Tíminn - 31.05.1988, Page 9

Þriðjudagur 31. maí 1988
Tíminn 9
Alexander Stefánsson alþm.:
Nauðsyn áætlunar um
íbúðaþörf næstu 10 ár
Þegar nýju húsnæðislögin frá 1986 voru til meðferðar á
Alþingi hóf Alþýðuflokkurinn undir forystu núverandi
félágsmálaráðherra Jóhönnu Sigurðardóttur hatramman
áróður gegn frumvarpinu, ekki síst samkomulagi aðila
vinnumarkaðarins um nýja húsnæðislöggjöf. - Forystu-
menn vinnumarkaðarins voru kallaðir „þrýstihópar og
aðilar utí bæ“. Allt tínt til til að gera nýja húsnæðiskerfið
tortryggilegt. Það átti að vera einskis virði.
Páverandi félagsmálaráðherra
var ófrægður í ræðum og riti,
borinn sökum um ósannindi og
svik - Alþýðublaðið og Helgar-
póstur undir forystu krata látinn
birta ómerkilegan persónulegan
áróður dag eftir dag til að ófrægja
ráðherra.
Þessi ósvífni áróður náði tilgangi
sínum að því leyti til, að eftirspurn
eftir lánum var langt umfram áætl-
un og eðlilega þróun mála.
Kerfisbreyting í húsnæðismálum
1986 nálgaðist það takmark að
gera fólki kleift að eignast eigið
húsnæði með hagstæðum lánum,
með allt að 70% iánshlutfalli til 40
ára. Fyrrverandi ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar náði þar
með því takmarki að lán til hús-
bygginga nálgaðist allt að 80% af
byggingakostnaði á kjörtímabil-
inu. Fyrrverandi ríkisstjórn og að-
ilar vinnumarkaðarins og þeir sem
sömdu frumvarpið að lögunum
reiknuðu með að þetta nýja kerfi
sem tók gildi 1. september 1986
yrði að fá þriggja til fimm ára
reynslutíma til að sanna gildi sitt,
þess vegna væri ekki skynsamlegt
að gera á því viðamiklar breytingar
fyrr en sú reynsla væri fengin.
Hins vegar yrði að hraða endur-
skoðun á félagslega kerfinu, með
það í huga að auka þar valkosti,
efla verkamannabústaðakerfið og
auka byggingu leiguíbúða, ekki
síst sveitarfélaga og samtaka aldr-
aðra, öryrkja, námsmanna o.fl.
En í heildarsamkomulaginu
1986 var þetta eitt af aðalatriðun-
um. - Þessi endurskoðun var hafin.
Ný ríkisstjórn kom til valda í júlí
á sl. ári. f starfssamningi hennar er
kafli um húsnæðismál sem vinna á
eftir á kjörtímabilinu. Fyrsta atrið-
ið er að fjárhagsgrundvöllur hús-
næðislánakerfisins verði treystur,
uppbygging og fjármögnun félags-
lega íbúðakerfisins verði endur-
skoðuð. Sett verði sérstakt laga-
ákvæði um kaupleiguíbúðir og fjár-
mögnun þeirra.
Markmiðið verði óbreytt frá
fyrri lögum að húsnæðislánakerfið
fullnægi eðlilegri lánaþörf og að
greiðslubyrði fjölskyldna vegna
húsnæðisöflunar verði ekki óeðli-
lega mikill hluti ráðstöfunartekna.
Allt er þetta gott og blessað, en
framkvæmdin er vandmeðfarin. Ef
jákvæður árangur á að nást er að
mínu mati ljóst að traust og gott
samstarf við aðila vinnumarkaðar-
ins og þar með lífeyrissjóði lands-
manna er meginmál, án þess geng-
ur dæmið ekki upp.
Það voru því fyrstu stórmistök
núverandi félagsmálaráðherra á
fyrstu vikum starfstíma ríkisstjórn-
arinnar, að undirbúa og kynna
bráðabirgðalög, sem áttu að rjúfa
að verulegu leyti það samkomulag,
þann grundvöll gildandi laga um
fjármagn lífeyrissjóða og rétt líf-
eyrisþega að húsnæðiskerfinu.
