Tíminn - 23.12.1989, Síða 8

8 Tíminn
Laugardagur 23. desember 1989
Guðrún Helgadóttir forseti sameinaðs þings í spjalli um launalánamálið, fjölskyldulíf
þingmanna, starfið á Alþingi og fleira:
Kímnigáfan hjálpar
Guðrún Helgadóttir, forseti sameinaðs þings og þing-
maður Reykvíkinga, var hálf þreytuleg þegar blaðamann
Tímans bar að garði. Það hafði verið erfitt að finna tíma
til þess að taka helgarviðtalið, en á endanum settumst
við niður í matartíma þingmanna á fimmtudagskvöld.
Undanfarnar vikur hefur verið mikið að gera á Alþingi,
þras og þóf manna á milli og þingmál seint á ferðinni,
að ógleymdu stríði Guðrúnar við sjálfstæðismenn sem
stóð yfir í sólarhring. Guðrún býður upp á kaffi og ég
spyr hvort að hún og aðrir þingmenn séu ekki orðin
þreytt eftir vökunætur desembermánaðar?
„Ég neita því ekki, aö við erum öll
að verða svolítið slæpt,“ segir Guðrún
hugsandi og bætir því við að það hafi
alltaf verið annir á Alþingi fyrir jólahlé,
en þetta sé ef til vill með stríðara móti.
„Ástæðan fyrir því er meðal annars
sú að ríkisstjórnin var seint á ferð með
mál sín, enda um umfangsmiklar kerfis-
breytingar að ræða. Að öðru leyti hafa
þingmál gengið all vel. Eins og allir vita
kom upp ágreiningur um breytingar á
verkskiptingarlögum ríkis og sveitar-
félaga. Það var nokkur akkilesarhæll
um tíma, en það mál leystist farsællega
og ég sé ekki annað en að við ljúkum
þessu á tilsettum tíma.“
- Margir halda að þingmenn séu
einungis að vinna þegar þeir sitja í
stólunum sínum inn í þingsölunum, en
segðu mér í hverju er starf þingmanns
fólgið?
„Starf þingmanns er satt best að
segja æði flókið. Vinna þingmanna fer
að mestu leyti fram í nefndum þingsins.
Þær koma saman á morgnana og ali-
flestir þingmenn eru bundnir við þau
störf og önnur frá klukkan átta, níu á
morgnana og þar til fundir í þinginu
hefjast klukkan tvö eftir hádegi. Tvisv-
ar í viku eru síðan þingflokksfundir,
sem geta staðið í marga klukkutíma.
Oft þurfa menn síðan að fara á hina og
þessa fundi á kvöldin og landsbyggðar-
þingmenn eru sífellt á ferðinni út í
kjördæmin. Auk þess eru kröfurgerðar
til þingmanna um að sækja alls kyns
fundi og ráðstefnur um helgar. Ég er
þeirrar skoðunar að við ættum að taka
upp þann sið sem tíðkaður er í ná-
grannalöndum okkar, að hlífa þing-
mönnum við fundum á laugardögum
og sunnudögum.“
Börnin eru viðkvæmari
fyrir umtali
- Fylgir því ekki nokkur röskun á
einkalífi fólks ef það velur sér það
hlutskipti að gerast þingmenn, er ekki
til dæmis eitthvað um það að fólk hringi
heim til þín utan vinnutíma?
„Jú, jú, ef maður er heima hjá sér
kvöldstund er síminn oft ansi drjúgur,“
segir Guðrún og hlær við.
„Auðvitað er starf þingmannsins
töluverð áreynsla á fjölskyldulífið, það
fer ekki á milli mála. Ég er ansi hrædd
um að fólk geri sér ekki grein fyrir því
álagi sem hvílir á þingmönnum og
ráðherrum þjóðarinnar. Þegar mest er
að gera koma þeir ekki mikið heim til
sín. Þetta reynir vissulega á fjölskyld-
una, á eiginkonur, eiginmenn og börn.
Við það bætist svo að við erum einu
þegnar þjóðfélagsins sem vinna með
fjölmiðlana yfir sér alla daga. Án þess
að ég sé að kvarta yfir þeim er það
náttúrlega viðbótarálag.
Við venjumst þessu með tímanum
og gleymum ykkur, en það má ekki
mikið út af bera til þess að stórar
fyrirsagnir birtist í blöðunum daginn
eftir. Ég neita því ekki að fyrir hefur
komið að gengið hefur fram af börnun-
um mínum. Það er nú kannski það sem
mér finnst erfiðast, vegna þess að sjálf
er ég löngu komin með skráp utan á
mig og nokkuð ónæm fyrir þessu. En
krakkarnir mínir eru viðkvæmari fyrir
umtali, sérstaklega ef það er verra
taginu."
Hef aldrei verið annað en kona
- Nú varðst þú fyrst kvenna til að
gegna embætti forseta sameinaðs þings.
