Tíminn - 25.03.1988, Blaðsíða 13

Föstudagur 25. mars 1988 Tíminn 13
Ástríður
Jóhannesdóttir
Fædd 23. maí 1921
Dáin 13. mars 1988
Haustið 1940 settust tvær systur af
Suðurnesjum á skólabekk í Kvenna-
skólanum á Blönduósi, og stuttu
síðar kom þangað þriðja systirin. Þá
voru gæfusporstigin. Systumarþrjár
frá Gauksstöðum í Garði staðfestust
fyrir norðan og urðu allar myndar-
legar húsfreyjum í Húnaþingi. Þær
eignuðust gjörvilegan hóp afkom-
enda og hafa sumir þeirra þegar
reynst máttarstólpar í atvinnu- og
félagsmálum. Mörgum árum seinna
fluttist einnig einn bræðra þeirra
norður til Blönduóss, eignaðist þar
húnvetnska konu og hefur reynst
hagleiksmaður í verkum sínum.
Nú er ein systranna fallin frá.
Ástríður á Torfalæk, sem andaðist
13. þ.m., verður til moldar borin í
dag frá Blönduóskirkju.
Ásta á Torfalæk, eins og hún var
jafnan nefnd af vinum sínum og
nágrönnum, var dóttir Jóhannesar
útvegsbónda Jónssonar á Gauks-
stöðum í Garði og konu hans Helgu
Þorsteinsdóttur. Hún starfaði nokk-
uð á Blönduósi eftir að skólavist
hennar lauk í Kvennaskólanum þar.
En vorið 1944 verða tímamót í lífi
hennar. Þá giftist hún Torfa Jónssyni
á Torfalæk, sem þegar gerðist at-
hafnasamur bóndi og síðar sveitar-
höfðingi.
Torfalækj arheimilið hefur löngum
verið í fremstu röð myndarheimila í
héraðinu. Þannig er það mér fyrir
barnsminni frá tíð foreldra Torfa,
Jóns Guðmundssonar og Ingibjargar
Bjömsdóttur. Sú stórmerka kona
lést árið 1940 og þarf ekki getum að
því að leiða, að heimilið var ekki hið
sama eftir fráfall hennar. Nýja hús-
freyjan kom því að Torfalæk við
aðstæður, sem mér finnst að nú sé
hægt að segja að hafa beinlínis
kallað á hana, enda var þá sem ný
gæfusól rynni upp yfir heimilið. Þá
fóru í hönd miklir framfaratímar.
Ungi bóndinn á Torfalæk stóð árlega
í stórræðum, en Ásta lá ekki á liði
sínu. Hún skipaði sinn sess með
sóma og reyndist mikil húsmóðir.
Snyrtimennska og reglusemi var alla
tíð til fyrirmyndar og raunar hvort
sem litið var innan bæjar eða utan.
Hún var rausnarleg kona, sem gott
var að heimsækja, enda tók hún á
móti gestum sínum og þeirra hjóna
með alúð og gleði. Húsakynni á
Torfalæk eru rúmgóð og fallega
búin, þannig að hvort hæfði öðru,
húsfreyja og heimili, sem mér fannst
jafnan sem samofin heild.
Ásta naut virðingar og vináttu
fjölmargra samferðamanna sinna,
þó ekki síst þeirra sem þekktu hana
best, t.d. þeirra sem unnu um lengri
eða skemmri tíma á Torfalæk. Þetta
fólk heyrði ég iðulega fara sérstök-
um viðurkenningarorðum um hús-
móður sína og var þó ekki kastað
rýrð á hlut bóndans, enda voru þau
hjón einstaklega samhent. Börn og
unglingar voru sumar eftir sumar á
Torfalæk og munu ýmis þeirra hafa
bundið tryggð við heimilið til lengri
tíma. Telja má einstakt hve Ásta
sýndi Ingimundi heitnum, bróður
Torfa, mikla hlýju og nærgætni.
