Tíminn - 18.02.1989, Blaðsíða 5

Laugardagur 18. febrúar 1989
Tíminn 5
Gæftaleysi fljótt að þrengja að fjárhag almennings í sjávarplássunum:
Fólk endursemur um
fjárskuldbindingar
„Það er víða erfitt núna, bæði á heimilum og í
fyrirtækjum. Það stafar af gæftaleysi frá áramótum en þeir
dagar eru teljandi á fingrum annarrar handar sem gefið
hefur. Sáralítill afli hefur því borist á land og þetta kemur
niður á atvinnutekjum sjómanna og fískverkunarfólks.“
Þessi orð standa í síðasta tölu-
blaði Eystra-Horns sem gefið er út
á Höfn í Hornafirði. Það er að
sönnu að fólk í sjávarplássum, sem
næst stendur frumframleiðslu-
greinunum finnur fyrst og kannski
harðast fyrir sveiflum í afla og
sjósókn á pyngju sinni og efnahag.
Það sem af er vetrar hefur verið
mikil óvissa um afkomu fiskvinnslu
og útgerðar um allt land og við
þetta óvissuástand bætist að óvenju
sjaldan hefur gefið á sjó eftir
áramótin vegna illviðra þannig að
afkoma fólks víða við sjávarsíðuna
er erfið.
Margar fjölskyldur hafa tekist á
hendur fjárhagslegar skuldbind-
ingar sem þær eiga erfitt með að
standa undir þegar tekjur snögg-
dragast saman af ofangreindum
orsökum. Tíminn ræddi í gær við
banka- og bankaútibússtjóra í sjáv-
arplássum sem valin voru af handa-
hófi, víðsvegar kringum landið.
Bankastjórunum bar öllum sam-
an um að fjárhagur almennings
hefði almennt þrengst og þar sem
flestir væru skilvísir og vildu hafa
fjármál sín á hreinu þá væri mikið
um að fólk fengi framlengda víxla
sem greiðast hefðu átt upp. Einnig
væri títt að fólk gæti ekki staðið í
skilum með afborganir af skulda-
bréfum og kæmi því í bankann og
semdi um ný greiðslukjör áður en
til eiginlegra vanskila kæmi.
Jónas Gestsson útibússtjóri
Landsbankans í Sandgerði sagði
að þetta væri raunin þar. Gæfta-
leysi hefði verið frá því fyrir áramót
sem þýddi að miklu minni peningar
hefðu verið í umferð og verulegir
erfiðleikar væru í sjávarútveginum
og hjá einstaklingum.
„Fólk leitar samninga við bank-
ann um fjármál sín og reynir að
leysa þau eftir bestu getu. f>að hafa
verið óvenjulegar aðstæður sem
hugsanlega eiga eftir að koma
harðar niður en þegar er orðið. Þó
má segja að veðrinu sé fyrst og
fremst um að kenna, því þá sjaldan
að hefur gefið á sjó hefur verið
ágætt fiskirí," sagði Jónas
Gestsson.
„Ég get varla sagt að ég hafi hér
í bankanum orðið var við bein
vandræði fólks vegna rýrari
fjárhags," sagði Guðmundur Vil-
hjálmsson útibússtjóri Landsbank-
ans á Akranesi.
Hann sagði að sér virtist sem
fólk reyndi að halda útgjöldum
sínum í skefjum og til að byrja með
að minnsta kosti snerti tekjusam-
dráttur fólks bankann óverulega,
en það ætti sjálfsagt eftir að gera
það síðarmeir.
Hann sagði að gæftir hefðu verið
afleitar og segja mætti að þess
vegna væri vont ástand. Sem dæmi
mætti nefna að trillubátar hefðu
ekki róið nema nokkra róðra frá
áramótum og því ættu þeir afar
erfitt þessa dagana.
Guðmundur sagði að sér virtist
að ef nokkuð væri, væri fólk al-
mennt ábyrgara í fjármálum nú en
fyrrum enda væru eiginleg vanskil
almennings fátíð og síst meiri en
þegar efnahagsástandið var betra
en nú er.
„Já, þetta er reyndin. Við höfum
líka hvatt fólk til þess að semja við
bankann áður en til eiginlegra
vanskila kemur og talsvert hefur
verið um það,“ sagði
Þórður Júlíusson útibússtjóri
Landsbankans á Hellissandi.
„Það er að vísu misjafnt eftir
einstaklingum hversu mikið þarf
að hvetja þá til að endursemja um
skuldbindingar sínar en þróunin
eða samhengið er greinilegt sagði
Þórður.
Hann sagði að gæftir hefðu verið
afleitar um langan tíma. Vertíðin í
fyrra hefði verið afar léleg. Sama
væri að segja um síðastliðið sumar
og það sem af væri vetrinum.
Ástandið væri ömurlegt, ekki bara
á Hellissandi heldur við allan
Breiðafjörðinn.