Hvernig hefur þér líkað það starf,
heldur þú til dæmis að það hefði verið
öðruvísi að sinna því ef þú værir
karlmaður?
„Nú veit ég ekki. Ég hef náttúrlega
aldrei verið annað en kona og veit ekki
hvernig er að vera karlmaður! En mér
þykir þetta starf afskaplega skemmti-
legt. Nú er ég ekki eini forseti þingsins,
heldur eru einnig forsetar í efri og neðri
deild. Við höfum átt hið ágætasta
samstarf, sem er alveg ómetanlegt.
Okkur hefur lánast að framkvæma
verulegar breytingar í þinginu. Við
réðumst í að gera róttækar skipulags-
breytingar á rekstri þingsins og ég held
að þær hafi verið mjög af hinu góða.
Öll vinna í fastanefndum Alþingis hef-
ur til dæmis gjörbreyst með tilkomu
endurskipulagningar og ráðningu nýrra
starfsmanna sem ráða vel við sín verk.
Við erum svolítið að taka til á
svæðinu þarna í kringum okkur og
innan örfárra daga verður flutt í burtu
eitt af húsum þingsins. Síðar verður
annað fært í burtu og þá ætlum við að
laga til á svæðinu í kringum Alþingi,
sem hefur hingað til verið til lítils sóma.
Það hefur verið falast eftir því við
Reykjavíkurborg að hún taki þátt í
þessu með okkur, því borgin nýtur
góðs af bílastæðum sem eru á lóðum
Alþingis. Einnig hafa verið gerðar
miklar endurbætur í Þórshamri, en
margt er enn ógert.
Ríkisendurskoðun og embætti um-
boðsmanns Alþingis heyra undir
þingið, og auk þess er forseti sameinaðs
þings einn af handhöfum forsetavalds.
Svo að þetta eru töluverð umsvif, en
skemmtileg.“
„Hef aldrei verið kölluð Gunna“
„Þú spurðir hvort það væri öðruvísi
að vera kona í þessu embætti? Já ég
held að það sé raunin. Að minnsta
kosti heyrði ég forvera minn aldrei
kallaðan gælunöfnum í blaðagreinum,
eins og sjá má í Dagblaðinu s.l. fimmtu-
dag, þar sem er heil grein um „Gunnu“.
Það kann vel að vera að Þorvaldur
Garðar Kristjánsson hafi ekkert gælu-
nafn, ég hef að vísu aldrei verið kölluð
Gunna, en það er önnur saga. Ég hef
hins vegar aldrei fundið fyrir því að
þingmenn umgengjust mig og mín verk
öðru vísi en á jafnréttisgrundvelli. Það
væri fáránlegt að halda öðru fram. Hins
vegar hygg ég að í augum margra, verði
allt sem kona í svona stöðu gerir meira
ögrandi. Það kippti sér engin upp við
þó að þekktir stjórnmálamenn af karl-
kyni létu ýmislegt flakka. En það er
öðru vísi þegar kona tekur djarfar
ákvarðanir og þannig er kannski dálítið
öðru vísi að vera kona í svona starfi."
- Já, það hefur gustað svolítið í
kringum þig öðru hvoru.
„Ég á nú dálítið erfitt með að skilja
það,“ segir Guðrún og það er ekki laust
við að nokkurrar gremju gæti í rödd-
inni. „Sannleikurinn er nú sá að ég hef
átt prýðilegt samstarf við þingið allt og
þinghaldið hefur gengið með ágætum.
Einkum kom það mér á óvart hvað allt
gekk vel í fyrra, þegar ríkisstjórnin
hafði varla þingmeirihluta til þess að
koma málum í gegn um Alþingi, en það
gekk ágætlega samt.
Auðvitað er það vcrkefni forseta að
vera verkstjóri í þinginu. Sjá til þess að
lýðræðinu sé framfylgt, að ríkisstjórnin
fái afgreiðslu á sínum málum og stjórn-
arandstaðan fái að beita því afli sem
hún hefur. Allt hefur þetta gengið
stórslysalaust. Að sjálfsögðu hefur
hvesst á stundum, en á endanum hafa
alltaf verið fundnar farsælar Iausnir á
ágreiningsmálum milli deiluaðiia.
Guðrún segir að í byrjun hafi hún
verið um margt dálítið óheppin í sínu
starfi sem forseti sameinaðs Alþingis.
Hún hafi til dæmis ekki verið búin að
sitja nema mánuð í því embætti þegar
upp komu afar óþægileg og leiðinleg
mál. Mál sem ollu uppnámi í fjölmiðl-
um. Þessu hafi hún og aðrir forsetar
þingsins verið gjörsamlega óviðbúnir
að lenda í.
- Áttu þar við mál Magnúsar Tor-
oddsen?, spyr ég.
