Tíminn - 01.04.1989, Blaðsíða 2

12
HELGIN
Laugardagur 1. apríl 1989
Danskt Indíafar, svipaði Pcrlunni, sem Jón kom á frá Indlandi. Um borð urðu allar hans eigur eftir og kom hann
Skyttan á Skansinum
Höfuðsmaður var í óðaönn að
búa Bessastaði undir heimsókn
hinna tyrknesku ræninga, þegar þá
Jón og Suan bar að garði. Var hann
að láta reisa virkj staðnum til varnar
og skikkaði alla þá íslendinga sem á
staðinn komu með afgiftir til kon-
ungs að taka þátt í mannvirkjagerð-
inni. Vildi hann engum gefa heimfar-
arleyfi, meðan ekki væri vitað hvar
ræningjarnir væru á ferð. I’á hafði
hann skipað kaupförum í Keflavík,
Hafnarfirði og því þriöja úr Hólmin-
um að koma til sín á Seiluna. Lágu
þau þar nú til varnar, ásamt höfuðs-
mannsskipinu. Þá voru strandvaktir
unt öll Suðurnes.
Jón var nætursakir á Bessastöðum
og hugðist strax leggja af stað vestur
aftur, eins og höfuðsmaður hafði
boðið. En þennan sama dag komu
fréttir um að ræningjarnir væru
komnir í Hafnarfjörð. Sá þá Ros-
enkranz í hendi sér að annan eins
stríðsmann og langreynda skyttu og
Jón Ólafsson mætti hann ekki láta
frá sér fara. Því var honum skipað
að vera um kyrrt. Jóhannesi Suan og
frönskum fylgdarmönnum hans var
og boðið í hinn nýbyggða Skans að
treysta varnirnar. Höfuðsmaðurinn
og þénarar hans stigu upp á hesta og
tóku sér löng prik í hönd, eins og
þeir væru búnir lensum og riðu í
kring og höfðu gætur á öllu. Voru
þeir í glæsilegum, látúnsbryddum
söðlum og blikaði á þá í sólinni, líkt
og þarna væru hertygjuð prúðmenni
á fcrð. Vonuðust mcnn til að Hund-
Tyrkinn fældist slíkan viðbúnað.
Ekki lcið á löngu uns sást til skipa
Tyrkja og tóku þcir að lóna inn á
höfnina úti fyrir Bessastöðum. Fír-
uöu þeir á Skansinum aö þeini
nokkrum stykkjum og ræningjarnir
fíruðu á móti á land upp.
Flestir þekkja þá sögu scm hér fer
á eftir: Þar sem tekið var að fjara
gerðist það nú að annað ræningja-
skipið kenndi grunns og stóð
strandað. Var það skipið sem allt hið
hertekna fólk var á. Scttu bæði
skipin út báta sína og fóru að fcrja
fangana yfir í skipið sem á floti var,
en köstuðu ýmsum ránsvarningi,
tunnugóssi af mjöli, öli og öðru í
sjóinn. Rak þetta stðar á land og
kenndi Jón Ólafsson þar farm sem
kaupmaður hans vestra, Bogi Níels-
son á Skutulsfirði, átti. Sá hann þá
að Skutulsfjarðarskipið hafði verið
hertekið.
Meðan á þcssum forflutningum
stóð vildu íslendingar láta skjóta á
skipið, en höfuðsmaðurinn bannaði
það og þótti flestum að þar lcgðist
lítið fyrir hann og má segja að
skömm hans hafi lengi vcrið uppi á
fslandi og muni áfram verða. Ræn-
ingjaskipið losnaði afgrynningunum
með aðfallinu og þar með hurfu
skipin með illþýðinu og bandingjun-
um frá og sigldu suður fyrir land.
Komu þeir enn í Vestmannaéyjarog
rændu. Þetta gerðist skömntu fyrir
Alþingi og því reið höfuðsmaðurinn
og enginn á Bcssastöðum til þings
þetta árið vegna uggs og ótta.
Góðar málalyktir
fyrir Jóhannes Suan
Ekki voru Tyrkir fyrr úr augsýn en
Jóni Ólafssyni var skipað að ríða
sem snarast vestur með bréf til Ara
sýslumanns, þar sent honum var
boðið að gera stríðsskipum Englend-
inga aðvart. Kom hann í Ögur að 4
- 5 dægrum liðnum. Ari fékk Jón til
þess að fara á fund þeirra Húuks og
Trille og tóku þeir honurn vel og
bjuggu sig þegar til siglingar suður.
En þeir urðu ekki varir við neina
Tyrki ogsigldu því brátt vestur á ný.
