Tíminn - 07.08.1986, Qupperneq 11

Tíminn 11
Fimmtudagur 7. ágúst 1986
því hráefni vörur sem seldar eru
með hagnaði. Þetta á við á meðan
slíkar verksmiðjur geta á þennan
hátt skilað hagnaði til eigenda sinna
á íslandi eða byggt upp eignir í formi
framleiðslu- eða söluaðstöðtf á
bandaríska markaðnum.
Hlutur fyrirtækjanna
vestra
- En hvað um fullyrðinguna sent
cg nefndi og slegið hefur verið fram
um það að verksmiðjurnar hér vestra
taki í sinn hlut um 40% af söluverð-
mætinu?
- I fyrsta lagi verð ég að lýsa yfir
algerri hneykslun á því sem fram
kemur í slíkri framsetningu, og það
er greinilegt að viðkomandi maður
hefur ekki hugmynd um það hvað
hann er að tala um. Starfssvið þessara
fyrirtækja er tvíþætt, annars vegar
kaupa þau flök og skelfisk frá íslandi
og selja þá vöru í óbreyttu formi til
kaupenda víðs vegar um Bandarík-
in, og hins vegar kaupa þau blokk til
vinnslu í eigin verksmiðjum.
Að því er fyrri þáttinn varðar
sérstaklega þá samanstendur sölu-
kerfi okkar af átta föstum sölumönn-
um, 55 umboðsmönnum ogum 1400
dreifingarfyrirtækjum eða heildsöl-
ekkert á milli mála að allt frá
stríðslokum og þar til á seinasta ári
fékkst yfir höfuð hæst verð á Banda-
ríkjamarkaði fyrir flestar þær teg-
undir og pakkningar sem framleidd-
ar eru á íslandi, og er þá gert ráð
fyrir hærri tilkostnaði við vinnslu
vegna mikilla krafna þessa markað-
ar. Og þrátt fyrir það að á seinasta
einu og hálfu ári hafi dollarinn tapað
um 40% af verðgildi sínu rniðað við
sterlingspund þá eru flest verð enn
hagkvæmari í Bandaríkjunum held-
ur en í Evrópu.
Undantekningar eru fólgnar í því
að í einstaka tilvikum getur það
verið hagkvæmara fyrir frystihús
að vinna flök með roði og beinum
fyrir Evrópumarkað, vegna þess að
þannig er hægt að vinna meira magn
en ella á hverjum degi og þar með
hugsanlega að bjarga hráefni undan
skemmdum.
Ef aftur á móti nægjanlegur vinnu-
kraftur væri fyrir hendi þá væri í
mörgum tilvikum hægt að vinna
sama hráefni fyrir Bandaríkjamark-
að, þar sem framlegð á hvert kíló er
hærri, og sú íramleiðsla myndi skila
meiri verðmætum í íslenska þjóðar-
búið.Það sem er kannski meginatrið-
ið í þessu er að í dag cr það ekki
gert nægilega aðlaðandi að vinna í
fiskvinnslunni. Þar er þöi f fyrir fleira
hæft fólk til starfa en er í dag, enda
hefur það alltaf þótt frumatriði í
öllum iðnvæddum þjóðfélögum að
varan væri sem mest unnin.
Áfram á
Bandaríkjamarkaði
- Þú ert þá sem sagt þeirrar
• skoðunar að við munum halda áfram
að selja fisk á Bandaríkjamarkað á
komandi árum?
- Ég er ekki talsmaður þess til
dæmis að við grípum til öfga og
viljunt strika yfir einstaka markaði,
heldur er ég þvert á móti talsmaður
þess að við höldum áfram að eiga
innhlaup á sem flestum mörkuðum.
Það sem hefur gerst á yfirstandandi
ári er að sveiflan frá Bandaríkja-
markaði til Evrópu hefur verið of
...Ég kann afskaplega vel að
meta samviskusamt og já-
kvætt samstarfsfólk, og ég vil
undir öllum kringumstæðum
hafa góðan anda á vinnustað.
Ég tel það algjöra forsendu
þess að fyrirtæki gangi vei að
fólki líði vel á vinnustað sín-
um og að það hlakki til að
mæta í vinnuna og til að taka
þátt í að leysa þau verkefni
sem fyrir liggja. Aftur á móti
hef ég litla þoiinmæði gagn-
vart þeim sem ekki falla inn í
þessa forskrift.
mikil og of hröð, og það hefur leitt
það af sér að í sumum tilvikum
höfum við ekki getað staðið við
skuldbindingar við meiri háttar not-
endur í þessu landi. Það er sérstak-
lega alvarlegt mál vegna þess hvert
eðli þessa markaðar er, því að hér
skiptum við mikið við stórar veit-
ingahúsakeðjur sem skipuleggja sfn
mál langt fram í tímann. Ef við
bregðumst þessum aðilum þá eiga
þeir ekki nema eitt svar, sem er að
taka fiskinn út af matseðlum sínum,
þannig að vanefndir af okkar hálfu
leiða einfaldlega af sér ntinnkaða
ncyslu.
