Tíminn - 15.03.1984, Blaðsíða 9

Tíminn - 15.03.1984, Blaðsíða 9
FIMMTUDAGUR 15. MARS 1984 9 vettvangi dagsins Eru bændur að kollkeyra sig á refaræktinni? „FAUN ER f IULSPÁ HVERM OSK UM HRAKFÖR SÍNU VERRF' eftir iónas Jónsson búnadarmálastjóra mikið fyrir viti eða fyrirhyggju þeirra er hvatt hafa til loðdýraræktar eða var eðli málsins samkvæmt að leiða þróun þess- arar nýju húgreinar. Þessarsneiðargætu landbúnaðarráðuneytið, Búnaðarfélag íslands. Stéttarsamband bændaogS.Í.L. öll átt. Það er þá fyrst til að taka að landbún- aðarráðuneytið hefur allan tímann sinnt loðdýraræktinni með ráðum og dáð og yrði allt of langt upp að telja allan hlut þess að málinu. En til að víkja beint að fóðurstöðvarmálum þá skipaði þáver- næga grein fyrir og standa margir nú uppi í basli með allt saman. Að mínu mati var of mikið um það að bændur fengju bara að heyra um björtu hliðarnar á málunum en væru einhverjir erfiðleik- ar var oft eins og láðst heldur að segja frá þeim. Þetta viðhorf hefur hins vegar verið að breytast hjá ráðamönnum frá því í sumar, þ.e. bændur hafa fengið réttar upplýsingar t.d. varðandi verðfall og slíkt. Enda vonlaust að vinna aö loðdýrarækt með einhverjum blekking- um, þá eins gott að hætta þessu. Horf- mönnum víða veriö bent á að ekki væri tækilegt að veita leyfi á „nýjum" svæðum fyrr en ákveðinn fjöldi bænda væri reiðubúinn að hefja þar loðdýrarækt. Það cr einnig fráleitt sem kemur fram í viðtalinu að ekki hafi verið brýnt fyrir þeint sem eru að hefja iöðdýrarækt að loðdýrarækt sé vandasöm búgrein, og að þeir sem hana ætla að stunda þurfi að sýna natni og nákvæmni viö fóðrun, hirðingu og ræktunina. Það er einnig misskilningur að leið- beiningaþjónustan hafi ekki lágt áherslu ustu tíu árin fyrir lækkunina í lok ársins 1982. Á það hefur alltaf verið bent að loðdýrarækt er hér á landi samkeppnis- grein við loðdýrarækt nágranna okkar einkum á Norðurlöndum. Mögulcikar okkar felast í því að við höfum ntikið af hráefni, sem full ástæða er til að nýta og breyta í verðmæta útflutningsvöru, Þetta hráefni - fóörið gctur verið ódýrt ef skipulega er að unnið. Það hefur tekist að halda fóðurverði lægra hér en á Norðurlöndunum oft svo verulega mun- í fréttaviðtali sem birtist hér í blaðinu 8. mars eru höfð mörg stór orð um loðdýraræktina og það hve illa hafi verið að henni staðið. Viðtalið er við Snorra Stefánsson sem kallaður er „leiðbein- andi í loðdýrarækt". Snorri Stefánsson hefur um skeið verið lausráðinn hjá Sambandi loðdýra- bænda S.Í.L. og hefur í nokkrum tilvik- unt verið fenginn til að segja þeim bændum til, sem eru að stíga fyrstu skrefin í þessari nýju en vandasömu búgrein, enda hefur hann gengið á loðdýraræktarskóla í Finnlandi og m.a. unnið við loðdýrarækt í Noregi. Til að fyrirbyggja misskilning er rétt að taka fram að Snorri er ekki ráðunaut- ur í loðdýrarækt. Þeir starfa nú tveir á vegum Búnaðarfélags íslands auk þess sem nokkrir héraðsráðunautar gefa sig meir og meir að þeim leiðbeiningum og eru ötullega að setja sig inn í þau fræði. í nefndu viðtali koma fram bæði í orðum Snorra og í aðal- og undirfyrir- sögnum svo niargar missagnir að ekki verður komist hjá því að biðja blaðið fyrir leiðréttingar og nokkrar hugleiðing- ar um loðdýraræktina. Reyndar eru spurningar blaðamanns margar svo leið- andi að það.eitt bendir „til hvers