Hann dvaldi hjá þeim hjónum til
dauðadags og var sá af þeim Torfa-
lækjarbræðrum sem þarfnaðist þess
að eiga forsjá og skiól. Hann talaði
líka oft fallega um Ástu sína.
Ásta starfaði töluvert í samtökum
kvenfélaganna í sýslunni, t.d. í mörg
ár í orlofsnefnd húsmæðra. Hún var
víða aufúsugestur. Hún var fríð
kona og gjörvileg að yfirbragði,
frjálsmannleg í framgöngu og við-
mót hennar einkenndist af hlýju og
hreinskiptni.
Þau hjónin eignuðust tvo sonu,
sem báðir eru atgervismenn, eins og
þeir eiga kyntil. Sáeidrier Jóhannes
búfræðikandidat, bóndi á Torfalæk
II, kvænturElínu Sigurlaugu Sigurð-
Torfalæk
ardóttur frá ísafirði og eiga þau
fimm börn. Jóhannes er formaður
Búnaðarsambands A.-Hún. og for-
maður stjómar Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins. Yngri sonurinn er
Jón íslenskufræðingur, búsettur í
Reykjavík, kvæntur Sigríði Kristins-
dóttur og eiga þau einn son. Jón er
starfsmaður Landsbókasafnsins og
útgáfufélagsins Svart á hvítu.
Ásta hafði átt við langvarandi
vanheilsu að strx'ða, áður en nýr
sjúkdómur bættist við sem skyndi-
lega varð ekki við ráðið. Þrátt fyrir
það tókst henni að sinna svo um
heimili sitt fram undir það síðasta,
að þar sást enginn misbrestur á. Unga
stúlkan af Suðumesjum, sem fluttist
norður í Húnavatnssýslu og festi þar
rætur, skiiaði sínu dagsverki. Við
nágrannar hennar erum þakklátir
fyrir þetta dagsverk, við emm þakk-
látir fyrir vináttu hennar og góðvild
og við emm þakklátir fyrir það
hvemig hún átti þátt í að byggja upp
nýja framtíð. Við biðjum henni
fararheilla til nýrra heimkynna.
Við Helga flytjum Torfa, sonum
þeirra, tengdadætmm, bamabörn-
um og öðru venslafólki einlægar
samúðarkveðjur.
Pálmi Jónsson
Á haustdögum 1940 hleypti heim-
draganum ung stúlka frá Gauksstöð-
um í Garði. Nafn hennar var
Ástríður Jóhannesdóttir, í daglegu
tali kölluð Ásta. Ferðinni var heitið
norður í land að Blönduósi, þar sem
hún ætlaði að stunda nám vetrar-
langt við Húsmæðraskólann. Dvölin
varð í það sinn ekki lengri og Ásta
sneri aftur heim í föðurgarð næsta
vor. En þennan vetur tengdist hún
fyrstu böndum við ungan Húnvetn-
ing, Torfa Jónsson á Torfalæk, sem
allar frekari framtíðaráætlanir sner-
ust síðan um. Þau Torfi gengu í
hjónaband 1944 og bjuggu á Torfa-
læk samfellt í 44 ár. Þannig varð
ferðin, sem upphófst í Garðinum
endur fyrir löngu, lengri en fyrirhug-
að hafði verið. Hún varð upphafið
að hamingjuríkri ævi og starfi, sem
lauk með fráfalli Ástu þann 13. mars
sl., en í dag verður hún jarðsett á
Blönduósi.
Ásta fæddist á Gauksstöðum þann
23. maí 1921. Foreldrar hennar voru
Helga Þorsteinsdóttir, ættuð frá
Meiðastöðum í Garði og Jóhannes
Jónsson frá Gauksstöðum. Var Ásta
hin sjötta í röð fjórtán bama þeirra.
Það var blómlegt mannlíf á
Gauksstöðum í þá daga og þurfti
stór húsakynni til að allir kæmust vel
fyrir. Reisulegur bærinn var byggður
nánast á sjávarkambinum og örstutt
frá vörinni þaðan, sem róið var á
opnum bátum. Þá, eins og nú,
byggðist afkoma manna í Garðinum
eins og raunar á Suðumesjum öllum,
á sjónum og það var róið hvenær
sem gaf og von var til að fá fisk.
