Tíminn - 14.07.1988, Síða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 14. júlí 1988
Timirtn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin i Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrí mur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Verðbólguþróunin
Þjóðhagsstofnun segir í nýjustu þjóðhagsspá
að verðbólga frá upphafi árs til ársloka verði
25%. Hér er um mikla hækkun að ræða miðað
við spá stofnunarinnar í marsmánuði, en þá var
gert ráð fyrir að hún yrði 16%.
Þessi verðbólguspá er skýr áminning um að
íslensk stjórnvöld og önnur valdaöfl í þjóðfélag-
inu einbeiti sér sameiginlega að því, að hamla
gegn frekari verðlagshækkunum og verðbólgu.
Þótt sagt sé að verðlagshækkanir frá upphafi árs
til ársloka geti orðið 25%, þá er ljóst að
verðbólgustigið á þessari stundu er miklu hærra.
Það þarf ekki mikið út af að bera til þess að
verðbólguspá Pjóðhagsstofnunar standist ékki
eins og sést á þeim mikla mun sem er á
marsspánni og júlíspánni. íslendingar hafa
margfalda reynslu af því að verðbólga tekur oft
að vaxa risaskrefum. Það er löngu tímabært að
ráðamenn þjóðarinnar, forystumenn hagsmuna-
samtaka og framámenn atvinnulífsins átti sig á
að það er þeirra sameiginlega hlutverk að halda
uppi virkum aðgerðuni gegn verðbólgu.
Samræmdar efnahagsaðgerðir, sem öll áhrifa-
öfl standa að og virða, er eina ráðið sem getur
dugað gegn háskalegri verðbólguþróun.
Pað er því brýnt - og aldrei brýnna en nú -
að samráðsstefnan frá 1986 verði endurvakin.
Því miður hefur núverandi ríkisstjórn ekki
tekist að viðhalda samráðsstefnunni sem gaf
góða raun í tíð ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar. Núverandi forsætisráðherra, Þor-
steinn Pálsson, sem átti sinn hlut að hinni virku
samráðsstefnu í tíð fyrri ríkisstjórnar, ætti að
beita sér af fullum þunga að því að þessi stefna
fái að njóta sín að nýju.
Af spá Þjóðhagsstofnunar má sjá að kaup-
máttur launa mun halda sér á árinu, eða verða
a.m.k. fyllilega viðunandi. Það bendir ekki til
annars en að launafólk hafi, að því er kauphækk-
anir varðar út af fyrir sig, tryggt vel hagsmuni
sína. Það segir hins vegar ekkert um það hversu
trygg önnur atriði lífskjara eru. Launþegar
þurfa að hyggja betur að þessum þáttum, en
einblína ekki á krónutöluhækkanir og telja þær
leysa vanda sinn. Krónutöluhækkun bætir ekki
kjör launþega nema tryggt sé að krónan haldi
verðgildi sínu. En krónan heldur ekki gildi sínu
í verðbólgu af því tagi sem nú er.
Það er sameiginlegt hagsmunamál þjóðarinn-
ar allrar, launþega jafnt sem atvinnulífsins, að
dregið verði úr verðbólgu. Hún er átumeinið
sem lamar efnahag heimila, atvinnufyrirtækja
og þjóðarbúsins í heild. Verðbólga er smán
íslensks efnahagslífs.
___GARRI _ __ _______
Verslunin í Reykjavík
Það fer ckki á milli mála aö
tillaf>a Sigrúnar Magnúsdóttur
borgarfulltrúa, sem Tíminn sagði
frá í fyrradag, cr skynsamlcg og
horfir til bóta i verslunarmálum
höfuðborgarsvæðisins. Þessi til-
laga gerir ráð fyrir því að skipuð
verði nefnd til að móta verslunar-
stefnu í Reykjavík. Á þann hátt
verði unnið á móti því vandræða-
ástandi sem þar er nú farið að
skapast í þessum málum.
Sigrún bcndir á að aðalskipulag
Reykjavíkur fyrir árin 1984-2004
hafi gert ráð fyrir að árleg viðbót
við vcrslunarhúsnæði í borginni
fram til ársins 2004 yrði 7.500
fermetrar. Síðustu þrjú árin hali
hins vcgar bæst við um 30.000
fermetrar á ári. Að því þá
ógleymdu að bílafjöldi Rcykvík-
inga hafi aukist svo mjög að um-
lerðaröngþvciti sé orðið alvarlegt
vandamál í borginni.
