Tíminn - 01.08.1990, Side 6
6 Tíminn
Miðvikudagur 1. ágúst 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og Framsóknarfélögin f Reykjavík Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm. Ingvar Gíslason Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson Stefán Ásgrímsson Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason SkrifstofurLyngháls9,110 Reykjavík. Sfml: 686300. Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar Askrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f. Mánaöaráskrift kr. 1000,-, verð 1 lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri Póstfax: 68-76-91
Einangrun BHMR Ríkisstjómin hefur gert rétt í því að þrautreyna samningaleiðina í málefnum Bandalags háskóla- menntaðra manna í þjónustu ríkisins. Hins vegar verður að harma að sú viðleitni skyldi ekki bera ár- angur. BHMR gafst gott tækifæri til þess að brjótast út úr einangrun sinni með því að endurskoða viðhorf sín sem hafa dagað uppi í einstrengingshætti. Þótt félagsdómur hafí dæmt BHMR í vil hvað varð- ar launahækkun 1. júlí, er rangt að leggja í dóminn meira en í honum stendur. Dómurinn fjallar ekki um hinar efnahagslegu afleiðingar 4,5% hækkunar þeirr- ar sem hann telur BHMR eiga rétt til samkvæmt orða- lagi samningsins. Ef til vill heíur málflutningi fyrir dómi ekki verið hagað þannig að dómendum mætti vera það ljóst hverjar afleiðingar yrðu, þótt hitt kunni allt eins að vera að dómendum hafi ekki þótt það koma málinu við. Hins vegar getur ríkisvaldið ekki brugðist þannig við afleiðingum hækkunarinnar. Flestum hlýtur að vera það ljóst að ríkisstjóminni ber skylda til að gera ráðstafanir til þess að febrúarsam- komulagið í vetur haldist, að kaupgjalds-, verðlags- og efnahagsþróun fram á síðari hluta næsta árs verði í samræmi við áætlanir þar að lútandi. Þegar farið er að kanna hverjir standi að febrúarsam- komulaginu kemur í ljós að þar eiga hlut að máli hin almennu samtök vinnuveitenda og vinnumálasam- band samvinnufélaganna, bændasamtökin, banka- valdið og öll meginsamtök launastétta, Alþýðusam- band íslands og Bandalag starfsmanna ríkis og bæja, nema hvað Bandalag háskólamenntaðra starfsmanna ríkisins telur sig standa utan við. Ríkisstjómin stend- ur að hinu víðtæka samkomulagi um kjara- og efna- hagsmál og hefur þar óefað samræmingar- og forystu- hlutverki að gegna. Eins og málum er nú háttað reyn- ir á forystu ríkisstjómarinnar að þjóðarsáttin um að kveða niður verðbólgudrauginn og koma einhverju viti í íslensk verðlagsmál haldist. Ríkisstjómin hefúr reynt að fara samningaleiðina gagnvart BHMR og leitast við að fá forystumenn samtakanna til þess að rjúfa einangrun sína ffá öðmm launþegum í landinu, þ. á m. BSRB, með því að gang- ast undir stefnu og markmið þjóðarsáttarinnar. Til- gangur þjóðarsáttarinnar er að tryggja kaupmátt launa með minnkun verðbólgu, koma jafnvægi á efnahags- þróun á Islandi. Greinilegt er að forystumenn BHMR hafna samn- ingaleið í þessu mikla hagsmunamáli þjóðfélags- heildarinnar. Þeir hanga á bókstaf samnings sem brostnar forsendur hafa í rauninni dæmt óhæfan. Ein- angmn og fríspil BHMR mundi ekki færa félags- mönnum samtakanna neinar kjarabætur, aðeins út- þynntar verðbólgukrónur og draga aðra launþega nið- ur í sama fenið. Launþegar hafa yfirleitt áttað sig á að sjálfvirkar kauphækkanir og víxlverkun milli launa, verðlags og vaxta em leið ófamaðar og kemur þyngst niður á launafólki. Það vekur því íurðu að háskóla- menntaðir starfsmenn hins opinbera skuli einangra sig í kjarabaráttu eins og þeir hafa gert.
