Tíminn - 01.04.1989, Qupperneq 6

16
HELGIN
Laugardagur 1. apríl 1989
ir, kominn til Kcflavíkur og hélt
uppi mjög öflugu félagslífi, allt til
1904, en þá flutti hann til Reykjavík-
ur. Stúkustarfsemin varð fljótt öflug
og hún varð driffjöðrin í menningar-
lífinu. Liggja rætur frá henni yfir í
annars konar félagsstarfsemi, bæði
beint og óbeint. Til dæmis reisti hún
fyrsta samkomuhúsið nokkru eftir
stofnun. Það stóð við Hafnargötu,
þar sem nú er verslunin Stapafell.
1Ú05 reistu Templarar svo annað hús
við Kirkjuveg, skammt frá kirkj-
unni. Það brann 1935 og var þá orðið
eign ungnrennafélagsins. Templarar
stofnuðu líka lestarfélag um 1890,
sem starfaði í einhver ár. Var nýtt
lestrarfélag stofnað 1911 og starfaði
það með hléum fram á stríðsárin,
þegar hreppurinn tók við rekstri
þess og er það upphaf núverandi
bæjarbókasafns.
íþróttamál og
starf ungmennafélagsins
Árið 1869 stofnuðu kaupmenn og
verslunarmenn í Keflavík Skotfélag
Keflavíkur, en í því voru engir nema
menn þeirrar stéttar. Það starfaði í
að minnsta kosti þrjú eða fjögur ár
og var með svipuðu sniði og Skotfé-
lagið í Reykjavík, enda líklega
stofnað fyrir áhrif frá því. Hittust
félögin og höfðu með sér mót og
skotæfingar. Þeir reistu í Keflavík
svonefnt Skothús og stóð það í
Grófinni, ofanvert við Duushúsið.
Ekki er getið um íþróttafélag í
bænum eftir þetta fyrr en 1910, en
þá er ungmennafélag konrið á fót.
En um það finnast litlar heimildir.
Það virðist ekki hafa starfað lengi,
en 1929 er Ungmennafélag Keflavík-
ur stofnað og starfar það enn í dag.
Hefur það haft svo mikil áhrif á
íþrótta- og félagslíf að of löng saga
er að rekja það hér. Það stóð að
lestrarfélaginu, byggingu sundlaug-
ar, leikstarfsemi o.fl. Driffjöðrin í
leikstarfseminni var Helgi S, Jóns-
son og í leikfélaginu reis starf hans
hæst, einkum á árunum 1940-1950.
Draga fer þó úr leikstarfseminni
eftir 1950, enda er þá orðið það
mikið um að vera í atvinnulífinu að
tími manna var orðinn mjög
knappur. En 1961 var Leikfélagið
Stakkur stofnað í samvinnu við
Njarðvíkinga og hélst svo til 1965,
þegar Njarðvíkingar stofna eigin
leikflokk og Leikfélag Keflavíkur er
myndað, sem starfar enn.
Þá má ekki gleyma að ungmenna-
félagið lagði drög að byggðasafni,
sem lengst af hefur lítið farið fyrir,
en er nú meira komið á dagskrá. Þar
átti Helgi allra manna mestan hlut
að máli, enda má segja að hann hafi
verið hugmyndasmiður félagsins.
Ef við víkjum að kvikmyndasýn-
ingum, þá hófust þær í gamla Templ-
arahúsinu við Kirkjuveg 1916 og
líklega hefur það verið Guðmundur
Hannesson, einn helstur stúkufrum-
kvöðlanna, sem stóð fyrir því fram-
taki. En 1927 innréttar Elinntundur
Ólafsson kvikmyndahús í gamla
Duus pakkhúsinu og er þar með
bíósýningar um tíma, en þó varla
lengi. Um 1935 er Nýja bíó svo
stofnað og rak það Eyjólfur Ásberg,
kaupmaður og bakari, og Friðrik
Thorsteinsson verslunarmaður.
Gerf að fiski með gamla laginu á Hafnargötunni í Keflavík 1912. Knudtzons verslun í baksýn, síðar hús ungmennafélagsins.
(Ljósm. Magnús Olafsson).
