Tíminn - 01.09.1989, Blaðsíða 7

Tíminn - 01.09.1989, Blaðsíða 7
Föstudagur 1. september 1989 Tíminn 7 Ef nahagur Níkaragva í rúst og kosningar í f ebrúar nk. Enn er lífsbaráttan erfið hjá hörkumennum byltingarinn- ar í Níkaragva. Þegar innanríkisráðherra Níkaragva, Tomas Borge var í sumar á ferðalagi um Austur-Evrópu, fjarri harðræðinu í Níkaragva, leist honum ljómandi vel á jakkaföt í búðarglugga. Þegar inn í búðina kom tjáði fýluleg tékknesk afgreiðslu- kona honum að fötin væru ekki fyrirliggjandi. „Seldu mér þá þau sem eru í glugganum,“ skipaði hinn harðskeytti innanríkisráðherra Níkaragva sem á því ekki að venjast að skipunum hans sé ekki hlýtt umyrðalaust. En honum til mikillar undrunar varð afgreiðslustúlkunni ekki hnikað. Daniel Ortega hefur hafið kosningabaráttuna en hann hefur heitið því að almennar kosningar fari fram í Níkaragva í febrúar n.k. Kommúnisminn eins og „falleg ung stúlka með fagra fótleggi"! Þegar Níkaragvamaðurinn hitti svo hinn tékkneska starfsbróður sinn heimtaði hann öskuillur skýr- ingu á því hvers vegna Austur-Evr- ópuríkin gæfu þá mynd af komm- únismanum að hann líktist „gam- alli, feitri kerlingu“ þegar hann væri helst líkur „fallegri stúlku með fagra fótleggi" í Níkaragva. En það verður að segjast eins og er að nú, 10 árum eftir að Borge og aðrir byltingarmenn Sandínista þrömmuðu sigri hrósandi inn í Managúa, er Níkaragva alger rúst og byltingin hefur stöðvast. í verslunum í Níkaragva eru engin jakkaföt, reyndar varla neitt af neinu nema niðursuðudósir með sardínum sem Sovétmenn hafa sent þangað. Hillumar í ríkisreknu kjörbúðinni í götunni þar sem skrifstofa Borge er eru tómar. Skortur á hugsjónum Nú eru liðin 10 ár síðan Sandín- istar náðu völdum í Níkaragva og þá er svo komið að það er líka orðinn skortur á hugsjónum í land- inu. Enn gefur sá atburður í júlí 1979, þegar Somoza gróf upp lík- kistu föður síns og flýði land, stjóminni réttlætingu fyrir tilveru sinni. En þeir sem eitt sinn voru róttækir draumóramenn sem vog- uðu sér að ganga í berhögg við yfirráð bandarískra stjórnvalda í Mið-Ameríku hafa nú meiri áhyggjur af því sem eftir lifir af völdum þeirra en draumum um að umbreyta þjóðfélaginu. Stjórn Sandínista teygir sig inn í svo gott sem hvern krók og kima lífs Níkaragvamanna og það fyrir- finnst ekkert afl sem gæti losað um þá stjórn síðan byltingaröfl kontr- anna leið. En það hefur verið kostnaðarsamt að safna þessum völdum og þessa dagana er talað um að komast af efnahagslega í Managúa, ekki hina háleitu hug- sjón Sandinismo. Núverandi stjórnarherrar sem alltaf hafa verið raunsæir, hafa nú lagt hugsjónunum við róða og beygja sig í staðinn fyrir alþjóðleg- um þrýstingi um að auka á lýðræði í landinu. Þeim fáu hreintrúuðu sem enn eru í forystuliði flokks Sandínista til skelfingar hefur Dan- íel Ortega, hinn afar raunsæi for- seti landsins, heitið því að hafa nýjar kosningar í febrúar nk. Síð- ustu kosningar vann hann með góðum meirihluta 1984. Kosningabaráttan hafin en gömlu byltingar- slagorðin horfin Ortega hefur þegar hafið kosn- ingabaráttuna þar sem hann minnir Níkaragvamenn á umbætur varð- andi heilbrigði og lestrarkunnáttu á þeim áratug sem Sandínistar hafa verið við völd. Kosningaáróðurinn nú er víðs fjarri byltingarslagorðum fyrri ára, þegar því var hreinlega lýst yfir að aðeins verkamenn og bændur myndu halda lífi. Þó að Sandínistar séu enn reiðubúnir að veifa bylting- arfánanum þegar það hentar pólit- ískt séð eru að þreytast á kreddum, sem ekki eiga upp á pallborðið með erlendum þjóðum og seðja ekki hungur heima fyrir. Þetta