refirnir eru skornir" með „fréttaviðtalinu". Viðtalið hefst á eftirfarandi fullyrð- ingu: „Það er fyrst nú á þessu ári sem furið er að hugsa um það í fullri alvöru að það þarf fóðurstöðvar í nágrenni refabúá til þess að bændur geti lifað af þessum búskap. Þrjú síðustu ár hefur leyfum hins vegar verið dreift hingað og þangað unt landið og síðan hafa bændur verið að kollkeyrast vegna þess að ýmist ná þeir ekki í fóður, eða þá að það hefur verið allt of mikið og dýrt fyrirtæki að nálgast það. Þegar bændur hafa síðan farið að blanda fóður einn og einn jafnvel upp í afdölum verður eðlilega lítil mynd á þeirri fóðurlögun", sagði Snorri Stefánsson, leiðbeinandi í refa- rækt m.a. er Tíminn hafði tal af honum..." Þetta er mjög villandi. Að sjálfsögðu hefur verið hugsað um það í fullri alvöru að koma upp fóðurstöðvum á öllum loðdýraræktarsvæðunum þar sem þær voru þá ekki fyrir þegar refaræktin hófst. Þetta hefur verið eitt aðalviðfangs- efnið. Refaræktin byrjaði við Eyjafjörð og síðan í Skagafirði. Þar voru fóðurstöðv- ar vegna minkabúanna í Grenivík.Dal- vík og Sauðárkróki. Nýrri, stórri ogfullkominni fóðurstöð sem er í eigu loðdýrabænda var komið upp á Sauðárkróki á st. ári. Hún þjónar bændum í Skagafirði og Austur-Húna- vatnssýslu. Stöðvum hefur verið komið upp á Húsavík, Kópaskeri, Vopnafirði, Egilsstöðum, Höfn í Hornafirði, Búð- ardal, Bíldudal og Hólmavík. Þó að þessar stöðvar séu ekki stórar og e.t.v. mjög misbúnar að tækjum þjóna þær allar viðkomandi svæðum þar til Ioð- dýraræktinni hefur vaxið fiskur um hrygg og fleiri bændur bætst í hópinn á viðkomandi svæði. Nú er í undirbúningi að koma upp fullkomnum fóðurstöðvum í sameign bænda.einni á Dalvík fyrirallt Eyjafjarð- arsvæðið og annarri á Selfossi fyrir Suðurland. En það mun verá á Suður- landssvæðinu sem „fjaðrinar féilu“ er urðu að heilu hænsnabúi í fréttaviðtal- inu. Þar var rekin fóðurstöð af einstakl- ingi í Þorlákshöfn er bændur skiptu við. Þeir urðu því höndum seinni að koma á félagsrekstri og uggðu ekki að sér fyrr en sá sem Þorlákshafnarstöðina rak hætti því á sl. hausti. I viðtalinu eru ýmis orð látin falla sem skilja má á þann veg að ekki hafi farið andi landbúnaðarráðherra Pálmi Jóns- son hinn 28. júlí 1982 svonefnda „fóður- stöðvanefnd" er falið var „a.ð gera til- lögur að skipulagi og uppbyggingu fóð- urstöðva fyrir loðdýrabú, enn fremur útvegum lánsfjár til bygginga og annað er stöðvarnar áhrærir." Nefnd þessi hefur starfað síðan og er nýlega búin að skila áliti. í nefndinni áttu sæti Haukur Jörundarson, skrif- stofustjóri í landbúnaðarráðuneytinu, Sigurjón Bláfeld, loðdýraræktarráðu- nauturogJón R. Björnsson, framkv. stj. S.l.L. Jón Árnason, fóðurráðunautur hefur starfað með nefndinni sem allan tímann hefur fylgst með því sem hefur verið að gerast í fóðurstöðvamálum. Snorri Stefánsson og reyndar einnig blaðamaðurinn sem tekur viðtalið gagn- rýna hvernig hagað hafi verið veitingu leyfa til loðdýraræktar. Athyglisverð er eftirfarandi spurning og svar: „Átti ekki að stýra því með leyfisveitingunum að menn færu ekki að setja upp refabú á vonlausum stöðum? Og hver ber þá ábyrgðina?" „Landbúnaðarráðuneytið veitir leyf- in. Að mínu áliti voru leyfisveitingar mikill óleikur við marga bændur - þeim var att út í hluti sem þeir gerðu sér ekki urnar eru því mjög að batna, enda reynum við