Holgeir Rosenkranzsigldi til Dan-
merkur um haustið og í för með
honum var Jóhannes Suan. Fékk sá
síðarnefndi náð fundi konungs og
fökk góða úrlausn. Kristján 4. varð
hinn æfasti að bréf hans skyldu ekki
hafa þótt gild og góð á „hans straum-
um“ við ísland og að ensk stríðsskip
skyldu voga að hafa sig í frammi
með þessum hætti við landið. Skrif-
aði hann Karli 1. í Bretlandi harðort
bréf um málið, og segir sagan að
Karli hafi mjög mislíkað framferði
sinna manna og að þeir Húuk og
Trille hafi fengið skömm í hattinn
fyrir skörulega framgöngu sína af
herra sínum, þá heim kom. Jóhann-
es Suan varð Rosenkranz samskipa
til íslands árið eftir, 1628. Heimtu
þeir bræður skip sitt úr hers höndum
og eru þeir úr sögunni.
Þótt Kristján konungur 4. ætti um
sárt að binda þetta ár, þar sem
afskiptum hans af Þrjátíu ára stríð-
inu hafði lokið á afar niðurlægjandi
hátt fyrir Dani árinu fyrr, þá sendi
hann tvö herskip að Islandsströnd
þetta sumar, ef Tyrkir hygðu á
frekara ofbeldi við landið. En Tyrkir
sáust ckki aftur, þótt skelfingin um
afturkomu þeirra héldist í landi
öldum saman.
Kvonfang Óstindíafarans
Árið 1629 bað Jón Ólafsson sér
konu og varð fyrir valinu Ingibjörg
Ólafsdóttir, ættuð úr Súgandafirði,
en sent var þá á vist að Eyri við
Seyðisfjörð. Jón var svo sem ekki á
vondum aldri, en hann var orðinn
slitinn af margvíslegu vosi og fötlun
hans var honum mikill hernill. Þó
tók Ingibjörg og aðstandendur henn-
ar bónorðinu vel, enda hefur það
frægðarorð sem hann hafði getið sér
og sú virðing er hann naut mátt sín
mikils. Þau voru gift í kirkjunni á
Eyri, en settu saman bú í Tröð í
Álftafirði.
Nú líða ellefu ár og segir ekki
nánar af högum Jóns í þeim hluta
ævisögu hans, sem fjallar um þetta
tímabil og sonur hans, Ólafur, skráði
að honum látnum.
Varðliðsforingi
í Vestmannaeyjum
En árið 1640 er honum gert það
tilboð að taka við landvörnum í
Vestmannaeyjum, þar sem Skans
hafði verið reistur og menn hafðir á
vakt, allt frá Tyrkjaráninu. Aðal-
byssuskyttan var þá látin og vantaði
mann í hans stað. Enginn gat verið
betur til slíks fallinn en Jón Ólafs-
son.
Jón þáði boðið og hélt fljótlega
suður. Sigldi hann út frá Eyjasandi
og hlaut góðar viðtökur Eyjamanna.
Fyrir þjónustu sína átti hann að hafa
fría jörð og bústað án alls afgjalds,
mat og drykk í Dönsku húsunum hjá
umboðsmanni og 50 vættir fiskjar í
kaup. Kosturinn frá dönsku húsun-
um var ein kanna bjórs og 3 til 4
brauðkökur, sem menn sendu hon-
um daglega. Er ekki annars getið en
að hann hafi staðið sig vel í stykkinu
og kenndi hann heimamönnum
„stríðsorðu" og „hélt þeim uppi á
munstring" einu sinni í viku.
En þetta stóð ekki lengi. Ingibjörg
kona hans kunni ákaflega illa við sig
í eyjunum. Hún kunni ekki við
landslagið og lá við sturlun af óyndi.
Er þar skemmst frá að segja að
maður hennar neyddist innan
skamms að segja þessu embætti
lausu og fara með konuna vestur á
ný. Skildi umboðsmaðurinn í Vest-
mannaeyjum við hann með blíðu og
fékk honum bréf til heimferðarinn-
ar, þar sem hann bað atla góða menn
að greiða götu hans.
því slyppur heim.
Ekki er annars getið en förin
vestur hafi gengið vel. Hins vegar
voru nú setnar allar jarðir í Álftafirði
og varð Jón að fá sér inni hjá
kunningum um hríð ásamt konunni
og laungetnum syni, sem hann átti,
og hét Christophur Bogi eftir kapt-
eini hans á Indíafarinu.
Voveiflegur dauði
Ingibjargar
En Ingibjörgu var ekki ætlað að
njóta lengi þeirrar hamingju að vera
komin á heimaslóðir aftur. Hana
langaði um haustið að hitta það góða
fólk, sem hún hafði verið á vist hjá
á Eyri í Seyðisfirði, áður en hún
giftist, en það voru þau hjónin Jón
Magnússon og Ingveldur Guð-
mundsdóttir. Spurði hún að Árni
nokkur Jónsson, hvalaskutlari, sem
bjó í Hattardal í Álftafjarðarbotni,
hygðist halda út í Vigur til róðra. Sat
Rústir af Skansinum á Bessastödum, sem Rosenkranz lét reisa á örskömmum tíma, og var varla lokið þegar skip Tyrkjanna komu inn á Seiluna.
Héðan stjórnaði Jón Ólafsson skothrið úr landi. iTimun.vnd c.n.t