Að áliti hennar væri eðlilegast
og æskilegast að skoða verslanamál
borgarinnar í hcild sinni og reyna
að móta ákveðna verslunarstefnu,
i stað þess að skoða hlutina eftir á,
þegar málin hafa fengið að þróast
í skipulagsleysi. Ekki fer á milli
mála að undir þessa skoðun Sigrún-
ar hljóta allir skynsamir menn að
geta tckið heilshugar.
Neytendur borga
Það dylst engum að þau frjáls-
hyggjusjónarmið, sem ráðið hafa
fcrðinni í verslanamáluni Rcykvik-
inga, verða dýrust fyrir neytendur
þegar upp verður staðið. Offjár-
festing kostar sitt, og hún er síður
en svo einkamál þeirra sem reka
fyrirtækin í þessari grein. Rekstur
þessarar þjónustugreinar verður
með því móti óhjákvæmilega dýr-
ari en ella þyrfti að vera, sem
neytendur greiða þá í hækkuðu
vöruveröi. Óg komi til greiðslu-
stöðvana eða gjaldþrota hjá þess-
um fyrirtækjum þá bitnar það
sömuleiðis á vöruverðinu. Það eru
því neytendur í Rcykjavík sem
mestra hagsmuna eiga að gæta í því
að hér sé beitt hagsýni og skyn-
semi, en málin ekki látin þróast í
skipulagsleysi og ringulreið.
Óg raunar alls ekki einir saman
neytendur í Reykjavík, því að eins
og allir vita er fólk víðs vegar að af
landinu í síauknum mæli farið að
sækja verslun til höfuðborgarinn-
ar. Eins og margoft hefur vcrið
bent á undanfarið er ísland stöðugt
að verða meir og meir að einu
verslunarsvæði. Fólk er orðið svo
margfalt hreyfanlegra nú á tímum
en áður var, sem aftur leiðir af sér
að það sækir nú verslun um lengri
leiðir en fyrrum tíðkaðist.
Af þeim ástæðum má með tölu-
verðum rétti segja að ofvöxtur í
verslun í Reykjavík, með þar af
leiöandi hækkuðum verslunar-
kostnaði, sé ekki sérmál Reykvík-
inga cinna heldur í sívaxandi mæli
vandamál landsmanna allra. Þar
skiptir ekki höfuðmáli hvort menn
telja stóraukna sókn fólks til
Reykjavíkur í verslunarerindum
æskilega eða ekki. Sú sókn er
orðin staðrevnd sem ekki verður
breytt.
Fjárfestingin
Bygging Kringlunnar var um-
deild á sínum tíma, ep Ijóst er þó
að hún á ekki ncnia að hluta til sök
á þeirri útþcnslu scm orðið hefur í
verslun á Reykjavíkursvæðinu. Og
líka er Ijóst að miðað við núverandi
ástand í umfcrðarmáluni þar er
staðsctning hennar síður en svo
hafin yfir gagnrýni. Fleira kemur
hér líka til, svo sem það að íbúar
Breiðholts eru, að því er segir í
málflutningi Sigrúnar Magnúsdótt-
ur, mjög afskiptir í verslunarmál-
um. Verslunarhúsnæöi á hvem
íbúa þar mun ekki vera nema
innan við cinn fímmta af því sem
það er að meðaltali í horginni.
Svo er þess vegna að sjá að
skipulagsleysi frjálshyggjuaflanna
í verslun á höfuðborgarsvæðinu
hafí lcitt það af sér að til dæmis
Breiðholtsbúar þurfi yfírlcitt að
sækja verslun talsvert lengra en
væri ef tekið hefði verið á þessum
málum af festu strax í byrjun. Og
taumlaus uppbygging verslunar-
húsnæðis, ásamt skipulagsleysi í
fjárfestingum í verslun yfirleitt,
virðist eftir öllu að dæma stcfna í
það að kosta neytcndur í þessu
landi stórfé í hærra vöruverði en
ella þyrfti að vera. Þess vegna er
hér þörf á skipulagi og sky nsamlcg-
um vinnubrögðum. Tillaga Sigrún-
ar Magnúsdóttur um mótun versl-
unarstefnu í Reykjavík er því meir
en túnabær, og raunar hefur hún
þar hreyft brýnu hagsmiinaniáli
fvrir alla landsmenn. ■ Garri.
VÍTTOG BREITT
Að hengja bakara fyrir smið
Samanburðarvísindi Verðlags-
stofnunar á brauðverði hafa verið
fjölmiðlamatur undanfarna daga
og þusað hefur verið fram og til
baka um vcrð á brauðum hér og
kökum þar. Einhver bakari selur
einhverja tcgund dýrara en annar
og í Ijós kemur að bakarar á
Vesturlandi selja sína vöru eitthv-
að ódýrara en bakarar á Vestfjörð-
um. Mikla undrun vekur að ein-
hver brauð eru bæði dýrari og
ódýrari í Reykjavíkurbakaríum en
landsbyggðarbakaríum og með
fylgja skyldugar og staðlaðar at-
hugasemdir um flutningskostnað á
hveiti, sem að öllum líkindum er
mun minni frá Kansas til Reykja-
víkur cn frá Reykjavík upp á
Akranes. En það er síðartalda
leiðin sem gildir í umræðunni.