Neðar í túninu á Gauksstöðum voru
myndarleg fiskverkunarhús og stak-
stæði til þurrkunar á saltfiski. Áfast
við bæinn var fjós og hlaða, því að
Jóhannes á Gauksstöðum var sann-
kallaður útvegsbóndi.
Stutt var til næstu nágranna í
Garðinum, jafnvel í þá daga og nær-
eða fjarskyldir ættingjar á öðrum
hverjum bæ.
Þetta var í hnotskurn það um-
hverfi, sem Ásta ólst upp við og sem
mótaði hana. Sem smástrákur átti ég
því láni að fagna að kynnast vel
þessu frændfólki mínu, því að Helga
á Gauksstöðum var föðursystir mín
og tók mig í fóstur (tvö sumur. Dvöl
mín þar stendur mér enn ljóslifandi
fyrir sjónum. Allar stundir var
eitthvað að gerast í starfi eða leik,
iðandi líf, og mér finnst nú, að þessi
tápmikla fjölskylda hafi ekki verið í
ró og unað sér hvíldar nema um
blánóttina. Ég minnist þess varla að
hafa verið samvistum við lífsglaðara
og hláturmildara fólk en frændfólk
mitt á Gauksstöðum. Þó var lífið þar
ekki alltaf dans á rósum.
Það leiðir af sjálfu sér, að í svo
stórum barnahóp hlaut það að koma
í hlut elstu dætranna að hjálpa til við
heimilisstörfin og uppeldi yngstu
barnanna. Það hlutverk ræktu þær
Ásta og systur hennar frábærlega
vel. Hjartahlýju og umhyggju þeirra
og móður þeirra fékk ég, aðkomu-
strákurinn, einnig að njóta og ég
stend í ævarandi þakkarskuld fyrir
það.
Ásta hafði til brunns að bera alla
bestu kosti Gauksstaðafjölskyldunn-
ar. Hún var fríð og glæsileg svo að
til þess var tekið, glaðlynd, hlátur-
mild og blíðlynd. Þannig man ég
eftir henni frá því í gamla daga í
Garðinum, og ég fékk sönnun fyrir
því, að sú minning var sönn en ekki
bara hillingar. Það leið langur tími,
líklega einir þrír áratugir, án þess að
leiðir okkar Ástu lægju saman. Ég
vissi, að hún bjó í hamingjusömu
hjónabandi á glæsilegu stórbúi með-
al Húnvetninga. Þegar við hittumst
loks að nýju, og mig minnir, að það
hafi verið heima hjá þeim Torfa á
Torfalæk, hafði hún að vísu elst eins
og lög gera ráð fyrir. Hún hafði ekki
gengið heil til skógar um nokkuð
langt skeið, og það hafði líka sett
nokkur mark sitt á hana. En það var
aðeins á yfirborðinu. Innifyrir bjó
sama fallega stúlkan, sömu skæru
augun, brosið og hláturinn skammt
undan og bjartsýnin á sínum stað.
Svo lítið hafði hún í rauninni breyst.
Atvikin höguðu því þannig til, að
heimsóknir mínar að Torfalæk urðu
tíðari eftir þetta, bæði vegna sameig-
inlegra verkefna okkar Torfa og þó
fyrst og fremst vegna vináttu- og
frændsemistengsla, sem stofnað var
til að nýju.
Það var stórkostlegt að sjá, hversu
vel var búið á Torfalæk og snyrti-
mennska ríkjandi utan dyra sem
innan. Þar hafði fjölskyldan öll lagt
hönd á plóginn, foreldrar, synirnir
Jóhannes og Jón, og tengdafólk.
