Tíminn - 16.10.1990, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 16. október 1990
ÚTLÖND
Gorbatsjev hlaut
friöarverölaunin
Leiðtogi Sovétríkjanna, Mikhail Gorbatsjev, hlaut friðarverðlaun
Nóbels í gær fyrir framlag sitt til framfara í Austur-Evrópu og
þess að Ieiða kaida stríðið til lykta, að sögn norsku Nóbelsnefnd-
arinnar.
„Gorbatsjev fær friðarverðlaunin fyrir að hafa leitt gönguna til
friðar,“ sagði í tilkynningu nefndarinnar.
Mikhail Gorhatsjev hlaut friðarverðlaun Nóbels í ár.
Ennfremur sagði í tilkynningunni:
„Undanfarin ár hafa átt sér afdrifa-
ríkar breytingar í samskiptum
austurs og vesturs. Viðræður hafa
komið í stað ögrana.
Gömul Evrópuríki hafa endur-
heimt lyrra frelsi. Það hægir á
vopnakapphlaupinu og við sjáum
ákveðnar og stöðugar breytingar í
átt til afvopnunar."
Verðlaunin — orða úr bronsi,
heiðursskjal og ávísun upp á fjórar
milljónir sænskra króna — verða
afhent í Osló 10. desember nk.
Andlegur leiðtogi Tíbeta, Dalai
Lama, hlaut friðarverðlaunin í
fyrra.
Fimm manna leynileg nefnd valdi
Gorbatsjev, sem hefur verið til-
nefndur nokkrum sinnum áður, úr
hópi hundrað manna sem til
greina komu.
Verðlaun þessi voru fyrst afhent
árið 1901.
„Mörg vandamál hafa verið leyst
eða að minnsta kosti hafa þau færst
í átt til lausnar. Sameinuðu þjóð-
irnar eru farnar að gegna því hlut-
verki sem þeim var upphaflega ætl-
að sem alþjóðleg nefnd sem stjórn-
að er af lögum. Þessar sögulegu
breytingar eiga sér ýmsar rætur, en
árið 1990 hefur nefndin ákveðið að
heiðra Mikhail Gorbatsjev fyrir
hans mikla og góða framlag," sagði
nefndin ennfremur.
Gorbatsjev er fyrsti leiðtogi
kommúnistaríkis sem fær verð-
launin, þótt aðrir menn handan
járntjalds hafi áður veitt þeim við-
Slíkar viðræður gætu innifalið
kröfur til olíu og umdeildra eyja,
sagði Rashid Salem al-Ameeri olíu-
málaráðherra.
„Eftir brotthvarf hersins og eftir að
lögleg stjórn landsins hefur snúið
heim, eru Kúvætar reiðubúnir til
viðræðna um þau mál sem um er
deilt," sagði hann á blaðamanna-
fundi í Jeddah í Saudi-Arabíu.
Það voru deilur um landsvæði og
olíu sem urðu til að hrinda innrás
íraka í Kúvæt af stað, eftir að við-
ræður í Saudi-Arabíu höfðu siglt í
strand.
írak krefst yfirráða yfir kúvæsku
eyjunum Bubuiyan og Warba og Ru-
meilah-olíusvæðinu sem er við
landamæri ríkjanna.
Yfirráð eyjanna gefa írökum að-
gengi að Persaflóanum, en áður
urðu þeir að treysta á fljótið Shatt
töku. Þar má nefna Andrei Sak-
harov árið 1975 og Samstöðufor-
ingjann Lech Walesa árið 1983, en
þær veitingar vöktu mótmælaöldu
austan Berlínarmúrsins sem nú er
hruninn.
Fréttaskýrendur í Skandinavíu
hafa sumir hverjir efast um að Gor-
batsjev fengi verðlaunin í ár, þar
sem aðgerðir eins og að hindra
sjálfstæðisbaráttu Eystrasaltsríkj-
anna og senda hersveitir til að bæla
niður óeirðir í Azerbadjan gerðu
hann of umdeildan.
Einn af þeim, sem taldir voru lík-
legir til að hljóta friðarverðlaunin
1990, var Vaclav Havel, forseti
Tékkóslóvakíu, sem fyrir aðeins ári
var leikritahöfundur sem skrifaði
gegn stjórnvöldum og stjórnandi
grasrótarhreyfingar andófsmanna.