! GARRI
Brcsktir blaðamaður að nalni Bry-
an Applcyard ritar á dögunum dálít-
ið kvikindislega grein í Sunday
Timt-s þar sem hann leggur út af
orðura Kiirls ríkisarfa sera hann lét
sérum mtnin fará á stúdentafundi i
Cambridge, þcgar bann var þar við
nám fyrtr 20 árura.
„Oss ©r ekki
skemmt“
Það var e.k. samkvamiisleikur á
þessum fundi að viðstaddir áttu að
segja hvað þeir retluðu að verða
þegar þeír hefðu lokið háskúla-
námt. Karl mun hafa verið seiun til
svara> en stundí upp eftir nokkra
þðgn: „Ég aetla að verða konungnr
Evrópu," Kunnugir scgja að auövit-
að hafi þetta verið konungleg gam-
ansemi. Félogum hans fannst
reyndar ttmi til kominn að hann
segði fyrsta brandarann á ævinni —
sem Appleyard segir reyndar að sé
cirrnig sá síðasti—þvt Karl prins er
aivörumaður og í frantan eins og
Viktoría langa-langa-langamma
hans, sem gekk jafnan með það scm
á cnsku er kaliað eftir henni: we-
arc-not- amnsed-svip, sem merkir
að hleypa hrúnum, ef einhverjum:
hrckkur gamanyrði af vor, því kon-
ungborið fólk þolir ekki gáttlæti.
lin það er síöur en svo að Appley-
ard greinarhöfundur sé uð álastt
Rarli ríkísarfa fyrir að vera alvönt-
gefinn að uppiagi. Þvert á raótí
hcldur hantt að þttð gefi komið hon-.
um að góðum notum síðar, efhann
kann að fara mcð það. En aðalatrið-
ið fyrír ríkisarfann sé að þckkja
sinn vitjunartima, fylgjast með því
sem er að gerast t Evrópu, einkum
frá ogmeð töftaártalinu 1992, sem
á að marka tímamót í þróutiarsögu
Bandaríkja Evrópu eins og tilkynnt
hcfur venð.
Aö vera
vera
Bryan Appleyard vetður ckki skil-
itm öðruvísi en svo að hann sé að
benda Karli prinst á aö hann skuli
gcra sig kláran til að verða f raun-
verulcikanum konungur Evrópu,
þvi að Evrópuríkið bráðvantar al-
mennilegan höfðingja áður en iangt
um liður. Með því að vísa til rita
lærðra manna segir Appleyard að
Stór-Evrópubúar niimu fretnur hall-
ast að þvi að bafa konung yftr sér eu
forseta, •forsetacrobættin hljóti að
missa fílvemgnmdvöllinn. Miðaó
við það hlutvcrk sem nútimaþjóð-
höfðingja sé ætlaö — sem cr að
vcra án þess að vera — sé miklu
heppilcgra að hafa crfðakónga, það
leynist alltaf einhver dul yfír svo
eðalbornu fölki, þótt vuria sé við að
búast að konungur eða ættmenn
hans verði teknir í guðatölu i Evr-
ópu framtíðarinnar eins og gerðtst
með Filipus drottnmgarmann, föð-
ur Karls rikisarfa, sem fólk tignar
sem guð á fjarlægum skerjagarði
einum í Kyrrahafinu.
Það kemur af sjálfú sérað greinar-
höfnndurinn í Sunday Tnnes ráð-
leggur Karli prínsi að iáta uf með þá
konungshegðun, sem hentar e.t.v.
