Tíminn - 09.05.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 9. maí 1989
AÐ UTAN
lll
A nú að ganga milli bols
og höf uðs á Líbanon?
Hershöfðingi kristinna manna í Líbanon vill nú reka
Sýrlendinga endanlega úr landinu, jafnvel þó að það kosti
gereyðileggingu Beirút. Linnulausar skotárásir á báða
bóga í fimm vikur hafa tekið sinn toll, en nú er
Arababandalagið tekið til við að reyna að koma á friði í
landinu.
Líbanska þjóðin
að niðurlotum komin
Líbanska þjóðin, sem segja má
að sé að niðurlotum komin vegna
borgarastyrjaldarinnar í landinu,
hefur sífellt verið leiksoppur geð-
þótta póltískra og hernaðarlegra
ævintýramanna, erlendra jafnt og
innlendra.
Yassir Arafat, leiðtogi PLO,
sem hefur verið í sífelldri leit að
varanlegum heimkynnum fyrir
þjóð sína, vildi setja á stofn í
Líbanon palestínskt „ríki í ríkinu“
sem varð, ásamt fleiru, til að
hrinda af stað borgarastyrjöldinni
1975.
Hafiz el-Assad, forseti Sýrlands,
sem þá þegar leit á þetta litla ríki
við Miðjarðarhafið, sem sögulegan
hluta „Stór-Sýrlands“, hernam
stóra hluta landsins og hélt stríðinu
milli hinna ýmsu stríðandi hópa
gangandi með því að skipta sífellt
um bandamenn í hópi þeirra.
Öfgahægrisinnaði ísraelski hers-
höfðinginn Ariel Sharon lagði und-
ir sig Vestur-Beirút, borgarhluta
múhameðstrúarmanna, 1982. Inn-
rás hans svipti mörg þúsund
óbreytta borgara lífi - og ríki
gyðinga, ísrael, því orðspori að
eiga aðeins í réttlætanlegum varn-
arstríðum.
Barist um viðskiptalega
hagsmuni ekki síður
en stjórnmálalega
Foringjar vopnaðra hersveita,
s.s. drúsinn Walid Jumblatt, shít-
inn Nabih Berry og kristni maró-
nítinn Bashir Gemayel framlengdu
tillitslaust þjáningar Líbana með
manndrápum einkaherja sinna,
sem börðust fyrir viðskiptalegum
hagsmunum, ekki síður en stjóm-
málalegum.
Síðasti þátturinn, og það kann
að verða raunverulegur lokaþátt-
ur, hins skelfilega stríðs í Líbanon
er tengdur nafni hershöfðingja sem
lengst af hefur verið lítt áberandi
og nánast ósýnilegur í augum Ltb-
ana, Michel Aoun, 53 ára yfirhers-
höfðingja líbanska hersins, sem
hefur verið forsætisráðherra hem-
aðarlegrar stjórnar kristilegra síð-
an í september 1988.
„Ef satt skal segja hef ég ekki
foringjaútlit, því að foringjar em
stórir og hafa persónutöfra," er
þessi lágvaxni og feitlagni maður
vanur að segja í gríni. Þó að
hermaðurinn Aoun, sem hlotið
hefur menntun sína og þjálfun á
frönskum og bandarískum herskól-
um, sé lítt áberandi bætir hann það
upp með metnaðargimi og misk-
unnarleysi.
Aoun hleypti öllu í bál og
brand og hóf „and-
sýrlenskt frelsisstríð“
Hann nýtur ekki virðingar né
vinsælda allra og sem dæmi má
nefna að Jumblatt talar um hann
sem „ljóta uppskafninginn". Aoun
notaði fyrsta tækifærið til að hleypa
öllu í bál og brand í Líbanon í
marsbyrjun. Þá hófust þau vopna-
viðskipti sem á skömmum tíma
hafa orðið að „mesta grimmdar-
kaflanum í borgarastríðssögunni
okkar“ að því er segir í dagblaðinu
An-Nahar í Beirút. í fífldjarfri
tilraun til að auka völd stjórnar
sinnar, sem enn sem komið er er
ekki viðurkennd nema meðal krist-
inna, hvatti hann til „andsýrlensks
frelsisstríðs" - herhvöt sem Assad
forseti í Damaskas gat ekki látið
ósvarað.