Þessi mistök ráðherra urðu til
þess að forystumenn lífeyrissjóða
vildu ekki ganga til samninga sl.
haust um fjármagn til bygginga-
sjóðanna fyrir árin 1989-1990 sem
komu beinlínis í veg fyrir að hægt
yrði að halda áfram að afgreiða
lánsumsóknir, sem hlóðust upp hjá
Húsnæðisstofnun, m.a. fyrir nei-
kvæðan áróður undir forystu nú-
verandi félagsmálaráðherra og Al-
þýðuflokksins.
Ef þetta hefði ekki skeð er ég
sannfærður um að ástandið í dag
væri allt annað í þessum málum.
Félagsmálaráðherra náði ekki
fram vilja sínum um bráðabirgða-
lög sl. sumar, sem betur fór, en
umræðan fór í gang og lífeyrissjóð-
ir fóru í biðstöðu.
Stjórnarfrumvarp var síðan lagt
fram í þingbyrjun sl. haust um
sama efni.
Við sem eigum sæti í félagsmála-
nefndum þingsins fengum það hlut-
verk að lagfæra frumvarpið til að
forða slysum, lögðum við áherslu á
að sætta sjónarmið aðila vinnu-
markaðarins og lífeyrissjóða, sem
vildu ekki þessar breytingar.
Við breyttum frumvarpinu grein
fyrir grein, þannig var það sam-
þykkt á Alþingi rétt fyrir jól. Þessi
lagabreytring hafði ekki afgerandi
áhrif á stöðu húsnæðismála, og
breytti ekki afstöðu lífeyrissjóða
því miður nema takmarkað, sem
lýsir sér í því, að lífeyrissjóðir í
heiid hafa ekki enn gengið frá
samningum um skuldabréfakaup
fyrir árin 1989 og 1990, sem hefur
skaðað núgildandi húsnæðiskerfi
og skapað áframhaldandi óróa og
óvissu, sem hleður upp umsóknunt
um lán.
Starfsemi Húsnæðisstofnunar
heldur að sjálfsögðu áfrant af full-
um krafti. Á þessu ári fer gegnum
kerfið lánsfé að fjárhæð um 8.3
milljarðar, sem gerir 35 millj. út-
streymi lána hvern virkan dag árs-
ins að sögn framkvæmdastjóra,
Sigurðar E. Guðmundssonar. Hins
vegar er löngu tímabært, að gera
alvöruáætlun og úttekt á íbúðaþörf
hér á landi t.d. næstu 5-10 ár. - Það
getur varla verið þjóðhagslega
skynsamlegt fyrir fámenna þjóð að
auka sífellt íbúðabyggingar án
slíkrar áætlunar, sem styðst við
staðreyndir.
Kaupleigufrumvarpið
Félagsmálaráðherra lagði fyrir
þingflokka stjórnarflokkanna drög
að frumvarpi til laga um kaupleigu-
íbúðir í byrjun desember.
Við fyrstu sýn var Ijóst að hér
var um að ræða frumvarp, sem
ekki væri eðlilegt að afgreiða án
þess að sctja það í samhengi viö
endurskoðun á félagslega kerfinu,
sem allir eru sammála um að þörf
sé á í samvinnu við aðila vinnu-
markaðarins.
En það sem kom mest á óvart er,
að gert er ráð fyrir að kaupleigu-
kerfi fari einnig inní almannakerfi
byggingasjóðs ríkisins með
ákveðnum forréttindum, án þess
að það eigi að vera sérstaklega
fyrir þá efnaminni í þjóðfélaginu
og inní lánakerfi með forgang til
lána þar sem þúsundir bíða eftir
lánsloforðum. Ég átti von á því að
fulltrúar Alþýðuflokksins í ríkis-
stjórn legðu aðaláherslu á lausnir
fyrir þá tekjuminni í landinu.
Þessi ákvörðun gengur þvert á
allt tal þeirra á opinberum vett-
vangi. Með þessari hugmynd
óbreyttri, hygla þeir verktökum og
vel stæðu tekjuháu fólki og rýra
um leið getu byggingasjóðs ríkisins
til almennra lánveitinga.
Fulltrúar Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks voru sammála um
Alexandcr Steánsson.
að eðlilegast væri að tengja hug-
myndina um kaupleiguíbúðar-
frumvarpið endurskoðun félags-
lega kerfisins, þannig að það nýttist
í fyrstu þeim efnaminni í þjóðfélag-
inu um leið og sveitarfélögum og
félagasamtökum yrði auðveldað að
auka kaup og byggingu leiguíbúða.
Þessu hafnaði fulltrúi Alþýðu-
flokksins og félagsmálaráðherra.