móður htuis, að minna á sig sera
þjóðhöfðíngja alls Breska samvcld-
tsins. Konungsmetnaður af því tagi
er cintóm svcitamennska. Ef hann
ætlar að vcrða konungur Evrópu,
verður hann að draga úr brcskrí sér-
visku um það hvað það merki að
vera konungur og vita hvemtg á að
viðhalda hæstu virðmgu hins
breska konungsdóms eftir að Bretar
hafa afsalað sér fuliveldi cins og
allar hinar þjóðimar, hvort sem þær
búa viö konungdóm eða forsela-
embætti. En það hefur Appleyard
greinarhöfundur fyrir satt að lítil
eftirspum verðt eftir forsetum f
framtiðarriki Evrópu, eins og fytr
er frá sagt, og gcfur í skyn að
breska krúnan eigi eftír að hrapa
niður heföarstigann þegar Evrópu-
ríkið cr komið á, ncma Karl geri
stúdentagrinið að alvðru og verði
konungur Evrópu! Að öðrum kosti
lendi hann á sömu tignargráðu og
fursltu- af Mónakó og Liechfensteín
og aðrír afdala- og útjaðrakóngar
Stór-Evrópu.
Meinhæöin áminning
Grcinín i Sunday Timcs er auðvit-
að mesti gálgahúmor og hefur trú-
lega ckki mikið gildi í hátíðlegum
orðræðum. Hins vegor má iesa þaö
út úr þessari grein að höfundur
hennar er að minna landa sína á
hvert stefnir um ftiUveldi Bretlands
þcgar það hefur gengist undir
stjómskipulag Evrópuríkisins. Það
er ekki eínasta að ríkísstjómín og
þingið verði að beygja sig undir al-
ríkisvaldið, heldur kann það að
draga úr tignarstöðu og áhrtfavaldi
konungdómsins, því samciningar-
tákni sem hann er fyrir breska sam-
veldið. Aftneinhæðni og kvtkíndts-
skap er Bryan Appleyard að segja
Karli eriðaprinsi að hann kunni að
enda sem smákóngur að nafohót í
útjaðri Bandaríkja Evrópu.
Fða eins og þar segir: „Kóngar og
smáfúrstar komast í mát, þótt Karl
hafi dálitla sjansa. En forsctar
veikjast á brothættum bát i brimsjó-
um fiátignarglansaA
Garrí
mmmm.
VÍTT OG BREITT
Eðlileg hagræöing og einföld
Lítil frétt um hagræðingu birtist í
Tímanum í gær og leiðir frasögnin
hugann að því hvort ekki fara millj-
arðar á milljarða ofan í súginn vegna
ofvirkni í samgöngum.
Fréttin fjallar um þá ákvörðun að
KEA hætti rekstri flutningabíla og
auki sjófluminga á kosmað landflutn-
inga. Þeir KEA menn sjá sér hag i því
að losa sig við stóm vöruflutningabíl-
ana og bjóða þá út þá þungaflutninga
sem fram fara á landi en notast við
sjóflutninga mestan part.
Þótt KEA dragi stórlega úr flum-
ingskostnaði er áreiðanlega hægt að
reikna út með góðum vilja að spam-
aður vegna minna vegaslits sé mun
meiri en kaupfélagsins ef litið er á
dæmið i heild.
Og sé litið á allt fluminga- og sam-
göngukerfi landsins í heild þá kemur
óhjákvæmilega í ljós að það er marg-
falt.
Góðar samgöngur em hverri þjóð
lífsnauðsynlegar og fámenn þjóð í
stóm landi gæti ekki búið við góð
lífsskilyrði eða framfarir á flestum
sviðum þjóðlífsins nema að sam-
göngur séu í góðu lagi.
Hve mikiö?
Hins vegar hljóta að vera takmörk
fyrir hvað hægt er að eyða miklu í
samgöngumál og fámennið hlýtur að
setja einhveijar skorður við hve mik-
ils má kosta til samgöngukerfa og
flumingatækja.
Vaxandi kröfur um bætt samgöngu-
mannvirki em viðvarandi og að sjálfú
leiðir að kvartanir yfir að of lítið sé að
gert ganga eins og vel smurðar eilífð-
arvélar. Sömuleiðis viðmiðanir við
aðra landshluta, svo ekki sé talað um
hve samgöngumar em mildu flottari
hjá tugmilljónaþjóðum, sem búa á
sléttlendi við temprað veðurfar og
lygn vamsfoll, sem víðast hvar em
dýrmætar samgönguæðar og náttúm-
legar hafnir, en ekki illbrúanlegir far-
artálmar, eins og íslensku ámar.
