Tíminn - 07.01.1984, Síða 6

6
LAUGARDAGUR 7. JANUAR 1984
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrímsson.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Baldur Kristjánsson, Friðrik Indriðason, Guðmundur Sv .
Hermannsson, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson.
Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Flosi Kristjánsson, Guðný Jónsdóttir
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavík. Sími: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
Verð í lausasölu 20.00, en 22.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 250.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Alþingi þarf oft að
bregðast f Ijótt við
■ Vafasamt er hvort hérlend ríkisstjórn hafi glímt við
flóknara vandamál en að takmarka þorskveiðar í stórum
stíl og láta takmörkunina skiptast sem réttlátlegast milli
fiskiskipa og útgerðarstaða. Erfitt er að hugsa sér
torleystara viðfangsefni.
Frumskilyrði þess, að þetta reyndist hægt var skjót
ákvörðun Alþingis um að fela ákveðnum aðila að
hefjast handa sem fyrst og vinna að framkvæmd tak-
mörkunarinnar í samráði við hagsmunaaðila. Ekkert var
unnt að gera fyrr en þessi ákvörðun Alþingis lá fyrir.
Enginn aðili gat farið að marka reglur fyrr en augljóst var
hverjum Alþingi ætlaði að fela framkvæmdina.
Pað ætti að vera öllum augljóst hvílíkt öngþveiti hefði
skapazt, ef Alþingi hefði enga ákvörðun tekið fyrr en eftir
jólaleyfið og það svo dregizt í fleiri daga, og vikur að það
tæki endanlega ákvörðun. Fyrst eftir að sú ákvörðun var
tekin, var hægt að hefjast handa um að marka reglurnar.
Þeirra hefði þá sennilega ekki verið von fyrr en með
vorinu.
Það getur verið þægilegt fyrir Alþingi að hafa nokkurn
umhugsunartíma og fresta málum í samráði við það. Oft
eru hins vegar aðstæður þannig, að slíkt er ekki unnt, ef
það á ekki að valda miklu tjóni. Hvernig hefði t.d. farið,
ef Alþingi hefði frestað að taka skjótar ákvarðanir í
sambandi við Vestmannaeyjagosið? Pótt hrun þorsk-
stofnsins sé annars eðlis, kallar það ekki síður á skjót
viðbrögð.
Það er skeggrætt um það, m.a.í blöðum, að setja þurfi
ákvæði í þingsköp um að Alþingi hafi tiltekinn umþóttun-
artíma til að afgreiða mál. Undir eðlilegum kringumstæð-
um er það hægt. Hins vegar geta alltaf komið til sögu
atburðir, sem krefjast skjótra viðbragða. Þá má Alþingi
ekki tefja aðgerðir með því að vera að velta því lengi fyrir
sér hver viðbrögðin eigi að verða.
Áreiðanlega myndi hvaða ráðherra sem er óska eftir því
að losna við slíkan vanda og umrædd skömmtun er. Henni
hlýtur að fylgja margs konar gagnrýni og óánægja. Hjá því
getur vart farið, jafnvel þótt það takist að finna beztu
lausn, sem ef til vill er ekki til í slíku,máli.
Það var hins vegar ekki hægt fyrir sjávarútvegsráðherra
að skjóta sér undan þessum vanda. Sjávarútvegsráðherra
er sá aðili, sem eðlilegast er að hafi forustu í þessu máli
í höndum Halldórs Asgrímssonar mun hún byggjast á
samráði við hagsmunaaðila og samstarfsmenn sína í ríkis-
stjórn. Vonandi skilja þeir vandann og láti málgögnum
sínum í té fullar upplýsingar um hvílíkur hann er.
Þrjú áhugamál
Ef ráða má af Þjóðviljanum eiga leiðtogar Alþýðu-
bandalagsins þrjú áhugamál um þessar mundir.
Hið fyrsta er að reyna að telja fólki trú um, að nægur
þorskur yrði í sjónum og atvinnuleysið hyrfi eins og dögg
fyrir sólu, ef Olafur Ragnar og Svavar kæmust í ríkisstjórn.