Allt frá þessari stríðsyfirlýsingu
Aouns hefur austurhluti höfuð-
borgarinnar, sem er aðsetur krist-
inna manna, titrað jafnt og skolfið
undan linnulausri stórskotaliðsárás
og vesturhluti múhameðstrúar-
manna. Báðir aðilar skjóta þung-
Michel Aoun hershöfðingi vill
leggja allt í sölurnar til að reka
Sýrlendinga burt frá Líbanon.
Beirút í rúst eftir geysiharða bar-
daga um alla borgina að undan-
förnu.
um skotum á íbúðahverfi þar sem
engin hemaðarskotmörk er að
finna. Þegar tala látinna óbreyttra
borgara var kominn upp í 400 og
1000 voru særðir fyrir skemmstu
lét hershöfðinginn engan bilbug á
sér finna. „Líbanon verður að
kirkjugarði Sýrlands," dranaði
hann úr herbúðum sínum.
Hann beindi máli sínu til landa
sinna, sem höfðu flúið ofan í
kjallara og bjuggu þar við sult og
seyra, vatnsleysi og rafmagnsleysi.
Þeim boðaði hann að hann ætlaði
að „skrúfa fyrir kranann" til hinna
hötuðu Sýrlendinga, þar sem Líb-
anir væru komnir að þeim mörkum
þar sem sprengjur gætu ekki gert
þeim neitt mein lengur.
Hershöfðinginn í
foringjabyrginu og
yfirlýsingar hans
Þessa gortyfirlýsingu um að berj-
ast til endanlegs sigurs gaf hers-
höfðinginn úr traustu foringjabyrgi
í varnarmálaráðuneytinu, tveim
hæðum undir yfirborði jarðar. Á
sama tíma var lífið í höfuðborginni
komið í algert öngþveiti.
Aldrei fyrr frá upphafi borgara-
styrjaldar höfðu báðir hlutar borg-
arinnar orðið að þola jafn banvæn-
ar linnulausar skotárásir samtímis.
Hersveitir Aouns lögðu líka nær-
liggjandi staði og borgir undir skot-
hríðina. öðru hvoru sprungu
sprengjurnar í takti á sekúndufresti
og slógu eldi í heilu gatnalengjurn-
ar.
Þar sem flestar vatnsleiðslur
voru eyðilagðar vegna skotárása
gat slökkvilið ekki slökkt eldana.
Rafmagnskerfið um allt land fór
því sem næst algerlega úr sam-
bandi.
Fram að þessum tíma hafði jafn-
vel á verstu stigum stríðsins alltaf
öðru hverju verið nógu langt hlé á
skothríðinni til að koma lífi al-
mennings í einhvers konar lag. Þá
gátu íbúar höfuðborgarinnar orðið
sér úti um matvæli og jafnvel
gengið fleiri erinda. En nú hefur
þetta verið „samfellt helvíti“ eins
og kennarinn Abu Fuad orðar það
en hann býr í grennd við Miðjarð-
arhafsbaðströndina í Vestur-Beir-
út. Fjölskylda hans og aðrir íbúar
hússins höfðu þá ekki treyst sér til
að yfirgefa kjallarann í níu daga
samfleytt. í skini lítils olíulampa
sefaði fólkið börnin sín, skammt-
aði varlega kjöt úr niðursuðudós-
um og kranavatn sem það hafði
borið með sér í plastflöskum.
Þegar svo loks fallbyssudrunurn-
ar þögnuðu, þó að ekki væri nema
í fáar klukkustundir, lagði Abu
Fuad af stað í fæðuleit. En hann
komst fljótlega að raun um að sá
leiðangur yrði til lítils. Búðirnar í
nágrenninu voru ýmist harðlokað-
ar eða brunnar til grunna og jafnvel
bakarinn hafði ekki opnað brauð-
sölu sína.
Flóttaleiðir lokaðar
Aðeins lítill hluti íbúa Beirút-
borgar lagði lífið í hættu og tókst
að flýja til suðurhluta Líbanons
sem er undir stjórn ísraelsmanna
og á að heita sæmilega friðsamleg-
ur. En fólkinu í hverfum kristinna
manna voru allar bjargir bannaðar
og þaðan var enga undankomuleið
að fínna. Ferjan til Larnaka á
Kýpur hélt uppi óreglulegum ferð-
um og skipið lá meira og minna
undir skothríð úr fjöllunum á bak
við hafnarborgina Jounié. Þar voru
að verki Sýrlendingar eða banda-
menn þeirra drúsar.