Nelson Mandela, foringi Afríska
þjóðarráðsins, og Chai Ling, leið-
togi stúdentasamtakanna sem voru
keyrð niður með skriðdrekum í
Beijing á síðasta ári, voru einnig
taldir koma til greina.
Gorbatsjev hefúr komið á gífur-
legum pólitískum breytingum í
Sovétríkjunum og bylt utanríkis-
stefnu Sovétríkjanna á þeim fimm
árum sem liðin eru frá því hann
komst til valda.
Hann hefur leitt viðræður um af-
vopnun, flutt sovéskar hersveitir
frá Afganistan og tekið þátt í al-
þjóðlegri fordæmingu á athæfi
fyrrum bandamanna sinna, íraka, í
Kúvæt.
Hann andæfði ekki almennum
al-Arab sem þeir deildu með fyrrum
fjendum sínum, írönum.
írakar héldu því einnig fram að Kú-
vætar hefðu skaðað efnahag þeirra
með því að dæla upp of miklu af olíu
og þar með lækkað olíuverð. Þeir
sökuðu Kúvæta ennfremur um að
stela billjóna dollara virði af olíu úr
íröskum olíulindum við landamæri
ríkjanna.
Ameeri sagði að Kúvætar vildu að
írakar drægju sig alveg út úr landi
þeirra, í samræmi við kröfur Sam-
einuðu þjóðanna. Aðspurður hvort
þeir myndu sætta sig við að írakar
hyrfu á brott með hluta herliðs síns,
sagði hann að stjórnin, sem nú er í
Saudi-Arabíu, yrði að taka ákvörðun
um það.
Ameeri sagði að hersveitir íraka
hefðu sprengt upp nokkrar olíulind-
ir og olíuhreinsunarstöðvar í Kú-
byltingum, sem steyptu fyrrum
kommúnistastjórnum af stóli, og
ruddi þannig leiðina til sameining-
ar Þýskalands.
En eftir rúmlega fimm ára pere-
strojku og nýfengið frelsi, sem fáa
hefði dreymt um undir áratuga
harðstjórn kommúnista, er efna-
hagur Sovétríkjanna í rúst.
Nóbelsverðlaunanefndin er skip-
uð fimm mönnum, sem valdir eru
væt; vélbúnaður, borar og flutninga-
tæki hafa verið flutt til írak.
Nær allt í Kúvæt hefur verið
skemmt, frá skólum til iðnfyrir-
tækja. Ekki liggur enn fyrir hversu
mikið fjárhagslegt tjón er um að
ræða.
Hann sagði að erfitt væri að spá um
hversu mikið olíuiðnaðurinn myndi
skaðast ef styrjöld brytist út, en von-
aði jafnframt að unnt yrði að hefja
af þinginu en eru óháðir norskum
yfirvöldum. Meðal annarra í nefnd-
inni nú voru fyrrum forsætisráð-
herra, rithöfundur og verkalýðs-
leiðtogi.
Þúsundum manna gefst kostur á
að útnefna menn til verðlaunanna,
þar á meðal þingmenn og prófess-
orar í lögum, sögu og stjórnmála-
fræði með því einu að skrifa nefnd-
inni.
framleiðslu þar sem frá var horfið
strax og deilan leystist.
Ameeri taldi að spár um að olíu-
verðið myndi rjúka upp í 100 dollara
á tunnu, ef til styrjaldar kæmi, væru
ýkjur. Birgðir í Evrópu og Banda-
ríkjunum væru nægilegar til að
halda verðinu niðri. Ef friðsamleg
lausn fengist á deilunni myndi olíu-
verð verða stöðugt, eða um 21 doll-
ari á tunnu.
ísraelar neita
samvinnu við
Sameinuðu
þjóðirnar
Blaðafulltrúi Yitzhaks Shamir, for-
sætisráðherra ísraels, sagði frönsk-
um fréttamönnum í gær að sú
ákvörðun stjómarinnar að neita
samvinnu við Sameinuðu þjóðimar
um rannsókn á morðunum á Must-
erishæð væri óhagganleg.