Ásta varð fljótt rótgróin í Húnaþingi
og ekki spillti fyrir, að systur hennar
tvær, Sveinbjörg og Dídí, höfðu um
langt árabil verið giftar og búsettar
í nágrenni Torfalækjar. Og síðar
bættist bróðir þeirra, Einar, í þann
hóp. En þótt Ásta væri hamingju-
sömu og ánægð, þar sem hún var,
bar hún alltaf sterkar taugar til
heimaslóðanna í Garðinum, og hún
naut þess að rifja upp minningar
þaðan.
Nú er ferðin á enda og Ásta
horfin, en eftir lifir minningin um
hugljúfa konu. Vini okkar, Torfa,
og fjölskyldu hans, svo og öllum
ættingjum Ástu, er vottuð dýpsta
samúð.
Ingvi Þorsteinsson
Þær voru margar minningamar
frá liðnum árum er streymdu fram í
huga okkar systkinanna sunnudags-
morguninn 13. marss.l., eftir að Jón
frændi hafði hringt og tilkynnt okkur
lát Ástu, móður sinnar, þann sama
morgun.
Hún hét Ástríður fullu nafni, en
var alltaf kölluð Ásta.
Það má segja að á uppvaxtarárum
okkar systkinanna hafi Torfalækur
verið okkar annað heimili. Við mun-
um hvorugt eftir öðru en vetmm
fyrir sunnan og summm á Torfalæk,
allt fram yfir fermingaraldur. Frá
því ég var á fyrsta ári fór mamma
með mig að Torfalæk á hverju
sumri, fyrst til afa og ömmu og síðan
til Ástu og Torfa. Það má eiginlega
segja, að þegar Ásta giftist Torfa
frænda hafi hún tekið við mér um
leið, því þá þegar var vera mín á
Torfalæk orðin að föstum lið í tilveru
minni. Sama ár og Ásta og Torfi
eignast Jóhannes, eldri son sinn,
fæðist Guðmundur bróðir minn og á
hverju sumri fór mamma norður og
þegar árin liðu tók Guðmundur við
af mér, var öll sumur hjá Ástu og
Torfa og naut félagsskapar Jóhann-
esar og síðar Jóns. Níu ár eru á milli
okkar systkinanna, svo þessi dvöl
okkar beggja á Torfalæk náði yfii"20
ára tímabil. Ekki voru foreldrar
okkar með okkur allan tímann þessi
sumur, heldur komu okkur í sveit-
ina, eins og það var kallað, en komu
samt alltaf í heimsókn á hverju
sumri og dvöldu þá í lengri eða
skemmri tíma. Svo var reyndar um
alla Torfalækjarbræður og þeirra
fjölskyldur og Sigrúnu fóstursystur
þeirra bræðra og hennar fjölskyldu.
Á þessum árum var mannmargt á
Torfalæk. Ásta tók ung við stóru
heimili. Þá voru þama afi okkar,
Ingi frændi, Hanni lengi vel, Sigrún,
Imma og Lalla höfðu átt sitt heimili á
Torfalæk og ýmsir fleiri komu við
sögu. Systur Ástu voru einnig tíðir
gestir á Torfalæk ásamt sínum fjöl-
skyldum og var oft glatt á hjálla og
mikið hlegið. Ásta var einstaklega
lífsglöð og félagslynd og naut þess
að hafa kátt fólk í kringum sig. Enda
var hláturinn hennar svo dillandi og
smitandi, að allir komust í gott skap
í návist hennar.
Myndarskapur Ástu og dugnaður
var rómaður, gestrisni einstök og
þau Torfi mjög samhent í því að láta
fólki líða vel hjá sér. Og það er
margs að minnast frá þessum árum.
Töðugjöldin á Torfalæk eru okkur
systkinum ofarlega í huga. Þá var
alltaf hátíð. Kolkafjölskyldan kom
frá Blönduósi, einnig Imma og fjöl-
skylda. Oft hittist þannig á að bræð-
ur Torfa voru staddir þar, o.fl. o.fl.
Ásta lagði jafnan mikið upp úr því
að hafa á borðum allt það besta sem
til var, farið var í leiki, spilað á spil,
sungið í eldhúsinu yfir uppþvottin-
um og svona mætti lengi telja. Þetta
eru ógleymanlegar stundir í
minningunni.
