Tíminn - 25.08.1989, Blaðsíða 7

Föstudagur 25. ágúst 1989
Tíminn 7
Sigurður Lárusson, Gilsá:
Hvar á að spara og hvar
á að afla tekna?
íllll
í 146. tölublaði Tímans er grein eftir Guðmund G.
Þórarinsson, sem heitir: „Það verður að skera ríkiskerfið
upp.“ í lokaorðum hennar segir. „Stórfelldur uppskurður
er nauðsyn. Ekkert annað dugar, Nú þarf harðskeyttan
vinnuhóp í málið.“ Þessi klausa er með áberandi svörtu
letri, af því undirstrikaði ég hana, lokaorð hans eru: „Hér
er þörf á markvissri langtímaáætlun.“ Ég er sammála
Guðmundi um að ríkisstofnanir þurfa strangara aðhald en
verið hefur. En ég vara við þeirri stefnu sem hefur átt
marga talsmenn hjá íhaldinu og krötum, að „selja“
ríkisstofnanir í stórum stíl. Því oftast hefur sú „sala“ verið
líkari gjöf en sölu.
Ég vara til dæmis eindregið við
því að „selja“ einstaklingum
sjúkrahúsin eða aðrar slíkar þjón-
ustustofnanir. Við höfum mörg
dæmi um að slíkt leiðir til mikils
óhagræðis og kostnaðarauka fyrir
almenning, og ríkir fær sáralitla
peninga fyrir slíkar „sölur“, eða
afhendingu eigna.
Ég skal aðeins nefna eitt dæmi af
mörgum. Það er þegar Bifreiðaeft-
irlit ríkisins ásamt Bifreiðaskoðun-
inni var afhent einstaklingum. Það
veldur og á eftir að valda bifreiða-
eigendum á landsbyggðinni
ómældum óþægindum og öllum
bifreiðaeigendum miklum kostn-
aði. Eftir því sem ég best veit á að
byggja upp dýr hús hingað og
þangað um landið til þess að betur
fari um bifreiðaskoðunarmenn. En
ætli bifreiðaeigendur verði ekki
látnir borga þær hallir að lokum?
Ég hef heyrt að til standi að byggja
tvær eða þrjár slíkar stöðvar á
Austurlandi. Ef af því verður,
þurfa margir bifreiðaeigendur hér
að aka tvö til þrjú hundruð kíló-
metra fram og til baka til að fá
bílinn sinn skoðaðan. Auk þess
sem skoðunargjaldið hefur marg-
faldast, og ekki nóg með það. Ef
eitthvað finnst athugavert við
bílinn, þurfa menn að koma aftur
og borga aftur fyrir síðari skoðun.
Þetta er bara eitt lítið dæmi um að
þegar einstaklingum eru afhent
fyrirtæki eða stofnanir, þá taka
þeir þau gjöld af almenningi sem
þeim sýnist.
Fyrr í grein Guðmundar kemur
eftirfarandi fram, sem er prentað
með stóru letri: „Það þarf að
sameina stofnanir, leggja niður
stofnanir, hætta rekstri sem þegn-
arnir í landinu geta sjálfir séð um.“
Þama kemur fram ósvikinn kapit-
alismi. Það er ekki spurt um hvort
almenningur tapar eða græðir á
þessu. Nei, hitt virðist vera þýðing-
armeira, að einstaklingamir geti
grætt fé. Oft furðaði ég mig á því
hversvegna Guðmundur er ekki í
Sjálfstæðisflokknum!!! Þar finnst
mér hann eiga betur heima. Ég er
orðinn gamall og man eftir þegar
Framsóknarfiokkurinn hafði að
einkunarorðum, „allt er betra en
íhaldið.“ Þá var hann ólíkt róttæk-
ari en nú og hafði líka miklu meira
fylgi. Ég held að hann mætti hyggja
betur að hagsmunamálum fólksins
sem vinnur við framleiðslustörfin
og oftast þau erfiðustu.
Ég man vel eftir heimskreppunni
og ástandinu í efnahagsmálunum á
árunum 1930 og 1934.