Mál þetta er til meðferðar á
Alþingi. Leitað var umsagnar aðila
vinnumarkaðarins, lífeyrissjóða,
sveitarfélaga, ýmissa félagasam-
taka.
Svör bárustfrá aðeins 14aðilum.
Vakti sérstaka athygli að Hús-
næðisstjórn kom sér ekki saman
um umsögn, mjög fá sveitarfélög
og heldur ekki nema fáir í samtök-
um vinnumarkaðarins. Virðist því
takmarkaður áhugi á frumvarpinu.
Flestir töldu að eðlilegra hefði
verið að tengja þessar hugmyndir
um kaupleiguíbúðir endurskoðun
húsnæðiskerfisins, ekki síst félags-
lega þætti laga.
Ljóst er að sveitarfélög, sem
ekki hafa rúman fjárhag, munu
hika við að byggja eftir þessu kerfi,
vegna framlaga og ábyrgðar sem
þessu fylgir. Minni kostnaður er að
byggja verkamannabústaði eða
leiguíbúðir,sbr. B-liö 33. gr. laga.
Sótt er með ofurkappi að ná
þessu frumvarpi gegnum þingið
fyrir þinglok og vitnað í sérstakt
samkomulag formanna stjórnar-
flokkanna frá 2. júlí 1987, þar sem
gert er ráð fyrir að gerð verði
tilraun með þetta lánaform í ca.
þrjú ár samhliða almenna og fé-
lagslega kerfinu. Hins vegar er
Ijóst að fjárhagshlið þessa lána-
forms er í lausu lofti og fellur alls
ekki inn í þann ramma sem hús-
næðiskerfið er í dag.
Þess vegna átti að fresta af-
greiðslu þess og fella þennan val-
kost inn í endurskoðun húsnæðis-
kerfisins í heild. Reynslan mun
sýna að þetta er rétt mat.
Við framsóknarmenn höfum lagt
fram breytingu á 33. grein laga um
byggingasjóð verkamanna, sem
lengir lánstíma til bygginga lcigu-
íbúða á vegum sveitarfélaga, sam-
taka aldraðra, öryrkja, náms-
manna úr 31 ári í 43 ár, lánin cru
85% með 1% vöxtum. Þessi breyt-
ing auðveldar þessum aðilum að
hefja stórátak í byggingu leigu-
íbúða með viðráðanlegum kjörum,
sem m.a. lækkargreiðslubyröi lána
um 48 þúsund pr. ár, miðað við 4
milljóna kr. íbúð.
Þar sem ekki þarf að bíða af-
greiðslu cftirslíkum aðgerðum eins
og í almannakerfinu er hér um
hagstæðustu aðgerð að ræða, ekki
síst í sveitarfélögum þar sem hús-
næðisskortur er stórt vandamál, og
bygging hagkvæmra leiguíbúða því
góð lausn.
Hér er hægt að færa til fjármagn
cf vilji er fyrir hendi.
Jafnhliða þessari breytingu þarf
að leggja ríka áherslu á endurskoð-
un félagslega kcrfisins, þar sem
treysta þarf að efla lánakerfi bygg-
ingasjóðs verkamanna.
Bygging verkamannabústaða er
það hagstæðasta kerfi, scnt við
íslendingar höfum eignast og hcfur
lyft grettistökum í íbúðabygging-
um á hagkvæman hátt fyrir launa-
stéttir í landinu.
Endurskoðun og endurnýjun
þessa kerfis með möguleikum á
fleiri valkostum m.a. í byggingu
leiguíbúða er viðráðanlegur kostur
í dag, en verður að gerast í fullu
samstarfi við aöila vinnumarkaðar-
ins og launþegahreyfinguna í heild.
Félagsmálaráðherra á hverjum
tíma verður að átta sig á því að
hann getur ekki leikið einleik í
þessum núkilvæga málaflokki.
Hann verður að þola eðlilega gagn-
rýni og skilja nauðsyn á samstarfí
við almannasamtök í landinu.
Klögumál og hótanir og persónu-
legar ávítur á einstaka þingmenn
skila engum árangri nema síður sé,
en skilja eftir efasemdir um hæfni
viðkomandi í starfi.