var aldrei hugsjónabylting. Einn fyrrum skæruliði af lágum stigum, sem nú er embættismaður yfirvalda minnist þess að hann gekk í lið með Sandínistum ein- faldlega vegna vonbrigða yfir því að lagleg miðstéttarstúlka vildi ekki þýðast hann. „Framan af vorum við vön að hugsa um sósíalisma á sama hátt og gert var í Austur-Evrópu og Kúbu. Það var ekki okkur að kenna. Þetta var það eina sem við höfðum spurnir af,“ segir þessi núverandi embættismaður, sem nú býr í húsi með sundlaug sem einu sinni var í eigu háttsetts manns í stjórn Som- oza. Sósíalismann I raun má sjá á markaðnum Raunverulegan sósíalisma Sand- ínista má best sjá í háværu og illaþefjandi völundarhúsi austræna markaðarins í Managúa. Orðljótir kaupmennirnir þar hafa með hönd- um mest fjármálaviðskipti í Níkar- agva. Síðan yfirvöld gáfust upp við tilraunir til að hafa stjórn á þeim hafa þeir selt allt frá ritvélum til ólöglega tekinna skjaldbökueggja, og engar spurningar eru bornar fram. Meðallaun í Níkaragva eru sem svarar um 620 ísl. kr. og eins og gefur að skilja hafa ekki margir landsmenn efni á því að fara í verslunarleiðangra, og þaðan af síður að stunda hitt aðalmusteri viðskipta undir stjórn Sandínista, „dollarabúðina", geysistóra hita- beltiskjörbúð, sem full er af inn- fluttum varningi. Útlendingar og embættismenn stjórnarinnar versla þar. Það gera líka þeir heppnu Níkaragvamenn sem fá greiðslur sendar frá ættingjum erlendis. Þeir sem ekki eru eins heppnir veiða eðlur í auðninni umhverfis borg- ina. Auk þeirrar efnahagslegu eymdar sem hefur gert Níkaragva að einu fátækasta landi heimsins hafa valdaár Sandinista líka heimt- að skelfilegar mannfórnir. Það líða áratugir áður en þau sár gróa. Dýrt stríð Um 300.000 af rúmum þrem milljónum íbúa hafa flúið land. Mörg þúsund hafa verið drepnir eða örkumlaðir í stríðinu gegn kontrauppreisnarmönnum, sem notið hafa stuðnings Bandaríkja- manna, og enn fleiri þúsund hafa misst heimili sín. Stjórnvöld hafa unnið stríðið gegn kontraliðunum en eru gjaldþrota og skortir afl til að bæta skaðann. Til að bæta á vanda Sandínist- anna er samdráttur í aðstoð frá löndum sem búa við sovéskt skipu- lag, þar sem embættismenn hafa látið í Ijós örvæntingu yfir efna- hagsóstjórninni í Níkaragva. Einn embættismaður Austur-Evrópur- íkis kvartaði undan því að það væri eins og „að hella peningum í svart gat“ að senda Níkaragvamönnum aðstoð. Sovétmenn leita til einkageirans Sovétríkin hafa orðið fyrir svo miklum vonbrigðum með sóunina hjá yfirmönnum byltingarinnar að þau sendu sendinefnd til Managúa í vor til að eiga viðræður við íhaldssama kaupsýslumenn í einkageiranum. „Sovétmenn sögðu að stjórn Níkaragva hefði ekki nýtt aðstoð- ina á réttan hátt og vildu þess vegna að einkageirinn tæki þátt í nýtingunni," segir hagfræðingur og kennari við einkaviðskiptaskóla Níkaragva. Þeir nautabændur og kaffirækt- endur sem enn starfa á eigin vegum í Níkaragva taka ekki undir blíðu- hót Sandinista og þaðan af síður Rússa. En afstaða þeirra sem eru Rosario Murillo, konan sem Or- tega býr með, hcfur aflað sér öfundarmanna og óvina sem halda því fram að hún sé farín að skipta sér af málefnum ríkisins. með einkarekstur í Níkaragva til Bandaríkjanna er líka blendin. Ergilegur bandarískur ambass- ador gaf forystumönnum þeirra eitt sinn þá einkunn að þeir væru „þrætugjarn hópur pólitískra smápeða", og slíku svara kaup- sýslumennirnir fullum hálsi. Kontraskæruliðar Reagans forseta lögðu efnahag landsins í rúst en mistókst hins vegar að koma Sand- inistunum frá, segja þeir, og Bush forseti virðist sætta sig við að láta