Tíminn - 31.01.1988, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Sunnudagur 31.janúar1988
Sunnudags-
LEIÐARI
„Ég ber hníf á kvöldin'
„Ég ber hníf á kvöldin,“ segir fjórtán ára spekingur
í samtali við Dagblaðið á þriðjudaginn var. Á
myndinni sem fylgir stuttu spjalli má sjá freknótt og
heldur geðslegt andlit gagnfræðaskóladrengs, sem
alveg eins hefði getað verið að svara spurningu
dagsins í sama blaði - „Hvort finnst þér betra, kaffi
eða kókómjólk?“
„Ég nota hnífinn til að sýna að ég er vopnaður.
Það er öryggi í því,“ segir sextán ára drengur, sem
lögreglan hafði rétt nýlega tekið af dólkinn. „Maður
veit aldrei á hverju maður á von.“
Eftir að tveir unglingar hlutu talsverða áverka í
fyrri viku, þegar kumpánar þeirra leiddu þeim fyrir
sjónir vígfími sína með hnífslögum, hafa margir
sómakærir borgarar gripið sér um hjartastað og rekið
upp stór augu. Nóg hefur þótt um óspektir og
fylligang æskulýðsins, þegar hann safnast saman á
völdum stöðum í höfuðborginni, þótt ekki bætist við
að fleiri en færri lumi á eggvopni innanklæða til nota
í viðlögum. En þó virðist það vera svona. Hnífakaup-
maður segir mikla eftirspurn eftir hnífum og þá
einkum þeim stærstu og svörgullegustu.
Vissulega er hnífaburður ekki neitt nýnæmi á
íslandi og fyrir svo sem fimmtíu árum bar nær hver
karl og fjöldi kerlinga á sér vasahníf til þess að geta
brugðið á snærisspotta, telgt upp í sig þorskhaus eða
unnið að hnútu. Jafn sjálfsagt þótti að unglingur
eignaðist vasahníf strax eftir fermingu og satt að
segja var það talið merki um mesta fáráðlingshátt
að vera vasahnífslaus! Þetta fylgdi í bænda og
sjómannasamfélagi þessa tíma. En það heyrðist
aftur á móti aldrei um að neinum dytti í hug að brúka
hnífinn til þess að rista upp náunga sinn eða ógna
honum.
Það þarf að leita aftur á daga Laxdælu til þess að
finna dæmi um hnífaburð í þeim anda sem ríkir á
hallærisplönum Reykjavíkur samtímans. Þeir Ólafur
Pái og samtímamenn hans báru auðvitað silfurbúna
rýtinga sína og söx til þess að gera hverjum Ijóst að
þeir væru vopnaðir og gátu sagt með stráknum: „Það
er öryggi í því. Maður veit aldrei á hverju maður á
von,“ - og víst voru það orð að sönnu á gullöld
þjóðarinnar. En þótt nú á dögum þenslunnar og
verðbréfamarkaðanna sé vissulega líka mikil
„gullöld“, þá er sú prúðmennska sem rýtingaburði
fylgir ekki litin sömu augum og til forna.
Ekki er verið að gera því skóna að það sé ætlun
ungmenna vorra að vega neinn, þótt upp sé dreginn
hnífurinn er rimma rís út af eignarhaldi á brennivíns-
flösku eða stelpu. Meir mun þetta eitthvað í ætt við
það frumeðli að sýnast sem óttlegastur, þótt undir
niðri sé meinleysið eintómt. Kemburnar svonefndu
á Galapagoseyjum skjóta upp hvössum kömbum
sínum til að sýnast og útilegukötturinn belgir út
gúlana meðan hann bíður færis að forða sér.
En það breytir ekki hinu að einhvern veginn þyrfti
að gera unga fólkinu ljóst hve lítið má út af bera, svo
sómi þess verði ekki dýrkeyptur um of. Það þyrfti að
fá einhvern sem þau taka mark á - ef hann þá
fyrirfinnst - til þess að segja þeim hve litla stungu
þarf til þess að fremja manndráp. Það er nefnilega
jafn auðvelt og að sprengja venjulega blöðru með
nál. Kannske geta kennararnir í skólunum sagt þeim
þetta og ef ekki þeir - þá Bubbi eða Sverrir
Stormsker. Annars er hætta á að einhver þurfi að
komast að þessu af sjálfsdáðum og það er of dýr lexía
sem fyrr segir.
Tíniiiin
Umsjón Helgarblaðs:
Atli Magnússon
Bergljót Davíðsdóttir
Agnar Birgir Óskarsson
iiiiiiiiiiiiiiiii erlend mál iiiinn .:jinii:!; ..... ... .. ..Illlllllll.I.