„Já til dærnis," svarar hún. „Ýmislegt
fleira kom líka til, þannig að ég þurfti
að taka ákvarðanir sem ekki voru
auðveldar. En þrátt fyrir allt, hafa
björtu hliðarnar á þessu verið miklu
fleiri en þær dökku og mér hefur
fundist þetta afskaplega skemmtilegt
ár, sem ég hef gengt þessu embætti."
„Ég tók þetta verulega nærri mér“
- Það er góður og gegn siður að gera
grín að stjórnmálamönnum og öðru
umtöluðu fólki. ’89 - mennirnir á
Stöðinni spauga með ykkur og Sigmund
teiknar í Moggann myndir af ykkur,
þar sem Steingrímur á t.d. að vera að
krefjast þess af fjármálaráðherra að
virðisaukaskattur sé ekki á veiðileyf-
um, Jón Baldvin vilji hann ekki á
brennivínið og þú ekki á kjóla frá Dior.
Hvað finnst þér um þetta?
„Sem betur fer hef ég kímigáfuna í
lagi og ég hef aðeins eitt um þá
Spaugstofumenn að segja. Mér finnst
þeir alveg bráð skemmtilegir. Hins
vegar er tilefni grínsins ekki alltaf jafn
skemmtilegt. Ég held að ég hafi sjaldan
tekið fjölmiðlafár reglulega nærri mér,
fyrr en að þetta fáránlega lánamál kom
upp. Ég held að ég sé nú einu sinni
þannig gerð, að ég sé ekki óvönduð í
peningamálum, enda væri ég ríkari ef
ég væri það. Umfjöllunin um launalán
mitt frá Alþingi var satt að segja svo
ósæmileg og svo óréttlát og ósanngjörn
sem frekast mátti vera. Og ég skal
alveg viðurkenna að þetta tók ég veru-
lega nærri mér. Það má áreiðanlega
finna ýmsa ágalla á mér, en að ég hafi
gert mér gott af almanna fé það er
ósatt.
Ætlar að bjóða þeim að skoða
sinn fataskáp
Mér þótti þetta afar leiðinlegt. Aftur
á móti get ég ekkert láð Spaugstofunni
þó þeir hafi haft gaman af þessu og þeir
hafa meðhöndlað málið miklu
skemmtilegar. Ég er alveg staðráðin í
því að einn góðan veðurdag ætla ég að
bjóða þeim hingað heim til að koma og
skoða minn fataskáp,“ segir Guðrún og
hlær við.
Hún verður aftur alvarleg á svip. „Ég
held að fólk geri sér það ekki ljóst hvað
það er í raun alvarlegur hlutur að
þjóðin virði ekki þingmenn sína. í
fyrsta lagi getur hún þá sjálfri sér um
kennt ef við erum ómöguleg, því að
það er hún sjálf sem kaus okkur. í öðru
lagi ætti fólk að gera sér grein fyrir því
hvers konar forréttindi það eru með
einni þjóð að eiga sér þjóðþing. Menn
hafa verið tilbúnir til að Iáta lífið til
þess að öðlast sitt eigið þing. Það má
svo vera okkur sjálfum að kenna í
þinginu að hafa ekki kynnt fólki betur
hvernig það vinnur. Ég hef orðið vör
við að menn reka upp stór augu þegar
ég segi þeim það að á Alþingi vinni á
annað hundrað manns fyrir utan
þingmenn. Fólk heldur að þarna séu
bara einhverjir kallar og kerlingar að
jagast í tvo tíma á dag. Við höfum rætt
það, forsetar þingsins að kynna þjóð-
inni, skólafólki kannski sérstaklega,
starfsemi Alþingis á einhvern hátt.“
Þingið eins og stór f jölskylda
- Af því að nú eru að koma jól, er
við hæfi að spyrja þig að því hvort
jólastemmningin nái ekki að smeygja
sér inn fyrir þykka veggi Alþingishúss-
ins, eins og hún gerir víðast annars
staðar í þjóðfélaginu?
„Jú, jú, þegar öllu er á botninn
hvolft, og þrátt fyrir þrætur og deilur,
er þingið að mörgu leyti eins og stór
fjölskylda. Við eigum jú margt sameig-
inlegt, til dæmis það að vera á milli
tannanna á fólki. Við lifum í heldur
grimmum veruleika og okkur má ekki
verða mikið á til þess að það sé ekki
blásið upp í öldugangi þjóðfélagsins.
Auðvitað ríkir á Alþingi, eins og öllum
öðrum vinnustöðum, einhvers konar
hollusta manna á milli. Ég held að við
segjum það alla vega af heilum hug,
þegar við kveðjumst fyrir jól, að við
vonum að við sjáumst heil á húfi á nýju
ári. Við vinnum þarna saman dag út og
dag inn og þó að við rífumst um
lífsviðhorf og pólitískar skoðanir, held
ég að þrátt fyrir allt þyki okkur dálítið
vænt hverju um annað.
Árni Gunnarsson.