Tíminn - 18.09.1986, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 18. september 1986
Tíminn 7
VETTVANGUR
!!!!!!!llll!ll!lll!!!!!llllll!ll!!ll!!ll!llll!!!!!l!!lllllll!!
Stefán Guðmundsson alþingismaður:
SOKNISJAVARUTVEGI
Er það rétt að Framsóknarflokkurinn sé þröngsýnn og vilji engu breyta?
Vegna f>ess hversu sjávarútveg-
urinn er Islendingum mikilvægur,
er okkur nauðsynlegt að ganga af
fullri skynsemi um auðæfi hafsins.
Því miður hefur það ekki verið
gert. Menn líta svo á að hafið væri
uppspretta óendanlegs auðs, en
svo er ekki. Fiskistofnarnir voru í
lágmarki og þvf skjótra og róttækra
aðgerða þörf.
Það kom í hlut ráðherra Fram-
sóknarflokksins að hafa frumkvæði
að mótun skynsamlegrar fiskveiði-
stefnu, þar sem haft hefur verið að
leiðarljósi.
1. Að lifa af ávöxtum þess er hafið
gefur, án þess að skerða höfuðstól-
inn sjálfan.
2. Að auka hagkvæmni í sókn.
3. Að auka gæði og nýtingu aflans.
4. Að auka fjölbreytni veiða.
Þær raddir voru hógværar, sem
töldu að hér væri of langt gengið til
friðunar. Margar ræður voru flutt-
ar á Alþingi þar sem tekið var
undir þau sjónarmið. Menn töldu
að þessi stefna myndi leiða at-
vinnuleysi yfir heilu landshluta og
stórlega veikja rekstrargrundvöll
atvinnugreinarinnar.
Hér var greinilega um mál að
ræða sem þótti gott til atkvæða, og
nú skyldi sótt að Framsóknar-
flokknum. Sjávarútvegsráðherra
Halldór Ásgrímsson sló ekki und-
an þrátt fyrir andbyr í þessu máli,
hann hafði yfirgnæfandi fylgi í
þingflokki sínum fyrir stefnu sinni,
því hélt hann ótrauður áfram.
Ekki er óeðlilegt að spurt sé um
árangur þessarar stefnu.
Um 1960 fór þorskafli við Græn-
land yflr 450 þúsund tonn, en árið
1985 veiddust þar aðeins um 14
þúsund tonn. Af þessu má sjá að
Forysta sjávarútvegs-
ráöherra Halldórs As-
grímssonar og stuðn-
ingur þingflokks fram-
sóknarmanna er ótví-
ræður í þessu máli. Að
lokinni sjúkdómsgrein-
ingu var ákveðið að
skera að rótum mein-
semdarinnar í stað
deyfilyfjameðferðar
eins og viðgengist
hafði.
öllu má ofgera. Hvar stæðum við
íslendingar ef slíkt hefði hent
okkur? Hvaðan hefði fjármagnið
komið til að greiða erlendar skuldir
þjóðarinnar? Sem betur fór tókst
að rifa seglin í tíma, það er vafa-
laust besti árgangurinn.
Með þeirri fiskveiðistjórnun sem
unnið hefur verið eftir er talið að
9-10% sparnaður hafi náðst í út-
gerðarkostnaði, fyrir botnfisk-
veiðiflotann. Það er nálægt 400
milljón kr. s.l. ár.
Ekki er vafi að veruleg hag-
kvæmni hefur náðst, bæði í loðnu
og síldveiðum vegna þessarar
stjórnunar. Það er einnig ljóst að
menn hafa lagt sig frekar fram en
áður, að koma með gæðahráefni
að landi og nemur sá mismunur
hundruðum milljóna króna. Mark-
visst er nú unnið að því að finna
leiðir til að nýta allan fiskúrgang,
gera úr því verðmæti sem áður var
hent. Með tilkomu þessarar stjórn-
unar hefur verið hvatt til aukinnar
sóknar í aðra stofna, rækjuveiðarn-
ar eru glöggt dæmi þar um. Verð-
mætisaukning þeirra afurða nemur
yfir einum milljarði kr.