Merk ályktun á nýloknu
þíngí Sameínuðu þjóðanna
Vinna ber að samræmingu á ályktunum
um afvopnunarmál
ALLT FRÁ stofnun Sameinuðu
þjóðanna hafa afvopnunarmál verið
helsta umræðuefni á þingum þess og
ályktanir um þau verið samþykkt á
öllum þeirra. Næstum má segja, að
þessar ályktanir séu orðnar óteljandi
eins og eyjamar á Breiðafirði. Margar
em þær nokkum veginn samhljóða.
Þegar litið er yfir þennan ályktana-
fjölda, mun mörgum.finnast þær hafa
borið lítinn árangur, því að vígbúnað-
ur hefur aukist víðs vegar um heim á
þessum tíma. Þó má segja, áð þær
hafi haft vemleg áhrif í þá átt að
stuðla að því að halda afvopnunar-
hugsjóninni lifandi.
Ástæða jjess, að umræddar tillögur
hafa ekki borið meiri árangur er m.a.
sú, að ályktanir allsherjarþingsins em
ekki skuldbindandi fyrir þátttökurík-
in, heldur em þær aðeins stefnumót-
andi eða leiðbeinandi, ef þannig
mætti orða það. Aðildarríki Samein-
uðu þjóðanna hafa ekki viljað fela
því skuldbindandi vald og verða
vafalítið lengi enn treg til að gera það.
Hins vegar hefur Öryggisráðinu verið
falið slíkt vald, sem því er þó aðeins
ætlað að beita í ýtmstu neyð og með
samþykki allra jseirra fimm rikja,
sem fara þar með neitunarvald.
Merk tillaga, sem samþykkt var á
nýloknu allsherjarþingi, fjallaði um
að samræma hinar mörgu ályktanir
fyrri þinga um afvopnunarmál, og
auðvelda framkvæmd jreirra með
afvopnunarráðstöfunum, sem öll að-
ildarríkin gætu samþykkt og hægt
væri að framkvæma undir ömggu
eftirliti.
Slík samræming yrði vissulega að
því leyti spor í rétta átt að stefnumið
Sameinuðu þjóðanna yrðu gleggri og
auðveldara að koma jxim í
framkvæmd, jrótt reikna megi með
að það eigi eftir að taka sinn tíma.
TILLAGA ÞESSI, sem var flutt af
Tékkóslóvakíu og Úkraínu, var sam-
þykkt með yfirgnæfandi meirihluta,
um 20-30 ríki sátu hjá, en aðeins tvö
ríki greiddu atkvæði á móti, fsrael og
Bandaríkin. Þar sem allmikið hefur
verið rætt um þessa tillögu, þykir rétt
að birta hana orðrétta:
„Allsherjarþingið:
- Minnir á 115. gr. lokaskjals 10.
sérstaks þings allsherjarþings S.Þ.,
fyrsta sérstaka þingsins sem fjallaði
um afvopnun, sem m.a. áréttar að
allsherjarþingið hafi verið og eigi að
vera áfram sú stofiiun innan S.Þ.,
sem er aðalvettvangur umfjöllunar
um afvopnunarmál og skuli gera sitt
ýtrasta til að auðvelda framkvæmd
afvopnunarráðstefnu.
- Hefur í huga þá staðreynd að efla
mætti verulega hlutverk S.Þ. á sviði
afvopnunar með því að aðildarríki
leggi sig fram í auknum mæli til að
framkvæma heilshugar ályktanir alls-
herjarþingsins á sviði afvopnunar.
- Sem er sannfært um mikilvægi
jress að virða á tilhlýðilegan hátt
ályktanir allsheijarþingsins á sviði
afvopnunar í samræmi við þær skyld-
ur sem aðildarríki takast á hendur
samkvæmt sáttmála S.Þ.
1. Telur það mikilvægt að öll
aðildarríki geri sitt ýtrasta til að
auðvelda samræmda framkvæmd
ályktana allsherjarþingsins á sviði
afvopnunar og sýrú þar með ásetrúng
sinn til að gera afvopnunarráðstafan-
ir, sem allir geta samþykkt, sem hægt
er að hafa algert eftirlit með og eru
virkar;
2. Beinir þeim tilmælum til aðildar-
ríkja að þau láti aðalframkvæmda-
stjóra S.Þ. í té umsagnir jteirra og
tillögur um aðferðir til jtess að bæta
ástandið að því er varðar framkvæmd
ályktana alisherjarþingsins á sviði
afvopnunar;
3. Fer jxiss á leit við aðalfram-
kvæmdastjórann að hann leggi árlega
fyrir allsherjarþingið skýrslu um ffam-
vindu mála á sviði takmörkunar víg-
búnaðar og afvopnunar og skal þar
skýrt frá öllum viðeigandi upplýsing-
um sem aðildarríki láta í té um
framkvæmd afvopnunar, svo og um-
sagnir jteirra um hugsanlegar leiðir til
jtess að bæta ástandið í jtessu tilliti;
4. Skorar á öll aðildarríki að veita
aðalframkvæmdastjóra hvers kyns
aðstoð til að verða við tilmælum í 3.