1958. Þannig heldur þróunin svo
áfram fram undir 1970, en þá fer
þetta að breytast. Þá fer að draga úr
útgerð og hafnarskilyrði orðin góð í
Sandgerði og Grindavík og margir
farnir að róa þaðan. Þaðan er og
styttra á mið en frá Keflavík. Má
geta þess að Vestmannaeyjagosið og
truflun atvinnulífs í Eyjum hafði
töluverð áhrif í þessu sambandi,
enda jókst þá mjög löndun í Grinda-
víkurhöfn. Var afla ekið þaðan til
Keflavíkur og eins frá Sandgerði.
En svo kom afturkippur í þessa
athafnasemi, bæði í sambandi við
fiskigöngur og veiðar, eins og al-
þekkt er, og veiðikvóta var komið á.
En svo við höldum okkur við
þróun útgerðar, þá var það 1939 að
Keflvíkingar eignuðust fyrsta stóra
bátinn. Þá hafði Samvinnuútgerðar-
félag Keflavíkur látið smíða Keflvík-
ing í Njarðvíkum og var hann 70
lestir. Hann var lengi langstærsti
báturinn, sem frá Keflavík gekk, og
var mikið happaskip, bæði á síld og
þorskveiðum.
Fyrsta íshúsið reist
Fyrsta íshúsið var reist 1897 og var
að því mikil framför, sem skilja
gefur. Um 1916 byggðu útgerðar-
menn svo sérstakt hús fyrir ís-
geymslu og risu vegna þess rniklar
deilur, því Duus verslun hafði verið
með íshúsreksturinn og vildi halda
áfram að selja mönnum beitu einsog
áður. Bannaði verslunin mönnum
t.d. aðgang að miðbryggjunni, en á
cndanum varð verslunin að snúa
aftur með þetta. Reis húsið innar-
lega við Hafnargötu og ísfélag Kcfla-
víkur var stofnað. Það er nú horfið
og stendur stórt hótel á lóðinni.
Duus rak þó áfram sitt íshús og þar
var seinna stofnað hlutafélagið
Keflavík, sem þar rak frystihús allt
til 1983 er húsið brann. Á árunum
1935-1936 var reist hraðfrystihúsið
Jökull, sem var fyrsta hraðfrystihús-
ið í bænum, og eftir þaö fjölgar
hraðfrystihúsum, enda bylting að
eiga sér staö í atvinnuháttum. T.d.
voru fjögur eða fimm hraðfrystihús
reist á stríðsárunum og skapaði það
mikla atvinnu. Var hraðfrysting
burðarás útvegsins næstu árin, þótt
saltfiskverkun væri alltaf mikil. Far-
ið var að salta Faxaflóasíld á árunum
1934-1935. Það varÓskar Halldórs-
son, sem þar átti mcstan hlut að, en
hann bjó í Keflavík 1930-1937, ef ég
man rétt, og var mikill athafnamað-
ur. Um svipað leyti hófst skreiðar-
verkunin.
Togaraútgerð byrjaði 1944, þegar
Ólafur Einarsson kcypti togarann
Hafstein. Var togarinn gerður út frá
staðnum um tíma, en svo gáfust
menn upp á því, vegns slæmrar
aðstöðu. Loks 1948 stofnaði hrepp-
urinn svo togaraútgerð og keypti
togarann Keflvíking. Gerði sveitar-
félagið hann út til 1955. Þá varskipið
selt og hafði mikið tap verið á því
vegna tilkostnaðar, þótt oftast fisk-
aði það vel.
Menningarlífið
Því er ekki að lcyna að fátækt var
mikil í Keflavfk á nítjándu öld, og
þar var nær engin millistétt, eins og
var t. d. á ísafirði og á Akureyri. Þar
hélt millistéttin uppi alls konar
skemmtanalífi og menningarlífi, gef-
in voru út blöð og fjörugri leikstarf-
semi haldið uppi. En í Kcflavík var
ekki um að ræða nema fátæklinga
eða daglaunamenn og svo verslunar-
stjóra og kaupmenn. Þarna var því
töluvert djúpt bil.
Því er ekki getið um neina al-
ntenna félagsstarfsemi, fyrr en 1887,
en þá var stúkan Vonin stofnuö. Var
þá Þórður Thoroddsen, héraðslækn-
Úr sýningu Leikfélags Keflavíkur á „Sjóleiðinni til llagdad" eftir Jökul Jaknbsson.
Fjöldi báta var mestur ■ Keflavík um 1960. Þessi mynd er tekin í janúar 1963 og gefur góða mynd af athafnaseminni.