Hann varaði einnig Palestínumenn
á herteknu svæðunum við að skipta
á steinum fyrir byssur og taka upp
hernaðaraðgerðir, eftir morðin á
Musterishæð sem framin voru 8.
október og hafa verið fordæmd af
Öryggisráði SÞ.
Aðspurður hvort fsraelar myndu
hugsanlega láta undan þrýstingi
Bandaríkjamanna og láta af þeirri
ákvörðun sinni að hafna samvinnu
við SÞ, sagði hann að ákvörðun
stjórnarinnar væri óhagganleg.
„Öll fullvalda ríki myndu neita slík-
um afskiptum af málum sínum.
Þessi ákvörðun varðar grundvallar-
reglur og henni verður ekki breytt,"
sagði blaðafulltrúinn, Avi Pazner.
Með þessari ákvörðun hefur verið
ákveðið að yfirvöld fsraels munu
engin samskipti hafa við þrjá rann-
sóknarmenn frá Sameinuðu þjóðun-
um. Útvarpið í fsrael skýrði frá því að
tillaga um að þeim yrði alfarið mein-
aður aðgangur að landinu hefði ver-
ið felld í þinginu.
Pazner sagði að rannsókn ísraela
sjálfra á morðunum, sem hann kall-
aði „óheppilegt atvik“, yrði lokið
innan fárra daga og hún myndi leiða
í ljós að orsök drápanna væri ögrun
við gyðinga sem hefðu verið að biðj-
ast fyrir við Grátmúrinn.
Hópur sem starfar að mannrétt-
indamálum í ísrael, B’Tselem, segir
að lögreglan hafi skotið handahófs-
kennt og án tilefnis á mótmælendur,
áhorfendur og hjúkrunarfólk á
Musterishæð, sem er helgur staður
bæði múslima og gyðinga.
ísraelar lögðu undir sig austur-
hluta Jerúsalem eftir sex daga stríð-
ið árið 1967.
Aðspurður hvort ísraelar óttuðust
að Palestínumenn á herteknu svæð-
unum myndu nú taka upp vopn að
nýju, sagði Avi Pazner: „Það væri
hörmulegt fyrir Palestínumenn. Af-
leiðingar slíks yrðu mjög alvarlegar
fyrir þá sem beittu vopnum gegn
okkur."
Hann kvaðst harma að bænastöð-
um múslima hefði verið lokað í kjöl-
far morðanna. Lokunin væri aðeins
til bráðabirgða og hann vildi full-
vissa alla múslima heims um að fullt
trúfrelsi ríki í ísrael. Hann sagðist
vona að unnt yrði innan skamms
tíma, um leið og friður væri aftur
kominn á, að opna Musterishæð að
nýju án nokkurra takmarkana.
Pazner vísaði enn og aftur frá
beiðnum um ráðstefnu um málefni
Mið-Austurlanda og sagði ísraela
frábitna því að eiga viðræður við
PLO.
LEONARD BERNSTEIN
ER LÁTINN
Leonard Bemstein, hljómsveitar-
sflóri og tónskáld.
Tónskáldið og hljómsveitarstjórinn
Leonard Bemstein lést á sunnudag-
inn, 72 ára að aldri.
Bernstein er frægasti hljómsveitar-
stjóri 20. aldarinnar og höfundur
tónlistar á borð við þá, sem heimur-
inn hreifst af í söngleiknum West
Side Story. Hann hætti hljómsveit-
arstjórn nýlega vegna heilsubrests.
Banamein Bernsteins var hjarta-
áfall, en hann hafði verið veill fyrir
hjarta og einnig þjáðst af lungna-
sjúkdómi. Hann lést í íbúð sinni í
New York. Hann lætur eftir sig ald-
urhnigna móður og þrjú börn.
Blaðafulltrúi Bernsteins tilkynnti
að jarðarförin muni fara fram í kyrr-
þey.
Persaflóadeilan:
Kúvætar reiðubúnir til
viðræðna við Iraka
Ríkisstjórn Kúvæt, sem verið hefur í útlegð eftir innrás íraka,
kveðst vera reiðubúin til að ræða óútkljáð deilumál við íraka,
að því tilskildu að þeir hverfí með herlið sitt frá furstadæm-
inu.