„Það er auðfundið að umsvif eru
minni á öllum sviðum en verið
hefur. Fólk hefur minni laun og
hefur knappari fjárhag. Það er hins
vegar afar einstaklingsbundið
hvort fólk kemur og semur áður en
það lendir í vanskilum með skuld-
bindingar sínar eða hvort menn
safna upp vanskilum og sernja
svo,“ sagði Kolbrún Stefánsdóttir
útibússtjóri Landsbankans á Rauf-
arhöfn.
„Þetta hefur þó ekki verið langur
tími, það er einkum nú í janúar og
febrúar sem gæftir hafa verið slæm-
ar og því lítil vinna verið þannig að
ástandið er ekki neitt stórkostlega
slæmt að mínu mati. Á svona
litlum stað verður þess hins vegar
mjög fljótt vart ef eitthvað fer
úrskeiðis," sagði Kolbrún að
lokum. -sá
Aðalfundur Reiðhallarinnar tók stórar
ákvarðanir um fjárhagslega afkomu:
Hlutafé aukið
í 60 milliónir
Könnun Verðlagsstofnunar:
Engin tengsl á milli
verðs og gæða skinku
Frá blaðamannafundi í gær. F.v. Jóhannes Gunnarsson, Guðmundur
Sigurðsson, Georg Ólafsson og Guðjón Þorkelsson. Tímamynd: Pjeiur
Á aðalfundi Reiðhallarinnar hf. í
fyrrakvöld var ákveðið að auka
hlutafé úr þrjátíu milljónum króna í
sextíu milljónir. Þá var samþykkt að
heintila stjórn hlutafélagsins að selja
ótiltekinn hluta húseignarinnar til
aðila sem gæti nýtt höllina yfir
sumarmánuðina, en þá stendur hún
að mestu ónotuð. Kom fram að
Reiðhöllin hefur ekki fengið nein
framlög til byggingarinnar líkt og
tíðkast nær sjálfkrafa við byggingu
íþróttamannvirkja aðildarfélaga ÍSÍ
og félagsheimili sveitarfélaga. Fimm
nýir menn voru kosnir í stjórn Reið-
hallarinnar, en hún er sjö manna.
Sigurður Líndal, formaður
stjórnar, var annar þeirra sem var
endurkosinn, og sagði hann í viðtali
við Tímann að leitt væri til þess að
vita að hestamenn byggju við þenn-
an mikla fjárhagsvanda vegna hallar-
innar á sama tíma og áhugi á hesta-
mennsku færi vaxandi um allt land.
Eyrún
á flot
Eyrún ÁR-66 sem rak upp í
fjöru í Keflavík þegar verið var
að sjósetja hana í fyrradag var
dregin á flot á flóðinu síðdegis í
gær og er hún lítið skemmd.
Björgunarskipið Goðinn og jarð-
ýta voru notuð til verksins.
- ABÓ
Aðrir þeir sem kosnir voru í stjórn
af 260 hluthöfum voru þeir Gísli
Ellertsson frá Meðalfelli, en hann
var endurkosinn, Guðmundur Jóns-
son á Reykjum, Geir Þorsteinsson
fulltrúi hestamannafélagsins Fáks í
Reykjavík, Kári Arnórsson formað-
ur Landssambands hestamanna,
Reynir Aðalsteinsson frá Félagi
tamningamanna og Halldór Gunn-
arsson í Holti.
Þessi misserin er Reiðhöllin notuð
að mestu alla daga yfir vetrarmánuð-
ina og fram á vorið, en hestamenn
hafa lítil not fyrir húsið á sumrin. Að
sögn Sigurðar Líndals er góð aðsókn
að reiðskóla sem starfræktur er í
höllinni, en tekjur hans fara að
verulegu leyti í kostnað af skólahald-
inu og hestaleigu. Skólinn hefur
fengið þá viðurkenningu að nú er
hægt að fá námskeið hans metin til
valgreina. Hafa margir nemendur
þegar nýtt sér þessa leið og koma
t.d. fyrstu skólanemar utan af landi
til þriggja daga reiðmennskunáms
nú um helgina.
Á hverjum laugardegi fer fram
sýningarsala á hestum og eru þær
oftast vel sóttar. Meðal þeirra sem
þangað koma í kauphugleiðingum
eru erlendir innflytjendur. Sagði Sig-
urður að líklega væri reiðhestaeign
eina búgreinin sem gæfi verulegan
arð í aðra hönd, enda væri ekki um
neinar niðurgreiðslur eða styrki að
ræða til reiðhestaræktarinnar.