í öðru lagi megi forustumenn Alþýðusambandsins eins
og Ásmundur og Guðmundur J. ekki ræða við ríkisstjórn-
ina um ráðstafanir gegn atvinnuleysinu, því að þeir muni
láta stjórnina „plata“ sig.
í þriðja lagi verði að telja fólki trú um, að Sjálfstæðis-
flokkurinn sé betri flokkur en Framsóknarflokkurinn. Það
mun vera á þeim grundvelli, sem Ólafur Ragnar og Svavar
ætla að byggja nýju alþýðufylkinguna. Þ.p.
skrifað og skrafað
Utursnuningar
um skipulag
fiskveiða
■ Björn Dagbjartsson for-
stjóri Rannsóknarstofnunar
fiskiðnaðarins skrifar grein í
DV um kvótakerfið og hrek-
ur þar staðlausar staðhæfing-
ar og rangfærslur um þá
stjórnun fiskveiða sem fyrir
dyrum stendur. Björn
skrifar:
Það fer varla framhjá nein-
um að mál málanna um þessi
áramót er ákvörðunin um
kvótaskiptingu á afla helstu
botnfisktegunda. Það erofur
eðlilegt að skoðanir séu
skiptar á réttmæti og ágæti
slíkrar stjórnunaraðgerða
þar sem um lífsafkomu fjöl-
margra einstaklinga, fyrir-
tækja og byggðarlaga er að
tefla. Það þarf heldur engan
að undra, að ýmiss konar
misskilningur, útúrsnúningur
og rangfærslur komi upp
meðal manna, sem eru and-
snúnir þessum áformum eða
óttast um sinn hag.
Það er misskilningur, að
sjávarútvegsráðherra fái með
þeim lagabreytingum sem
nauðsynlegar voru afgerandi
meira einræðisvald en hann
hefur haft. Þvert á móti er
hann nú bundnari samráði
við Alþingi en hann var, og
enginn sjávarútvegsráðherra
á íslandi getur drottnað yfir
fiskveiðum án sæmilegs sam-
komulags við hagsmunaaðila
í sjávarútvegi.
Otúrsnúningar
Það er útúrsnúningur að
halda því fram að gefist hafi
verið upp og frestað að koma
á kvótakerfinu, þó að það
dragist fram í febrúár að
Ijúka útreikningum og meta
undantekningar. Það var
alltaf ljóst að það tæki langan
tíma eftir að ákvörðun hafði
verið tekin og heimilda til
kvótaskiptingar aflað. Það er
líka útúrsnúningur að segjast
ekki vita við hverju menn
mega búast og þess vegna sé
ekki hægt að hefja róðra.
Einmitt af því að menn
vita hvað til stendur, þá getur
verið skynsamlegt að hefja
t.d. ekki netavertíð fyrr en
síðar.
Það er röng fullyrðing að
reynslan hafi hvarvetna sýnt
að við kvótaskiptingu stór-
aukist tilkostnaður við veið-1
arnar. Það er ekki hægt að
finna eitt einasta dæmi um
kostnaðarauka af kvótakerfi.
eins og því sem hér er til
umræðu, þ.e. frammistöðu-
kvóta, með einhverjum
framsals- eða aflaskipta-
möguleikum. Sóknakvóti,,
þar sem úthaldsdagar eru
skammtaðir, eða rígbundinn
jafn afli á hvert skip, myndi1
sennilega ekki draga úr heild-
artilkostnaði og jafnvel má
þar finna dæmi um hið gagn-
stæða. Það eru rangfærslur
að setja öll kvótakerfi undir,
einn hatt að þessu leyti. Þau
bera einmitt flest í sér hvatn-
ingu til sparnaðar.
En það liggur alveg í
hlutarins eðli að menn eru
afar ósammála um það
hvernig kvótaskiptingin bitn-
ar á hinum ýmsu þolendum.