Á ámnum 1934 til 1937 þegar
þeir Eysteinn og Flermann stýrðu
Framsóknarflokknum og stjórn-
uðu landinu með aðstoð gömlu
kratanna, þá var við ólíkt meiri
vandamál að glíma í fjármálum en
nú. Þá þorðu þeir að leggja skatt-
ana á þá ríkustu. Nú em miklu
fleiri ríkir eða að minnsta kosti
tekjuháir, svo nú ætti að vera
miklu auðveldara að afla tekna í
ríkissjóð en þá, án þess að seilast
um of í vasa þeirra sem minna
mega sín fjárhagslega. Samt er
fjárlagagatið svo stórt nú mörg
undanfarin ár að gera þarf neyðar-
ráðstafanir árlega, til að ná endum
saman, meðal annars eins og að
ráðast á velferðarkerfið eins og
Guðmundur boðar í blaðaviðtali í
148. tölublaði Tímans.
Ég tel að hávaxtaokrið og ótti
stjórnmálamannanna við að leggja
stighækkandi skatta á tekjur fólks
sé ein aðalundirrót þess fjármála-
vanda sem nú er glímt við. Á
síðustu áratugum hafa neysluskatt-
ar sífellt verið auknir, sem komið
hefur hart niður á þeim sem
minnstu tekjumar hafa. En sífelld-
ar kröfur íhalds og krata um afnám
skatta á launatekjur hafa borið
þann árangur að nú er sama skatt-
prósenta tekin af háum og lágum
launum niður að vissu lágmarki.
Þetta finnst mér mjög ósanngjarnt.
Ég tel að einstaklingur sem hefur
til dæmis 100 þúsund króna skatt-
skyldar tekjur á mánuði hjón sem
hafa 160 þúsund króna skattskyld-
ar tekjur á mánuði eigi að greiða
hærri prósentu í skatt en fólk með
lægri tekjur. Ég tel líka að hátekju-
fólk til dæmis þeir sem hafa 200
þúsund á mánuði, eða hjón sem
hafa 320 þús. krónur á mánuði eigi
að greiða 5% hærri tekjuskatt
miðað við lægra dæmið en þeir sem
ég kalla hátekjufólk ættu að greiða
15% hærri skatt en nú er í gildi,
frekar en draga þurfi úr velferðar-
þjónustu við þá sem minnst hafa.
Þá yrðu tekjuskattsþrepin þrjú og
það tel ég sanngjamara. Einnig
finnst mér ekki rétt að hafa sparifé
algerlega skattlaust. Þó finnst mér
ekki rétt að skattleggja það eins
hátt og ýmsar fasteignir. Mér finnst
líka rétt að hafa innstæður hjá
einstaklingum skattlausar upp að
einni milljón og hjá hjónum upp að
1,8 milljón. Þá finnst mér koma til
vissulega hagkvæmast að slíkt sé í
hverfisskólum bamanna.
Ég fæ ekki séð að til að annast
slíkt þurfi að koma til einkaskólar.
Af viðtölum sem ég hef átt við
skólamenn frá ýmsum löndum,
hafa hjá mörgum komið í ljós
efasemdir um ágæti „einkaskóla"
Flins vegar séu vanda-
málin þar sjaldan rædd opinber-
lega.
Ég tel því að ástæða sé til að
staldra við og íhuga í alvöm, hvort
þetta „einkaskóla" rekstrarfyrir-
komulag sé sú skólastefna, sem við
æskjum.
Samkvæmt þeim gögnum, sem
fyrir liggja virðist rekstur „Mið-
skólans“ við Tjömina eiga aðallega
að byggjast á fjárframlögum for-
eldra nemenda skólans. Það gefur
því augaleið að þama koma ekki
allir til með að sitja við sama borð,
heldur hefur efnahagur foreldra
þar afgerandi áhrif.
Þá hafa raddir heyrst að inntaka
í skólann eigi m.a. að byggjast á
greina að hafa ríkisskuldabréfin
skattlaus, til að fá almenning til að
lána ríkinu fé og spara þar með
erlendar lántökur.
í framhaldi af þessum hug-
leiðingum vil ég minna á viðtal sem
blaðamaður Tímans átti við
Guðmund G. í 148. tölublaði
Tímans, sem heitir T.R. á fjárlög?