sem Níkaragva sé ekki til. „Bandaríkjamenn hafa svikið okkur,“ segir bóndi einn en kaffi- ekrurnar hans voru teknar eignar- námi fyrr í sumar eftir að hann kenndi opinberlega stefnu Sandin- ista um algert verðhrun á kaffi. Valdatogstreita I uppsiglingu meðal Sandínista? Stjórnarandstaðan er eins og grautur í öllum regnbogans litum af smáflokkum sem eiga engar vonir um að vinna kosningarnar á næsta ári. í staðinn lætur hún sig dreyma um klofning innan raða Sandinista, sem er lokaður og leynilegur félagsskapur manna sem búa og skemmta sér saman og eru bundnir stakri hollustu við níu manna forystusveit. Skoðanaágreiningur í þeirra hópi hefur í áratug verið vendilega dulbúinn með sameiningu flokks- ins að leiðarljósi. En jafnframt því að Ortega og bróðir hans, Humb- erto Ortega hershöfðingi og varn- armálaráðherra hafa styrkt stöðu sína og þar með veikt stöðu Borges, aðalkeppinautarins, hefur orðið vart eldglæringa. Borge lítur á sjálfan sig sem harðnaðan gamlan baráttujaxl sem geti státað af raunverulegri reynslu í bardögum í bræðralagi sem hefur haft skipti á því að gera byltingu og þeirri tísku að vera róttækur. Hann hefur löngum haldið við sjálfstæði sínu með því að reka einkaher innanríkisráðuneytisins frá sínu eigin neðanjarðarbyrgi. Ortega hefur skipað Borge að losa sig við helminginn af starfsliði sínu og þá vitnað til hvílík þörf væri á sparnaði. Borge er þekktur fyrir stórt skap. Einu sinni kallaði hann á skrifstofu sína gagnrýninn útvarpsmann, eingöngu í þeim til- gangi að gefa honum einn á lúður- inn. Ortega - „Hr. Hreinn“ - og konan bak við Ortega Aðrir eru ekki eins gætnir í gagnrýni á Ortega og klíku hans. „Þeir búa í glæsilegum höllum sem gerðar voru upptækar. Það gera líka hjákonur þeirra, eiginkonur og vinir,“ segir Moises Hassan, fyrrverandi borgarstjóri Sandínista í Managúa, sem sagði sig úr flokkn- um á síðasta ári fullur fyrirlitning- ar, þar sem hann trúir því að Sandínistar hafi bylt af stóli einni spilltri ráðandi yfirstétt eingöngu til að setja aðra í staðinn. Sumir Sandínistar, sem eru að þreytast á einkarétti Ortega á valdataumunum, hafa í einkasam- tölum haft í frammi áróður fyrir því að Henry Ruiz, hinn mislyndi ráðherra „út á við samstarfs" sem stjórnar öllum samskiptum Níkar- agvamanna við Sovétblokkina, bjóði sig fram til forseta. Ruiz er „Hr. Hreinn" þeirra Sandínista sem sniðgengur forrétt- indin sem starfsbræður hans njóta. Hann er sagður vera óperuunnandi og lærðastur í hópi yfirmannanna, en þar að auki var hann foringi skærulióa í baráttunni jafnvel leng- ur en Borge. Gagnrýnendur Ortegas benda sífellt meir á að hann sé sköpunar- verk Rosario Murillo, konunnar sem hann býr með, en dökkt og glæsilegt yfirbragð hennar og valdsmannsleg framkoma koma upp um að hún er ein af þeim miðstéttarkonum sem ungu Sand- inistana dreymdi um meðan þeir dvöldust í skógunum. Murillo, sem kýs frekar gagn- sæja kjóla en byltingarbardaga- galla, hefur gefið Ortega nýtt útlit áður en hann lagði í kosningabar- áttuna. í stað gleraugnanna með tískumerkinu er hann kominn með linsur, sem keyptar voru á ferð í írlandi. Á móti ver hann rétt hennar til að blanda sér í málefni ríkisins. Þegar hópur Sandínistarithöf- unda mótmælti áætlunum hennar um að endurskipuleggja samtök þeirra skipaði Ortega þeim æva- reiður að hætta látunum ella yrðu þeir látnir sæta „aga“ flokksins. Þetta varð til þess að gagnrýnendur hans tóku að hvísla sín á milli gömlu níkaragvösku máltæki sem segir að líkami konu gefi fastari drátt en uxaeyki.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.