Það er líka engin spurning að
jafnvel þótt við hlustuðum á boð-
skap sumra öfgamanna og snérurn
baki við Bandaríkjamarkaði og ein-
beittum okkur þess í stað að Evrópu,
þá hefur sá markaður ekki mögu-
leika á að taka við öllu því magni
sem við þurfurn að selja, sem myiidi
leiða . af sér verðfall á stundinni.
Þannig er það í rauninni tómt niál að
vera að tala um slíkar öfgar.
Ef það liggur þá eftir scm stað-
reynd að við þurfum á Bandaríkja-
markaði að halda þá er það einnig
jafnljóst að þar náum við ckki
árangri nema með því að stunda
þann markað af þeirri kostgæfni sem
við höfum gert á undanförnum
árum. Þar er ég jöfnum höndum að
tala um gæðin og um áreiðanleika í
afhendingum.
Og ef við göngum þannig út frá
því sem staðreynd að Bandaríkja-
markaður sé okkur ekki aðeins ó-
missandi heldur jafnframt þýðingar-
mesti markaður okkar og líklegur til
að verða það áfram um ófyrirsjáan-
legan tíma, þá má gjarnan spyrja í
framhaldi af því hvort íslénskum
hagsmunum sé betur borgið með því
að eiga í Bandaríkjunum cigin fram-
leiðslu- og sölufyrirtæki, eða með
því að selja fiskinn til innflytjenda
og fiskréttaverksmiðja í annarra
eigu. Ég tel að staðreyndirnar tali
þar skýrustu máli, en helstu keppi-
nautar okkar, svo sem í Kanada og
Gæðaeftirlit er mjög strangt í
verksmiðjunni. Hér er Guðjón á
tali við tvo eftirlitsmenn sem taka
reglubundið sýnishorn af hráefni
og framleiðslu. Annar er
starfsmaður verksmiðjunnar, en
hinn er eftirlitsmaður hins
opinbera.
í Norcgi, líta á fslendinga sem sína
fyrirmynd. Það fer ekki á milli mála
að íslensk fiskflök eru álitin vera í
hæsta gæðaflokki, og þau seljast
enda á verulcga hærra verði heldur
en flök frá öðrum þjóðum, og það
sem því veldur fyrst og fremst er
áratuga uppbygging og reynsla í
gæðaeftirliti á íslandi og í sölustarf-
semi hér í Bandaríkjunum. Ef slíkt
kerfi hefði ekki verið fyrir hendi eru
sterkar líkur á því að íslcnsk tlök
væru seld í Bandaríkjunum á svip-
uðu verði og t.d. flök frá Kanada,
sem venjulega seljast á 15-40% lægra
verði en íslensk flök.
Hvað varðar fiskrétti þá hljóta
verksmiðjur í cigu íslendinga að
eiga rétt á sér svo lengi sem þær geta
borgað fullt markaðsverö fyrir hrá-
efnið, og á meðan þær geta unnið úr
Rannsókna- og þróunardeild
verksmiðjunnar er mjög öflug.
Hér ræðir Guðjón við tvo
starfsmenn hennar, sem útskýra
fyrir honum tilraunir sem þeir eru
að gera með nýja tegund af
brauðmylsnu til að nota á
fiskréttina sem verksmiðjan
framleiðir.
um. Við seljum vörur okkar, bæði
flök og fiskrétti, í harðri samkeppni
við aðra fiskseljendur, og ekki síður
seljendur annarra matvæla. Þessi
sölustarfsemi krefst mikilla fcrða-
laga, auglýsinga, vöruþróunar,
birgðahalds víðs vegar um landið,
innheimtustarfs og svo framvegis.
Til að standa undir þessum kostnaði
öllum hafa sölufyrirtækin hér þókn-
un sem nemur 6% af söluvcrði flaka.
Auk þcss cru 5% söluverðs sem
borguð eru sem þóknun til um-
boðsmanna víðs vegar um landið.
Þetta er sá kostnaður sem dreginn cr
frá útsöluverði flakanna, en ekki
annað, utan hvað frá því drcgst
einnig tollur sem er 1.96 sent á
pundið.
Af blokkum tökum við nákvæm-
lega ekki neitt, heldur borgum við
fyrir þær fullt verð. í dag er markaðs-
verð á þorskblokk talið 1,40dollarar
á pundið, og við borgum það fyrir
hana komna til Glouccstcr í Massa-
chusetts. Ef okkur dytti í hug að
borga hærra en skráð markaðsverð
fyrir blokkina værum við á ólöglegan
hátt að flytja hagnað út úr landinu,
en við slíku liggja þungar refsingar í
þessu landi.