Margt athyglisvert kemur fram í
þessu viðtali. Sumt af því er þver-
stæðukennt. Til dæmis það sem
hann segir um glasabörnin og fóst-
ureyðingar. En óneitanlega finnst
mér að peningasjónarmið hans sé
þyngra á metunum en mannúðar-
sjónarmiðið.
Mér finnst til dæmis megi lesa á
milli línanna í síðasta hluta viðtals-
ins að ekki borgi sig að halda lífi í
gamalmennum sem sýnilegt er að
ekki er nema áraspursmál hvenær
þau deyja. Ég get ekki verið sam-
mála því að ekki eigi að hjúkra og
Iíkna gamalmennum sem allra best
á meðan heilsan er ekki orðin svo
slæm að halda þurfi lífi í þeim í
öndunarvélum eða öðrumi hlið-
stæðum vélum. Ég hef mikið þurft
að dvelja á sjúkrahúsum og endur-
hæfingarstofnunum síðustu 25
árin, þó ég sé ekki nema 68 ára. Á
þeim árum hef ég kynnst mörgu
gömlu fólki, sem hefur langað til
að lifa sem lengst, jafnvel þó
heilsan hafi verið orðin svo bágbor-
einkunnum nemenda og ef rétt er,
vil ég benda á að slíkt samrýmist
ekki þeim anda sem í grunnskóla-
lögunum er og kemur fram í nýrri
aðalnámskrá fyrir grunnskóla.
Bent er á að kennslukostnaður
(a.m.k. 5 stöðugildi) sparist ríkinu
með tilkomu þessa skóla.
Ef litið er á fræðsluumdæmi
Reykjavíkur og gert ráð fyrir að
svipaður fjöldi nemenda komi frá
hverju skólahverfi, þá samsvaraði
það u.þ.b. 4 nem. á skóla og er
fjárhagslegur spamaður vart
merkjanlegur.
í skipulagsskrá em tilgreind
markmið skólans í 7 liðum. Þessi
markmið em ágæt, en í sjálfu sér
áður kunn, bæði í nýrri aðalnám-
skráoggrunnskólalögum. Sérstaka
nýbreytni í kennsluháttum er ekki
gott að meta né gera sér grein fyrir
kennslugreinum þar sem ekki fylgir
námsáætlun, skólanámskrá eða
stundatafla, aðeins rammi að
skólatíma.
in að ekki sé nein batavon. Þetta
fólk hefur langflest verið það and-
lega heilbrigt að það hefur fylgst
furðu vel með. Haft ánægju af
heimsóknum og að tala við fólk, og
jafnvel af að horfa á sjónvarp þó
líkamleg heilsa þess hafi verið í
lágmarki. Ég held að afar erfitt sé
að draga mörkin milli þess hverjum
á að hjúkra lengur og hverjir eigi
ekki að fá frekari aðhlynningu.
Hver eða hverjir eiga að draga
mörkin þar á milli? Ég tel það svo
ábyrgðarmikið og vandasamt verk
að það sé of mikið álag á nokkurn
einstakling. Líklega þyrftu þá að
vera kvaddir til viðkomandi sér-
fræðingar og hjúkrunarkonur. En
ég hef persónulega það góða
reynslu af því ágætis fólki sem
vinnur á sjúkrahúsunum að ég get
ekki mælt með að sá þungi kross
verði lagður á herðar þeirra.
Ég hef verið 75% öryrki í rúm
24 ár og er þessvegna orðinn ríkinu
dýr. En ég hef ekki samviskubit
vegna þess að ég hafi spillt heilsu
minni með óhollu líferni. Sjúk-
dómar þeir sem ég hef þurft að fást
við eru af öðrum toga. Ég tel það
svo dýrmæta Guðsgjöf að fá að
halda góðri heilsu og vinnuþreki
fram yfir sjötugsaldur og jafnvel
miklu lengur, að ég vorkenni eng-
um heilbrigðum og efnalega vel-
stæðum mönnum þó þeir þurfi að
greiða háa skatta til samfélagsins,
og jafnvel neita sér um eitthvað af
því óhófi sem margt nútíma fólk
veitir sér. Ég spyr, hvað er dýrmæt-
ara en góð heilsa?
Ég bið þig að lokum, Guðmund-
ur, að hugleiða betur hvers virði
góð heilsa er, áður en þú hvetur til
þess að niðurskurðarhnífnum sé
beitt þar sem síst skyldi, það er að
þeim smæstu og varnarlausustu.