tl. að ofan;
5. Ákveður að halda áfram athug-
un á framkvæmd ályktana allsherjar-
þingsins á sviði afvopnunar á 43. þingi
S.Þ.“
ÞAÐ FURÐULEGA hefur gerst,
að Steingrímur Hermannsson utan-
ríkisráðherra hefur sætt nokkurri
gagnrýni fyrir að ísland greiddi at-
kvæði með [xissari tillögu. Sú gagn-
rýni er jtó ekki byggð á efni tillögunn-
ar, heldur í fyrsta lagi á því að ekki
hafi verið höfð samstaða með Natór-
íkjum og í öðru lagi á því, að ekki var
höfð samstaða með Norðurlöndum.
Varðandi Nató er það að segja, að
þau höfðu ekki samstöðu í málinu.
Bandaríkin greiddu atkvæði á móti
tillögunrú, en hin Natóríkin að Islandi
undanskildu sátu hjá. Það er algengt,
að Natóríkin hafi ekki samstöðu í
atkvæðagreiðslum á þingi Sameinuðu
þjóðanna. Að því leyti er Nató ólíkt
Varsjárbandalaginu, að það krefst
ekki samstöðu þátttökuríkjanna í
öllum málum, en því er ekki að neita
að nokkuð hefur verið unnið að því í
seinni tíð að gera Nató að jressu leyti
að eins konar Varsjárbandalagi.
Um Norðurlönd er það að segja,
að ísland hefur jafnan haft samráð
við þau á allsherjarþinginu og öðrum
alþjóðlegum ráðstefnum, en oft hafa
leiðir Norðurlanda ekki legið saman
vegna sérhagsmuna og sérsjónar-
miða. Þannig náðist engin samstaða
með Norðurlöndum á hafréttarráð-
stefnunni. ísland og Noregur höfðu
samstöðu, Svíþjóð var á öndverðum
meiði og Danir og Finnar fóru líka
sínar leiðir.
Ég átti sæti á allsherjarþingunum
1954-1958, jregar flest ríkin í Afríku
voru enn nýlendur, og fjallað var um
mál jxiirra í fjórðu nefndinni. fsland
fylgdi þá yfirleitt nýlendunum að
málum, en Svíar, Danir og Norð-
menn voru oft hliðhollir gömlu ný-
lenduveldunum þ.e. Bretlandi, Fra-
kklandi og Portúgal. Mér hefur verið
sagt, að það hafi ekki síst verið fyrir
áhrif þeirra Hermanns Jónassonar og
Ólafs Thors á Parísarfundi allsherjar-
þingsins, að Island fylgdi jreirri stefnu
að vera hlynnt nýlendunum, þar sem
ísland hefði til skamms tíma verið í
hópi jreirra. Formaður sendinefndar-
innar, Thor Thors, var og eindregið
[reirrar skoðunar.
Á allsherjarþinginu 1954 óskaði
íslenska sendinefndin eftir fyrirmæl-
um frá ríkisstjóminni varðandi eitt
mál. Ríkisstjómin bar það undir
lokaðan fund á Alþingi. Frá Alþingi
og ríkisstjóm bámst þau fyrirmæli að
sitja hjá við atkvæðagreiðslu um
tillöguna, jxjtt hin Norðurlöndin
greiddu henni atkvæði. Ólafur Thors
var þá forsætisráðherra.
Ástæðan til jress, að Bandaríkin
greiddu atkvæði gegn tillögu Tékkó-
slóvakíu og Úkraínu mun hafa verið
illræmd fylgispekt jxiirra við ísrael,
sem greiddi atkvæði gegn henni vegna
jsess að í fyrri ályktunum allsherjar-
þingsins er að finna kröfur um að
ísrael láti herteknu svæðin af hendi.
Vegna tilhliðmnarsemi við Bandarík-
in munu önnur Natóríki en ísland
hafa setið hjá.
Það er rétt að hafa samráð við
Natóríkin og Norðurlönd, en þau
mega ekki binda hendur íslands
frekar en í landhelgismálinu. íslandi
ber að fylgja sjálfstæðri utanríkis-
stefnu. Það er stórþakkarvert, að
ísland gerði það í umræddu máli.
Hér skal engu spáð um, hvaða
árangur umrædd ályktun allsherjar-
þingsins ber. En hún er óneitanlega
spor í rétta átt, og má hiklaust teljast
ein merkasta ályktun nýlokins alls-
herjarþings.
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON SKRIFAR