Milli allra Torfalækjarbræðra og
þeirra eiginkvenna og Sigrúnar og
Ragnars hefur alla tíð verið óvenju
mikið og gott samband, enda Torfa-
lækjarfjölskyldan tengd mjög sterk-
um ættarböndum. Svo sterkum að
þegar talað er um Ástu og Torfa
gleymist það hreinlega að Ásta var
ekki fædd og uppalin á Torfalæk,
heldur á Gauksstöðum í Garði í
stórum systkinahópi. Hún var Ásta
á Torfalæk.
Það var í júní á síðasta ári sem
liðlega tvöhundruð manns af Torfa-
lækjarætt (niðjar Guðmundar lang-
afa okkar) kom saman á ættarmóti á
Húnavöllum. Þetta var mikil og
eftirminnileg hátíð. Nokkru áður
hafði Ásta gengist undir aðgerð á
sjúkrahúsi hér fyrir sunnan. Hennar
takmark var þá að komast norður í
tæka tíð fyrir ættarmót og er það
okkur öllum mikils virði, að Ástu
skyldi auðnast að vera með okkur á
þessu sérstaklega velheppnaða ætt-
armóti. Að mótinu loknu var öllum
boðið að koma við á ættaróðalinu,
Torfalæk. Austur-Húnavatnssýslan
skartaði sínu fegursta þessa mótsdaga
og þegar komið var heim á Torfalæk
beið okkar þar uppdekkað borð í
garðinum hjá Jóhannesi og Ellu þar
sem allir þáðu veitingar. Síðan var
haldið inn á heimili Ástu og Torfa
og ekki við annað komið en að
þiggja þar kaffi og konfekt. Þarna
ríkti gamla góða stemmningin og
börnin okkar systkinanna skildu bet-
ur en áður allt okkar tal um árin
góðu hjá Ástu og Torfa. Fyrir þetta
erum við þakklát.
Þegar ég kvaddi Ástu á Landa-
kotsspítala áður en hún fór heim
síðast, var hún að ferðbúast. Hún
var svo innilega þakklát Sigríði og
Jóni syni sínum fyrir þeirra stuðn-
ing hér fyrir sunnan og tilhlökkunin
mikil að koma heim til Torfa og hitta
Jóhannes, Ellu og börnin. Dvölin
heima varð styttri en okkur grunaði,
en ég veit að þetta var þeim hjónum
dýrmætur tími.
Torfalækjabræður, Guðmundur
og Jónas og Guðrún og þeirra fjöl-
skyldur, Sigrún og Ragnar og fjöl-
skylda kveðja öll Ástu með innilegu
þakklæti fyrir allt sem hún var þeim.
Við Guðmundur bróðir þökkum
Ástu órofa tryggð við foreldra okkar
og fjölskyldur. Systkinum Ástu og
þeirra fjölskyldum sendum við öll
innilegar samúðarkveðjur. Elsku
Torfi frændi, Jóhannes og Ella, Jón
og Sigríður, Imma og fjölskylda og
börnin ykkar öll,
Drottinn gefi dánum ró,
en hinum líkn sem lifa.
Blessuð sé minning Ástríðar Jó-
hannesdóttur á Torfalæk.
Ingibjörg Bjömsdóttir
Auglýsing
Fjármálaráðuneytið óskar eftir að ráða fólk til
starfa.
í boði eru fjölbreytileg störf sem snerta m.a.
eftirtalin viðfangsefni ráðuneytisins:
Skattamál
Tollamál
Kjara- og launamál
Starfsmannamál
Skýrslugerð og tölfræði
Áætlanagerð
Rekstrareftirlit
Lífeyrismál
Menntun í lögfræði, hagfræði eða skyldum grein-
um er æskileg.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna ríkisins.
Umsóknum skal komið til fjármálaráðuneytisins
Arnarhvoli, 150 Reykjavík fyrir 28. mars n.k.
Fjármálará&uneytið