stöðugt að upplýsa bændur um það hvað þeir eru að framleióa." Það er að sjálfsögðu hægt að gagnrýna alla hluti og Ieyfisveitingar til loðdýra- ræktar eru þar alls„ekki undanskildar. En það er fráleitt að halda því fram að bændum hafi verið att út í hluti eins og loðdýraræktina og að þeim hafi aðeins verið kynntar björtu hliðarnar en „láðst“ hafi að kynna þeim þær dekkri, hvað þá að reynt hafi verið að vinna að loðdýra- ræktinni með „blekkingum“. Mjög mikið af starfi loðdýraræktar- ráðunautsins og síðan fóðurráðunautsins eftir að hann kom til starfa 1982 hefur verið í því fólgið að leiðbeina þeim bændum sem hafa í huga að hefja loðdýrarækt. Að sjálfsögðu hefur þeim verið leiðbeint um.það hvað þarf til m.a. í sambandi við möguleika á fóðuröflun og alltaf verið lögð á það megináhersla að loðdýraræktina þyrfti að byggja upp í hverfum, þar sem sæmilegir möguleikar eru til fóðuröflunar og nægilega margir hefðu sýnt áhuga til að hægt væri að fara af stað með fóðurstöð. Þetta kemur m.a. fram ef það er athugað hvar loðdýra- ræktin hefur verið tekin upp. Umsóknir hafa borist mjög víða að á landinu og á mikilvægi þess að framleiða góð skinn. Á það hefur alltaf verið bent að arðurinn af loðdýraræktinni fer ekki hvað síst eftir því hve eðlisgóð, velverkuð og velmeðfarin skinnin eru. Það er best að svo komnu máli að fullyrða ekkert um það hvernig muni takast til um þessa nýju búgrein hvorki með gylliorðum um skjótfenginn hagnað né um það að bændur séu að kollkeyra sig á refaræktinni. Það hafa menn alltaf vitað að verðlag á grávöru er háð sveiflum bæði vegna tískubreytinga og mismunandi framboðs. Árin undanfarandi voru há- gengis ár, fyrir refaskinn sérstaklega. Fyrir rúmu ári féll svo verðið tilfinnan- lega. Frá því var að sjálfsögðu skýrt og alls ekkert dregið undan. Svipað verð fékkst síðan á fyrstu uppboðunum á síðasta hausti og var þá ljóst að miðað við það verð og miðað við meðalárangur í ræktuninni stæði allt í járnum með afkomuna. Siðan hefur verðið farið stighækkandi með hverju uppboði sem haldið hefur verið, hvort sem er í London, Helsingfors eða Kaupmanna- höfn. Nú mun verð á refaskinnum vera að nálgast það sem var meðalverð síð- ar Cn betur má gera og betur verður að gera. Að því eru loðdýrabændur að vinna með skipulegum hætti. Með þessu er þó langt frá því að allt sé unnið. Byggingar fyrir loðdýr eru hér verulega dýrari en í samkeppnislöndunum, að hluta vegna erfiðari aðstæðna m.a. veðurfars, en að hluta vegna meiri álagna á efni og aðföng og óeðlilega strangra krafna af hendi byggingaeftir- lits. Eitt brýnasta verkefnið fyrir loðdýra- ræktina er að lækka byggingarkostnað- inn. Nú er nokkuð verið að kanna þau mál og þurfa þar margir að leggjast á eitt. Enn skal það undirstrikað að loðdýra- rækt er vandásöm atvinnugrein eins og öll búrfjárrækt - hún verður hvorki kennd eða lærð í einu vetfangi - þar verður reynsluskólinn að kenna ótelj- andi atriði. Því getum við ekki vænst besta árangurs í upphafi. Við höfum nú aðeins stigið fyrstu skrefin. Þau hafa ekki verið áfallalaus með öllu, enda þess ekki að vænta. En um hitt er meira vert hve margt lofar góðu . Menn ættu því að spara sér hrakspárnar en leggjast á eitt með að styðja að framgangi þessarar nýju búgreinar bæði með orðum og athöfnum.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.