúsum og kannaði ýms-.
ar leiðir til að ala önn fyrir sér. Hann
hóf nám í prentiðn, velti fyrir sér að
gerast kaþólskur prestur, byrjaði á
skáldsögu og reyndi fyrir sér í blaða-
mennsku. Tvo vetur var hann við
kennslu, en var rekinn fyrr drykkju-
skap og óspektir. Loks fitlaði hann
við smíðanám.
Árið 1928 náði hann sér á strik.
Hann heitbast Evelyn Gardner, sem
var dóttir lávarðar, og þótti þá sýnt að
sú atvinna, sem þeim væri helst sam-
boðin, væri ritstörf. Fjórum mánuðum
eftir hjónavígsluna kom fyrsta skáld-
saga hans út, Decline and Fall, sem
vakti töluvert fjaðrafok. Tveimur
árum síðar kom út Vile Bodies sem
hlaut enn betri viðtökur. Um líkt leyti
slitnaði upp úr hjónabandinu. Waugh
tók skilnaðinn mjög nærri sér og
kemur beiskja hans skýrt fram í næstu
verkum. Næstu sjö árin var hann á
sífelldum ferðalögum við Miðjarðar-
hafið, í Afríku og í Suður-Ameríku.
Afraksturinn af þessu flökkulífi urðu
nokkrar ferðabækur og síðan skáldsag-
an A Handful of Dust sem talin var
besta bók hans fram að því.
Árið 1930 snerist Waugh til ka-
þólskrar trúar, en það telur hann hafa
verið mikilvægustu ákvörðun, sem
hann tók á ævinni. 1937 kvæntist hann
á ný Lauru Herbert, sem einnig var
kaþólskrar trúar og af aðalsættum.
Þau settust að á óðalssetri í Gloucester
og eignuðust saman börn. Lífið var
komið í fastar skorður en þá braust
styrjöldin út og Waugh lét skrá sig til
herþjónustu, þá 36 ára að aldri.
Hann barðist í Norður-Afríku og á
Krít og var gerður að höfuðsmanni.
Síðan tók við aðgerðalítið tímabil sem
reyndi mjög á þolinmæði Waughs.
hann féll í ónáð hjá yfirmönnum sinum
vegna hirðuleysis um aga og reglur.
Loks virtist rofa til í árslok 1943.
Waugh var sendur til þjálfurnar í
fallhlífarstökki sem gaf von um virka
herþjónustu á ný. Svo fór að hann
braut bein í fæti við æfingar og varð að
hætta.
Waugh var nú orðinn fertugur og
vonir hans um frekari hetjudáðir og
frama í hernum mjög farnar að dofna.
Hann hafði fengið hugmynd að nýrri
skáldsögu og fór fram á sex mánaða
leyfi til ritstarfa. Það var veitt og
Waugh settist að á rólegu gistihúsi í
Devon og hóf að rita Brideshead
Revisited (Ættaróðalið). Að verki
loknu var hann sendur til Júgóslavíu til
aðstoðar skæruliðum Títós hershöfð-
ingja. Þar lenti Waugh í flugslysi og
fékk eftir það lausn frá herþjónustu.
Eftir stríð gerðist hann mjög af-
kastamikill við ritstörfin og kom hver
bókin út á eftir annarri. Síðasta skáld-
saga hans var Sword of Honor sem
byggðist á reynslu hans af her-
mennsku. Heilsu Waughs fór hrak-
andi. Hann þjáðist af þunglyndi og
svefnleysi. Svefnlyf og stöðug áfeng-
isneysla bætti ekki úr skák. Börnin
voru farin að heiman, samkvæmislífið
hafði misst aðdráttaraflið. Allt var á
fallanda fæti nema gæði verka hans,
sem áttu þó erfiðar uppdráttar en
áður. Síðasta bók hans A Little Lcarn-
ing var upphaf ævisögu sem honum
auðnaðist ekki að Ijúka. Evelyn
Waugh lést af hjartaslagi á páskadag
árið 1966.