BÓKMENNTIR......... ........................................- iiliiílii ' .i'íllllM
Besti vinur Ijóðsins
Ekki veit ég nákvæmlega hvað
felst á bak við nafnið Besti vinur
ljóðsins. Einhvers konar samtök
munu það þó vera, og ungur en samt
vel kunnur maður úr íslenska ljóð-
aheiminum, Hrafn Jökulsson, geng-
ur þar í fararbroddi af dugnaði og
eljusemi.
En hvað sem því líður er full
ástæða til að þakka ánægjulegt ljóða-
kvöld sem þessi samtök stóðu fyrir
að Hótel Borg að kvöldi miðviku-
dags. Þarna var raunar verið að
minnast nokkurra afmæla. Besti vin-
ur ljóðsins er tveggja ára um þessar
mundir, í ár er aldarafmæli Guð-
mundar Kambans og áttatíu ára
afmæli Steins Steinars. Tvö
Ijóðskáld, þeir Sigurður A. Magnús-
son og Sigfús Daðason, áttu sextugs-
afmæli á dögunum, og skammt er
síðan Þorsteinn frá Hamri varð
fimmtugur.
Þarna var lesið úr Ijóðum þeirra
Kambans og Steins, og afmælisbörn-
in þeir Sigurður, Sigfús og Þorsteinn
mættu allir og lásu verk eftir sig.
Þarna kom líka Jón úr Vör og las
eftir sig tvö gömul en sígild ljóð. Var
allt þetta hið ánægjulegasta á að
hlýða.
Og ekki vantaði þarna heldur
ungu skáldin. Þarna lásu tveir úr
þeirra hópi sem báðir hafa vakið
athygli með forvitnilegum bókum,
þeir Geirlaugur Magnússon og Stef-
án Snævarr. Einnig las þarna Ragn-
hildur Pála Ófeigsdóttir, sem vakti
athygli með vel gerðri ljóðabók í
vetur leið. Af þeim yngri og óráðnari
komu þarna fram þrjú skáld, Hrafn
Jökulsson, Steinunn Ásmundsdóttir
og Kristján Þórður Hrafnsson.
I skemmstu máli sagt var þessi
kvöldstund einkar vel heppnuð og
ánægjuleg. Salurinn á Hótel Borg
var nokkurn veginn þéttsetinn og
ungt fólk var áberandi. Mun þetta
þó vera ívið minni aðsókn en verið
hefur á fyrri ljóðakvöldum Besta
vinar ljóðsins. En aðsókn og viðtök-
ur þarna benda þó óncitanlega til
þess að ljóðið eigi sér enn hljóm-
grunn hjá töluverðum hópi fólks.
Fyrir þá sem hafa haft áhyggjur af
minnkandi gengi Ijóðagerðar hér á
landi er kvöld sem þctta því uppörv-
andi.
Skiljanlegt er að aðstandendur
slíkar samkomu eigi ckki létt með
um að segja skáldum fyrir verkum
um hvað þau skuli lesa. En þó má
vera að hógværar ábendingar um að
velja heldur ný og óbirt Ijóð til
lestrar en gömul og löngu prentuð
ættu hér rétt á sér. Að öðru jöfnu
mætti ætla að það nýja þyki hér sem
endranær forvitnilegast, og að skáld-
in geti þá líkt og prófað hljómgrunn
ljóða sinna með því að lesa þau upp
á samkomum sem þessum. Þó er
þetta ekki einhlítt, því að til dæmis
hefði mátt heyra saumnál detta í
salnum meðan Þorsteinn frá Hamri
las nokkur ljóð úr einni af bókum
sínum. Er Þorsteinn enda ágætur
upplesari og flytur eigin Ijóð þannig
að ánægja er á að hlýða.
Af nýju efni, sem þarna var
frumflutt, er kannski helst að nefna
ljóð Steinunnar Ásmundsdóttur.
Hún hefur ekki gefið út bók og var
nefnd þarna í gamni skáld götunnar.
Það var viss ferskleiki í ljóðunum
sem hún las sem virðast lofa góðu.
f heild var þetta því ánægjuleg
samkoma, og það sem hæst rís að
henni lokinni er sá ljóðaáhugi sem
aðsóknin að henni ber vott um. Það
er býsna lífseig þjóðtrú hér að útgáfa
ljóðabóka sé fyrirfram vonlaust fjár-
hagsdæmi. Það skyldi þó ekki vera
að þeirri trú mætti hnekkja með
dálitlu af skipulagðri markaðssetn-
ingu og auglýsingaáróðri líkt og
notað er við sölu á öðrum „vöruteg-
undum". -esig