Öll þessi ósanngjama samanburðar-
fræði hefúr tryllt margan góðan mör-
landann, sem fæst jafnvel til að trúa
því að til séu sjálfvirkar maskínur
sem leggi ódýra vegi samkvæmt hug-
arburði.
Vegir með slitlagi sem liggja yfir
ótrúlega margar brýr og brátt gegnum
ótrúlega mörg og löng göng hlykkjast
á milli allra byggða og út um annes
sem ekki em öll byggð. Hafnir em í
hveiju plássi sem liggur að sjó og ein-
hver reiðinnar ósköp vantar á að flug-
vellir séu eins margir og stórir og
þurfa þykir.
Farar- og flumingatæki em mikil og
mörg og er þetta allt á þönum, yfir-
leitt hálflómt, stundum galtómt og
stundum er nýtingin líka sæmileg.
Ofvöxtur og vannýting
Otrúlega stórir bílar, með svakalega
mikla tengivagna þjösnast um landið
þvert og endilangt á veikbyggðum
vegum sem þola ekki nema mjög tak-
markaðan öxulþunga mikinn hluta
ársins.
I svona bílum er efni til bygginga og
aðrar þungavörur fluttar um langa,
laslega vegu. Á sama tima siglá
strandferðaskipin meira og minna
tóm og er kvartað jöfhum höndum
yfir því að þau veiti ekki nægilega
góða þjónusm, sem varla er von þar
sem flutningar eru allt of litlir, og að
þau beri sig ekki.
Það em ekki einasta skipin sem eru
vannýtt heldur einnig hafhimar.
En svo virðist sem markaðshyggjan
kunni engin ráð til að flytja vöm um
landið á hagkvæman hátt og eftir því
sem best er vitað er fyrmefhd ákvörð-
un KEA fyrsta sporið í þá átt að
minnka flutningskostnað með eðli-
legum hætti.
Flug og áætlanabílar keppast um
farþega og er nýting tækja, vegakerfa
og flugvalla langt fyrir neðan öll vel-
sæmismörk, nema örstutt tímabil á
ári hveiju.
Einkabílisminn er enn eitt sam-
göngukerfið sem eykur á óhag-
kvæmnina.
Öll þessi ofboðslega dýru sam-
göngukerfi eru sögð koma athafnalíf-
inu til góða og auka lífsþægindin.
Svo er manni t.d. sagt um allan
gauraganginn á vetrum þegar fjall-
vegir teppast og iðulaus stórhrið geis-
ar í heilum eða öllum landsfjórðung-
um dögum saman. Þá er mokað og
mtt í djöfúlmóð og fjölda manns
stefnt í lífshættu við að koma gos-
drykkjaformum eða steypustyrktar-
jámi milli landshlutanna. Ef flug
leggst niður af náttúrlegum orsökum
dagpart eða svo ærast tjölmiðlar og
fréttaflutningurinn af töfinni ætlar
engan enda að taka. Og allan ársins
hring er verið að vara bílaeigendur
við að fara ekki þennan eða hinn veg-
inn af aðskiljanlegum ástæðum, en
þeir fara samt.
Margt af því óðagoti og ofvirkni í
samgöngumálum sem nú á sér stað
mætti lagfæra ef menn gætu áttað sig
á að þeim liggur ekki svona ofboðs-
lega mikið á.
Og margfalt flumingakerfi gerir lífs-
baráttuna aðeins erfiðari og miklu
dýrari en hún þarf að vera.
Hér þarf ekkert miðstýrt skipulag til
að bæta úr. Ef fijáls samkeppni og að-
lögun að markaðsaðstæðum fengju
að njóta sín gæti fordæmi KEA orðið
hvati að vitrænu skipulagi sam-
göngu- og flutningakerfa fámennrar
þjóðar i griðarstóru landi.
OÓ