Einfalt val
Valið fyrir íslendinga í þessu efni
er því í rauninni einfah. Annars
vegar er um það að ræða hvort við
viljum reyna að vinna blokkirnar í
eigin verksmiðjum, og þá væntan-
lega með hagnaði, sem þá verður
hagnaður eigendanna heima á ís-
landi, eða hins vegar hvórt við viljunt
selja sama hráefni til annarra l'isk-
réttaverksmiðja í landinu, sem hugs-
anlega teldu sér ekki eins skylt að
greiða ætíð hæsta ntarkaðsverð fyrir
hráefnið, heldur frekar að hafa
hagnað af vinnslunni fyrir sig.
- En ef við víkjum að öðru, hvað
hefur þér persónulega þótt ánægju-
legast af því scm átt hefur sér stað
hérna þessi ellefu ár sem þú hefur
stýrt málum hér vestra?
- Því er erfitt að svara, því að hér
hefur verið stöðug uppbygging hjá
fyrirtækinu, bæði á húsnæði. vélum
og tækjum, og einnig á sölukerfinu,
og ætíð hefur verið nóg að starfa. Þó
má nefna það sérstaklega sem gerð-
ist á síðasta ári þegar við náðurn því
marki að verða stærsti seljandi fisk-
rétta á bandaríska stofnanamarkað-
inum.
Forstjórastarf
Sambandsins
- En hvernig leggst framtíðin í
þig, núna þcgar þú ert í þann veginn
að taka við nýju og væntanlega
töluvcrt ábyrgðarmeira starfi?
- Það verður að segjast eins og er
að bæði ég og fjölskylda mín höfum
ákaflega blendnar tilfinningar varð-
andi þessa breytingu sem nú er
framundan á högum okkar. Við
hjónin erunt búin að vera hér í cllefu
ár, og við eigum fintm börn á
aldrinum 12 til 25 ára, þar af þrjú
sem eru cnn á viðkvæmu stigi í
skólagöngu sinni. Það verður þannig
mjög erfitt fyrir fjölskylduna að
Ifytja enn á ný, og fyrst um sinn að
minnsta kosti verða þrjú af börnum
okkar hér í Bandaríkjunum.
í öðru lagi vil ég nefna að við
höfuni verið hér í verulcgri sókn og
stöðugri uppbvggingu. starfið hér
hefur vcrið bæði áhugavert og fjöl-
breytilegt, auk þcss sent rniklir
möguleikar eru hér framundan,
þannig að cg hvcrf frá þessu starli
með verulegum söknuði.
Mér er líka fyllilega Ijóst að á
íslandi bíða margvíslegirerfiðlcikar,
auk þess sem það verður ekki auð-
velt viðfangsefni að eiga að fylla sæti
Erlendar Einarssonar og þeirra
manna scm á undan honum liafa
skipað stöðu forstjóra Sambandsins.
Það sem mér er kannski efst í huga
eru þau vandamál sem eru í íslensku
efnahagslífi vegna hinnar gífurlcgu
verðbólgu á undanförnum árum, og
sá verðbólguvíxill er að vcrulegu
leyti enn ógrciddur. Það er Ijöst að
hvorki ég né aðrir hafa neina töfra-
lausn á þeim málum, ogég hef í huga
að vinna að þeim í sem nánustu
samstarfi, ekki aðeins við stjórn og
framkvæmdastjóra Sambandsins,
heldur líka við kaupfélagsstjóra og
framkvæmdastjóra frystihúsanna úti
um allt land. Þetta verður ekki leyst
af neinum einum manni, en ég held
að það verði að taka ýmsa þætti í
starfsemi Sambandsins og kaupfé-
laganna til cndurskoðunar. Þarverð-
ur að líta nánar á fjárfestingar og
hagkvæmni í rekstri, því að sam-
vinnufölög vinna ekki fyrir sér freni-
ur en önnur fyrirtæki nema með því
móti að reksturinn standi undir sér.
„Ég leitast við
að vera sanngjarn“
- En hvernig forstjóri gerir þú
ráð fyrir að verða?
- Ég held að ég gcti ekki svarað
því sjálfur, og raunar hvorki hvernig
ég hef verið né heldur hvernig ég
verð í framtíðinni. Ég vonast þó til
að fólk geti sagt það um mig að ég
leitist við að vera sanngjarn. Ég
kann afskaplega vel að meta sam-
viskusamt og jákvætt samstarfsfólk,
og ég vil undir öllum kringumstæð-
um hafa góðan anda á vinnustað. Ég
tel það algcra forsendu þcss að
fyrirtæki gangi vel að fólki líöi vel á
vinnustað sínum og að það hlakki til
að mæta í vinnuna og til að taka þátt
í að leysa þau vcrkefni sent fyrir
liggja. Aftur á móti hef ég litla
þolinmæði gagnvart þeint sem ekki
falla inn í þessa forskrift.
TÍMINN þakkar Guðjóni B.
Ólafssyni fyrir samtalið.
-esig