Hvort betra verði að gera út
báta eða togara, hvaða
landshlutar verði allra erfið-
astir til útgerðar, eða hvort
skip sem nær eingöngu hafa
veitt þorsk fari verr út úr
þessu heldur en þau sem lagt
hafa sig meira eftir öðrum
.sjávarafla uridanfarin ár.
Rök með og á
móti
Það má finna rök með og á
móti öllum þessum skoðun-
um. Það er ljóst að togarar
eru flestir háðir vinnslustöðv-
um með ráðnu starfsfólki og
eiga því erfiðara með að
hagræða sinni sókn eftir hag-
kvæmni. Þá er það einnig
staðreynd að sjór hefur verið
kaldur fyrir Norðurlandi að
undanförnu og fiskgengd því
væntanlega minni, hvort sem
unnt verður að taka tillit til
þess við ákvörðun á kvóta
norðlenskra báta. Loks er
það alveg skýrt að þeir sem
mestan þorskinn hafa veitt
undanfarin ár verða fyrir
mestri skerðingu, þar sem
aðrir stofnar verða ekki eins
miklum veiðitakmörkunum
háðir. Auðvitað hafa karfa-
veiðar verið óhagkvæmari en
þorskveiðar og verða það
sjálfsagt áfram, en það virð-
ast í fljótu bragði engin hald-
bær rök fyrir því að þeir sem
lítinn þorsk hafa veitt færu
skyndilega að auka sína hlut-
deild þegar stofninn dregst
enn meira saman.
Deilur um hinar ýmsu hlið-
ar þessa málefnis eiga eflaust
eftir að rísa enn hærra. Von-
andi er þó að það takist að
halda þeim á málefnalegum
grunni. Öllum á að vera það
Ijóst að þessi tilhögun veiði-
stjórnunar er ósk helstu for-
ystumanna og samtaka í sjáv-
arútvegi: Þetta erneyðarráð-
stöfun sem enginn kallar vilj-
ugur yfir sig.
Heilsuvernd er
sparnadur
Ólafur Ólafsson landlækn-
ir ritar grein í Morgunblaðið
um mikilvægi heilsuvcrndar.
Hann segir m.a.:
„Ég tel að með aukinni
heilsuvernd og heilbrigðis-
fræðslu megi draga verulega
úr veikindum og dauðsföllum
fyrir aldur fram og á þann
hátt megi spara ómælda
fjármuni. Vil ég nefna nokk-
ur dæmi sem rökstyðja mál
mitt.
Sumar heilsuverndarað-
gerðir skila árangri strax, en
aðrar er frá líður.
1. Umferðarslys
Samkvæmt bráðabirgða-
niðurstöðum frá Slysadeild
Borgarspítalans munu um
500 færri sjúklingar hafa
heimsótt deildina vegna.
áverka eftir umferðarslys það
sem af er þessu ári (nóv.
1983) í samanburði við árið
1982. Innlögnum fækkaði um
25% á sama tímabili. Með-
alkostnaður vegna hvers slyss
er vægt áætlaður um 30.000
kr. Orsakir þessara breytinga
eru sjálfságt margþættar - en
án efa vegur hér þyngst hinn
mikli áróður fyrir bættri um-
ferð á norræna umferðarár-
inu.
2. Heimaslys
Komur á Slysadeild Borg-
arspítalans jafngilda því að
þriðja hvert barn 2-3ja ára á
Reykjavíkursvæðinu heim-
sæki Slysadeildina árlega
vegna heimaslyss. f sumum
nágrannalöndum hefur tekist
að fækka heimaslysum um
30-40% með markvissri
fræðslu og áróðri meðal al-
mennings. f undirbúningi er
svipuð herferð hér á landi
eftiráramótin. Því miður hef-
ur hún tafist vegna skorts á
fjárveitingum.