Auk hestamanna hafa aðrir aðilar
nú þegar afnot af höllinni. Meðal
þeirra eru kúluvarparar og spjót-
kastarar svo segja má að íþrótta-
menn geti vel hugsað sér að nota
aðstöðuna, þótt ekki fái nein grein
reiðlistarinnar inni í íþróttasam-
bandi íslands. KB
Allt að 110% munur er á
verði á skinku hér á landi og
engin tengsl eru á milli
verðs og gæða. Þá er íslensk
skinka þrefalt til fjórfalt
dýrari en sambærileg skinka
sem keypt er út úr búð í
Danmörku. Athygli vekur
að allir íslensku framleið-
endurnir nema tveir vigtuðu
plastumbúðir með innihald-
inu og greiðir kaupandinn
því sama kílóverð fyrir
plastið og fyrir skinkuna.
Þetta kemurfram í nýlegri könn-
un Verðlagsstofnunar þar sem at-
hugaðar voru 43 tegundir af svína-
skinku frá 22 innlendum aðilum og
6 dönskum.
Erlendis hafa víða verið settar
reglur um gæðaflokka og eftirlit
með skinku. í reglunum er tekið
fram hvaða kjöt má nota og hve
mikið af vatni, próteinum og bindi-
efnum. Þá er mælt fyrir um leyfilegt
fitumagn. Hlutfallslegt magn þess-
ara efna segir til um gæði skinkunn-
ar. Engar reglur eru hér á landi um
þessi atriði. Rannsóknastofnun
landbúnaðarins sem sá um fram-
kvæmd þessarar könnunar, bæði
efnagreiningu og mælingar, hafði
því erlenda staðla til viðmiðunar
við mat sitt á gæðum skinkunnar.
í könnuninni var skinkunni skipt
í þrjá flokka eftir gæðum og var þá
farið eftir þeim merkingum sem
framleiðendur setja á vöru sína.
Besta skinkan er oftast kölluð
lúxusskinka, veisluskinka eða
raftaskinka. í næsta flokki er
venjuleg skinka og í þriðja flokkn-
um er áleggs-, brauð- eða sparnað-
arskinka, eins og hún er kölluð.
Verð og gæði
Helstu niðurstöður urðu sem
fyrr segir þær að ekki eru tengsl
milli verðs og gæða. Lúxusskinka
var oftast dýrari en önnur skinka,
hins vegar var hún ekki almennt
gæðameiri. Samkvæmt erlendum
stöðlum má ekki bæta vatni í þessa
tegund skinku og fita má ekki fara
yfir 10-15%. Þessi athugun sýndi
að í þremur sýnum af átta sem
tekin voru af lúxusskinku var fitu-
magn yfir 15% og í lúxusskinku frá
Kostakaupum var t.d. fitumagnið
26%. Ekki kom heldur fram
merkjanlegur munur á verði og
gæðum milli hinna flokkanna
tveggja.
Mikill munur er á hæsta og
lægsta verð á skinku, eða 110%.
Ódýrust var skinka frá Búrfelli
sem kostaði 999 krónur hvert kíló.
Næst henni í verði var skinka í
bitum sem kostaði 1254 kr. hvert
kg. Dýrustu tegundir skinku voru
veisluskinka frá Búa á Akureyri en
verðið var 2109 kr. hvert kg, rafta-
skinka frá Goða á 2096 kr. hvert
kg og lúxusskinka frá Bautabúrinu
á Akureyri á 2070 kr. hvert kg.
Þá kom í Ijós að íslenska skinkan
er sambærileg hiftni dönsku að
gæðum en er mun dýrari. Kílóverð-
ið á dönsku tegundunum var að
meðaltali 492 kr. en meðalverð
íslensku tegundanna var 1654 kr.
eða 234% hærra. Á fundi sem
Verðlagsstofnun hélt með blaða-
mönnum kom fram að munur á
verði kemur fram á vinnslustiginu
en ekki í verði til bænda.
Lögum samkvæmt er bannað að
miða verð vöru við brúttóverð
hennar þar sem umbúðir eru vigt-
aðar með.
Einungis tveir framleiðendur,
Ali og íslenskt-franskt eldhús, gefa
upp þyngd á skinkunni án þess að
vigta umbúðir með. Það gera allir
dönsku framleiðendurnir einnig.
Þyngd umbúðanna er allt að 10-
12% af raunverulegri þyngd inni-
haldsins og fyrir það er greitt sama
verð og fyrir skinkuna. Þess má
geta að kílóverð á umbúðaplasti er
á bilinu 100 til 200 krónur.
Þá er ljóst að hvorki upplýsingar
á umbúðum né verð skinkunnar
veita neytendum þær upplýsingar
um vörugæði sem þeir eiga rétt á.
Georg Ólafsson verðlagsstjóri
sagðim.a. áfundimeðblaðamönn-
um í gær að þessar niðurstöður
sýndu hve nauðsynlegt það væri að
setja reglur um gæðastaðla unn-
inna kjötvara. Sagðist hann jafn-
framt vona að þessi könnun myndi
stuðla að því að slíkt verði gert.
SSH