Þó mörgum finnist skattarnir sínir
vera háir, hvað er það þó á meðan
heilsan er góð. Ég bið alla að
hugleiða þetta.
Giisá, 5.8.1989
Sigurður Lárusson
Þá liggur ekki fyrir stærð á hinu
væntanlega húsnæði skólans, bún-
aði þess né heldur upplýsingar um
hvort það sé í samræmi við kröfur
skóla- og heilbrigðisyfirvalda. Þá
er einnig óljóst hvaða aðstöðu
nemendum er boðið upp á til að
neyta máltíða.
Sú spurning hlýtur að vakna
hvort ætlunin sé að hinn nýi „Mið-
skóli" taki yfir húsnæði Náms-
flokka Reykjavíkur og þegar
stækkun skólans komi til fram-
kvæmda, hvað verði þá um hina
frábæru starfsemi Námsflokkanna.
Það sem vegur einna þyngst í
mínum huga er að bönin eru með
þessu móti slitin frá félögum sínum
í heimahverfi og þar með hætta á
að rofin séu félagsleg tengsl sem
eru bömum svo mikilvæg einmitt á
þessum aldri. Þama er verið að
„búta“ skyldunámsskólann í sund-
ur í mismunandi skólaþrep og
bendir allt til að nemendur myndu
verða að stunda skyldunámið í
þrem mismunandi skólum.
Með vísun til þess, sem hér
hefur verið sagt, tel ég vægast sagt
mjög varhugavert að fafa inn á þá
braut sem hér er verið að marka. f
þess stað óska ég þess að þannig
verði að málum hins almenna
gmnnskóla staðið að hann geti
með reisn gegnt því hlutverki, sem
honum ber og er ætlað með velferð
allra bama og ungmenna að leið-
arljósi.
Áslaug Brynjólfsdóttír
fræðslustjóri.
Meginstefna fræðsludaga
er jafnrétti til náms
Greinargerð fræðslustjóra í Reykjavík um einkaskóla
Með bréfi dags. 15. ágúst er leitað eftir afstöðu
fræðslustjóra til fyrirhugaðrar stofnunar „Miðskóla“ við
Tjörnina. í því sambandi vil ég taka fram eftirfarandi:
íslenska þjóðin hefur átt því láni
að fagna að stjórnvöld á hverjum
tíma hafa haft það að meginmark-
miði að veita bömum og ungling-
um sem jafnasta aðstöðu til náms,
burt séð frá efnahag eða búsetu,
samanber gildandi lög um grunn-
skóla.
Árangurinn er góð og almenn
menntun, þar sem við stöndum
fyllilega jafnfætis öðmm menning-
arþjóðum. Þessi meginstefna hefur
reynst farsæl, en að sjálfsögðu þarf
ýmsu að breyta og bæta í samræmi
við síbreytilegt þjóðfélag og að því
er vissulega markvisst unnið.
Að vísu em opinber fjárframlög
til skólamála, sérstaklega grunn-
skólans ekki nægjanlega mikil og
hafa engan veginn aukist til jafns
við aðra málaflokka. Það er því
ekki óeðlilegt að hugmyndir komi
fram um breytt fyrirkomulag á
rekstri gmnnskóla og margir líti
jafnvel á nauðsyn þess að skólinn
sinni meir „gæsluhlutverki“ vegna
hins langa vinnudags foreldra.
Hins vegar tel ég að raunvemleg
og almenn umræða um breytt
skipulag á rekstri grunnskóla hafi
ekki farið fram hér á landi, að
' neinu marki, né heldur verið gerð
úttekt, studd athugunum og mark-
tækum rannsóknum á því hvort
„einkaskólar“ hafi reynst betri eða
farsælli börnum og ungmennum en
hinn almenni gmnnskóli.
Þá tel ég að foreldrar hafi ekki
lagt nægilega áherslu á nauðsyn
þess að hafa einsetinn skóla, en
það er forsenda þess að hægt sé að
nota skólana fyrir fjölþættari starf-
semi svo sem til aukinnar tón-
mennta- og hljóðfærakennslu, að-
stoðar við heimanám og lengdrar
viðvem. Fyrir böm og foreldra er