Aðrar þjóðir
horfa aðgerðalausar á
Á svipaðan hátt hefur tekist til
með aðgerðir Frakka til að koma
til bjargar sjúkum og særðum, en
Mitterrand Frakklandsforseti hafði
sent skip í þeim tilgangi í líbanska
landhelgi. Mitterrand ákallaði
„samvisku heimsins" um að aðhaf-
ast eitthvað til hjálpar Líbanon,
„þar sem heilli þjóð er ógnað með
því að vera eytt með ofbeldi".
Mitterrand átti símasamtöl við
þjóðarleiðtoga og stjórnarherra í
Moskvu, Washington og London,
en fékk lítil viðbrögð við ákalli
sínu. Stórveldin vita að Sýrlending-
ar láta ekki þrýsting eftir diplómat-
iskum leiðum hafa minnstu áhrif á
sig. Hins vegar veigra allir sér við
að blanda sér á beinan hátt í
átökin, fyrri aðgerðir sýna að það
er of mikil hætta á að sökkva í
kviksandi líbanska borgarastríðs-
ins.
Aoun hershöfðingi harmar „rag-
mennsku" erlendra ríkisstjórna.
Þegar hann réðist óvænt gegn Sýr-
lendingum, sem líka eru einangr-
aðir í arabíska stjómmálaheimin-
um, hafði hann gert sér vonir um
að fá stuðning Arabalanda og
einnig Bandaríkjanna. Með aðstoð
þessara ríkja hélt hann að hann
gæti rekið af höndum sér Sýrlend-
inga, sem eru margfalt máttugri,
hafa 38.000 hermenn í Líbanon
gegn 12.000 manna liði líbanska
hersins.
Þetta reyndist alröng ályktun
hjá Aoun og nú verður hann, án
aðstoðar, að berjast við refinn
Assad upp á líf og dauða. Samt
hafði tilraun Aouns til að „binda
enda á vald vopnaðra hópa á
líbanskri jörð“ byrjað því sem
næst full fyrirheita. Mjög fljótlega
eftir að skammvinnum bardögum
lauk tókst Aoun að koma undir
völd hersins vopnuðum sveitum
keppinauts síns í hverfum krist-
inna, sem fram að þeim tíma hafði
ráðið þar lögum og lofum. Því næst
lét Aoun landgönguliðasveitir sín-
ar loka þeim höfnum sem fyrrum
keppinauturinn hafði haft á valdi
sínu og um hafði flætt úr landi alls
kyns smygldót í stóram stíl, eink-
um eiturlyf.
Að þessu loknu færði Aoun út
kvíarnar og beindi nú spjótum
sínum að höfnum á valdi Jumblatts
drúsaleiðtoga, sem hershöfðinginn
setti á hafnbann. Jumblatt brást
grimmdarlega við og til að gjalda
fyrir afskipti Aouns fóru nú fall-
byssur í höndum drúsa að strá
sprengikúlum yfir hin þéttbýlu
hverfi kristinna í borgarhlutanum
Aschrafije.
Assad forseti lofaði bandamanni
sínum Jumblatt aðstoð sinni, í
fyrstu að vísu aðeins munnlega.
Þetta greip Aoun sem kærkomið
tilefni til að hefja engu minni
skothríð á sýrlenskar stöðvar. Nú
var óhjákvæmilega runnin upp
úrslitastund.
Fyrirmyndin er Franco!
Trúr kjörorði sínu - „Hershöfð-
ingi má aldrei sýna ótta, þvert á
móti verður hann að skjóta öðrum
skelk í bringu“ - vill Aoun ekki
láta undan, jafnvel þó að gjaldið
verði eyðilegging Beirút. Hann er
þess fullviss að „aðeins hershöfð-
ingi geti bjargað Líbanon".
I þessari trúarlegu sannfæringu
fékk hann aukna staðfestingu við
lestur ævisagna dáðrar fyrirmynd-
ar, spænska einræðisherrans
Francos hershöfðingja!