3. Reykingar
Samfara fræðslu Krabba-
meinsfélagsins meðal grunn-
skólanema um hættur af
reykingum, dró úr reyking-
um meðal unglinga um 40%
á árunum 1974-’82. Ef haldið
verður áfram á þessari braut
má reikna með því að mun
færri verði hjarta- og lungna-
sjúkdómum að bráð í fram-
tíðinni.
4. Leghálskrabbamein
Ekki þarf að fara mörgum
orðum um vel heppnaðar
heilsuverndaraðgerðir á
þessu sviði. Nú er stefnt að
því að útrýma dauðsföllum
vegna þessa sjúkdóms fyrir
næstu áramót.
5. Háþrýtingur/heilablæð-
ing
Á árunum 1966-1980 lækk-
aði dánartíðni vegna þessara
sjúkdóma um allt að
helming.
Enginn efast nú um að
orsökin sé stórbætt sjúk-
dómaleit og meðferð.
6. Smitsjúkdómar
í tveimur rauðhundafar-
öldrum, þ.e. 1964 og 1972-73
fæddust alls 45 verulega
sködduð börn vegna veiru-
sýkingar. Árið 1979 gekk
mikill faraldur yfir landið en
einungis 2 sködduð börn
fæddust eftir þann faraldur.
Að svo tókst til má þakka
víðtækri heilsuvernd
(ónæmisaðgerðum). Kostn-
aður við þessar aðgerðir nam
sem svaraði beinum útgjöld-
um ríkis vegna framfærslu
eins heyrnarskaddaðs barns.
Alit bendir til þess að árið
1980 hafi tekist að koma í veg
fyrir mislingafaraldur hér á
landi. Af fyrri faröldrum má
áætla að komið hafi verið í
veg fyrir að 10.000-12.000
börn og unglingar hafi veikst
af mislingum.
7. Kynsjúkdómar
Á árunum 1979-’82 fækk-
aði lekandatilfellum meðal
15-19 ára unglinga um 45%.
Þetta skeði í kjölfar öflugrar
fræðsluherferðar í skólum.
Þetta eru mjög alvarlegar
sýkingar því að talsverður
hluti kvenna fær eggjaleið-
arabólgu. Talið er að orsök
ófrjósemi sé fyrri eggjaleið-
arabólga í allt að tilfella.
Tannsjúkdómar
Eitt glæsilegasta dæmið um
sparnað er hlotist hefur af
öflugri heilsuvernd og heil-
brigðisfræðslu eru aðgerðir
nágrannaþjóða í tannvernd-
: armálum. Bein afleiðing
þessara aðgerða í Noregi er
að kostnaður sveitarfélaga
vegna tannviðgerða hefur
lækkað um 40-50%. Hér á
landi er varið auknu fjár-
magni til tannviðgerða.
9. Ávanabindandi lyf
Með markvissum aðgerð-
um hefur tekist að minnka
sölu sterkra ávanabindandi
lyfja um 60-70% og róandi
lyfja um 40% á síðastliðn-
um sex árum. Heimsóknum
vegna eitrana á Slysadeild
Borgarspítalans fækkaði um
helming á sama tíma.
10. Fíkniefni
Án efa er unnt að draga úr
notkun fíkniefna með mark-
vissri fræðslu og eftirliti. Því
miður skortir upplýsingar um
dreifingu þessara efna, sem
m.a. hefur valdið því að
furðufregnir eru fluttar um
útbreiðslu þeirra. T.d. er því
haldið fram að allt að fjög-
urra tonna af kannabís sé
neytt árlega hér á landi. Vit-
að er að venjulegur dag-
skammtur er um eitt gramm.
Fjögurra tonna ársneysla
svarar til þess að á milli 30-40
þúsuud manns, það er allir í
árgöngum 16-25 ára neyti
þessara efna reglulega tvisvar
í viku. Söluverð þessa magns
er 1,5-1,6 milljarðar á ári. Á
sama tíma er selt áfengi fyrir
tæpan milljarð árlega hjá
ÁTVRI! Furðufregnir sem
þessar draga sennilega ekki
úr sókn unglinga í fíkniefni
„vegna þess að allir nota
þau“.