Eitt merkasta þingmálið sem
afgreitt var á síðasta þingi er tví-
mælalaust frumvarpið „um skipta-
verðmæti og greiðslumiðlun innan
sjávarútvegsins". í ársbyrjun 1985
skipaði sjávarútvegsráðherra
nefnd aðila samtaka sjómanna og
Ekki er vafi að veruleg
hagkvæmni hefur
náðst, bæði í loðnu og
síldveiðum vegna
þessarar stjórnunar.
Það er einnig Ijóst að
menn hafa lagt sig
frekarfram en áður, að
koma með gæðahrá-
efni að landi og nemur
sá mismunur hundruð-
um milljóna króna.
útvegsmanna og þingflokka til að
endurskoða gildandi lög og reglur
um sjóði sjávarútvegsins og lög-
bundnar greiðslur tengdar fisk-
verði.
Markmið þessarar endurskoð-
unar skyldi vera:
1. Að gera fjárstrauma og tekju-
skiptingu innan sjávarútvegsins
einfaldari og skýrari.
2. Að stuðla að sanngjarnri skipt-
ingu tekna innan sjávarútvegsins.
3. Að koma í veg fyrir að sjóða-
kerfið og tekjuskiptingarreglur
dragi úr hagkvæmni í uppbyggingu
og rekstri sjávarútvegsins.
Meginefni frumvarpsins er, að
allir millifærslusjóðir og greiðslur
utan skipta við fiskkaup verði Iagðar
niður, en í staðinn komi einföld lög
um skiptaverðmæti sjávarafla, sem
ákveðið hlutfall skiptaverðs af
hráefnisverði. í kjölfarið hækki
fiskverð þannig að það verði raun-
verulegt heildarverð og sýni allar
greiðslur fyrir fiskinn, sem áður
fóru eftir ýmsum leiðum ýmist
innan eða utan skipta frá fisk-
vinnslu eða sjóðum.
Vegna endurgreiðslna á upp-
söfnuðum söluskatti til sjávarút-
vegsins verði séð til þess að hann
renni til þeirra greina, þar sem
skatturinn safnast upp, einkum
fiskvinnslunnar, í stað þess að fara
til verðuppbóta til útgerðar.
Forysta sjávarútvegsráðherra
Halldórs Ásgrímssonar og stuðn-
ingur þingflokks framsóknar-
manna er ótvíræður í þessu máli.
Að lokinni sjúkdómsgreiningu var
ákveðið að skera að rótum mein-
semdarinnar í stað deyfilyfjameð-
ferðar eins og viðgengist hafði.
Þeir sem þekkja þessi mál og um
fjalla af hófsemi viðurkenna að
aðgerðin hafi tekist, m.a. af þcirri
ástæðu er nú betri byr en áðun
Margs konar breytingar, jafnvel
byltingar eru nú í sjónmáli í þessari
atvinnugrein. Það er því mikið lán
fyrir þá sem við eiga að búa að sá
sem í brúnni stendur sé kunnugur
siglingaleiðum.
Ég hef hér stiklað á stóru við að
skýra þessi mál er varðar breyting-
ar á „kerfinu" svo var einnig í grein
sem birtist íTímanum 10. þ.m. um
„Endurskoðun ásjóðakerfinu". Ég
ætla að það sýni sig, að Framsókn-
arflokkurinn hefur ekki verið í
fyrirstöðu í þessum málum heldur
forystu. Það er mála sannast að
Framsóknarflokkurinn hefur öðr-
um flokkum fremur haft mótandi
áhrif á þá miklu þjóðfélagsbreyt-
ingu sem orðið hefur.

i» 1111II! BÓKMENNTIR ^ - Wlllllilllll
Gunnar Dal:
Stuttathugasemd
Um rím og stuðlasetningu
Dr. Eysteinn Sigurðsson, bók-
menntafræðingur og gagnrýnandi,
sýnir mér þá vinsemd að fjalla um
„Borgarljóð“ íTímanum laugardag-
inn 13. september. Bókmennta-
áhuga hans ber að þakka, og ekki er
það mitt að draga í efa smekk og
skilning lærðra manna. En það, sem
af misgáningi er skakkt farið með,
finnst mér ekki nema kurteisi að
leiðrétta: Rímað Ijóð með venjulegri
stuðlasetningu er sagt svo háttlaust
að kalla megi laust mál.