Auk samanburðarins um hvaða
bakarar okra meira en aðrir komst
Verðlagsstofnun að þeirri niður-
stöðu að brauðverð hafi hækkað
um lítil 30% frá áramótum, eða á
hálfu ári.
Frjálshyggja
í framkvæmd
Það er mun merkilegri niður-
staða að komast að því, að gróða-
pungar brauða- og kökuiðnaðarins
hafa ekki síður verið duglegir að
kynda undir verðbólgubálinu en
bakaraofnunum, en hvað þeir eru
misjafnlega dýrseldir.
Bakarar eru sjálfsagt hvorki
betri eða verri en aðrir athafna-
menn í þessu þjóðfélagi, sem trúað
er fyrir heilu atvinnugreinunum.
Þeir líta ekki á neytendur öðru vísi
en sem gróðalind sem á að skila
þeini hámarkságóða.
Meira að segja Morgunbiaðinu
er farið að blöskra hvernig farið er
með verslunar- og álagningarfrels-
ið. Leiðara var varið undir hug-
leiðingar um brauðverð í gær og er
spurt þar hvort verðbólguhugsun-
arhátturinn sé að breiðast svo ört
út á ný að fólk sé hætt að taka eftir
hækkunum af þeirri stærðargráðu
sem bakarar hafa nauðgað upp á
þjóðfélagið.
Moggi telur almenning eiga
kröfu á að vita hvers vegna verð á
vöru og þjónustu hækkar hvað
eftir annað um fram það sem
eðlilegt getur talist. „Að öðrum
kosti verður niðurstaðan sú, að við
búum hér í einhvers konar gullgraf-
araþjóðfélagi, þar sem menn ryðj-
ast um til þess að ná sem mestu í
sinn hlut.“
Sú niðurstaða sem Morgunblað-
ið ræðir hér um er augljós. Hér
ríkir frjálshyggja gullgrafarans þar
sem hver reynir að fá eins mikið
fyrir sinn snúð og hann kemst upp
með. Markaðsverðið miðast ekki
við framleiðsluverð og eðlilegan
hagnað. heldur það eitt hvað hægt
er að prakka vörunni út fyrir mikið.
Kyndarar verðbólgunnar
Hér er vert að hafa í huga að
þótt fyrir liggi hve bakarar skara
vel eld að sinni köku eru margar
aðrar stéttir sem eru ekki síður
duglegar að græða vel á náungan-
um. Þareru þeirsem seljaþjónustu
oft mun ósvífnari en þeir sem selja
vöru, en þjónustusalar eiga betra
með að fela gullgrafaraeðli sitt en
þeir sem hægt er að fylgjast með
vöruverði hjá.
Alþýðublaðið er svo litterert að
það leggur út af frásögninni af
brauðinu dýra í umfjöllum um
verðkönnun á brauði og kökum.
Okur bakaranna á þó lítið skylt við
verðmætamat Guðrúnar Jónsdótt-
ur, sem trúað var fyrir að baka
brauð, en villtist síðan mað það af
leið.
Bakararnir aftur á móti hafa alls
ekki villst af leið frjálshyggjunnar
þegar þeir verðleggja sín brauð.
Þeir hafa verðið einfaldlega eins
hátt og nokkur möguleiki er að
selja vöruna fyrir, enda selja þeir
vel.
Verðmyndun frjálsrar sam-
keppni er ekki til á íslandi enda er
frjálshyggjan hér allt önnur en
meðal milljónaþjóða. Hér á landi
birtist hún aðallega sem samstaða
um að okra. Hér skal enn minnt á
að ofboðsverðið er meira á þjón-
ustu alls konar en á vöru yfirleitt.
Þessvegna er óþarfi að hengja
alltaf bakara fyrir smið, þótt Verð-
lagsstofnun hafi nú smeygt snör-
unni um háls bakaranna með verð-
könnun á framleiðsluvöru þeirra.
Ef betur er að gáð eru áreiðanlega
margir sem hækkað hafa sína þjón-
ustu og vöru um ekki lægri prós-
entu en bakararnir frá áramótum.
Þeir eru víða púkarnir sem
kynda undir verðbólgubálinu og
græða vel á því. OÓ