Dr. Eysteinn segir:
„Nú má að vísu segja að ljóð þurfi
ekki endilega að vera myrk og
torskilin. En þessi atriði eru einna
mest áberandi í meginverki bók-
arinnar, löngu ljóði sem heitirMorg-
unn í Reykjavík. Þar er skáldið svo
gagntekið af unaðssemdum og feg-
urð borgarinnar að einna helst minn-
ir á náttúrurómantíkina sem við
þekkjum úr ljóðagerð 19. aldar.
Þá er form þessa Ijóðs einstaklega
laust í reipunum, hrynjandi frjálsleg,
stuðlasetning nánast engin og aðeins
eitt rímpar í hverju erindi. Afleiðing-
in verður sú að þetta Ijóð er í
rauninni ákaflega stutt frá lausu máli
og má næstum því segja að efni þess
hefði getað farið rétt eins vel í
blaðagrein eða lausamálshugleið-
ingu einhvers konar.“ (leturbr.
mín).
Það sem virðist rugla Eystein í
ríminu (þótt furðulegt sé, þegar
sérfræðingur á í hlut) er hvert erindi,
sem er raunar fjórar Ijóðlínur, er
sett upp sem níu línur. Þetta gera
menn stundum þegar um langar
ljóðlínur er að ræða, en það ætti
ekki að rugla neinn sem hefur brag-
eyra. Það er sami bragarháttur á
öllum erindunum og ættu þrjú að
nægja til að lesendur Tímans geti
sjálfir dæmt. Þær kröfur er eðlilegt
að gera til fólks, sem nefnt hefur
verið rímþjóð.
En aðrir ganga sem einmana spurningarmerki
mót óvissum tímum á flótta frá því sem var.
í draumum sínum gæfulitlir þeir leita
að landinu týnda, sem hvergi er til nema þar.
Hér róttæku ungmennin ruddust um stéttina forðum,
en rölta nú leið sína í bankann hógvær og stillt.
Að hamborgara heilagar kýr þeirra urðu
og hugmyndafræðin er dálítið áttavillt.
Jón Sigurðsson stendur hér fulltrúi valdsins sem varir
og vísar þeim leiðir er sitja okkar gamla þing.
Og borgarinn finnur hér kjarna sinn, tih’eru og tungu
og trúna á landið sem gerir hann íslending.
Og ég hlýt að spyrja dálítið undr-
andi, dr. Eysteinn, kæri vinur. Er
hér „stuðlasetning nánast engin"?
Er þetta að þínu mati „ákaflega stutt
frá lausu máli“? Er „form þessa
ljóðs einstaklega laust í reipunum"?
Auðvitað getur öllum yfirsést,
mér eins og öðrum, og við skulum
reyna að vera jákvæðir.
Gunnar Dal
Athugasemd ritdómara
Bókmenntafræðingar vita það
manna best að í Ijóðum leynist oft
ýmislegt fleira en það sem liggur á
yfirborðinu. Ábending Gunnars Dal
hér að ofan er rétt, og fór það fram
hjá mér við lestur ljóðsins að líka
væri hægt að lesa það í fjórum
braglínum hvert erindi eins og hann
sýnir hér.
Aftur á móti er mér ókunnur sá
siður að setja fjögurra braglína er-
indi upp í níu linur, líkt og hann
gerir í bókinni. Hygg ég að hann sé
ekki mikið tíðkaður, þótt dæmi
kunni að mega finna. Sömuleiðis
vona ég að brageyra mitt sé ekki
ónæmara en gengur og gerist, og
kannski segir það sína sögu að ég
kom ekki auga á þetta þrátt fyrir að
ég Ias kvæðið nokkrum sinnum
Gunnar Dal, rithöfundur.
vandlega í gegn.
Líka er mér það óljóst hvað vinnst
með því að brjóta Ijóðlínur upp eins
og höfundur hefur hér sýnt að hann
hefur gert. Gerir það annað heldur
en að saxa hrynjandina í sundur,
sem þá aftur færir Ijóðformið nær
lausamálsforminu, líkt og ég benti á
í ritdómi mínum? -esig