Tíminn - 16.10.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 16. október 1990
Tímlrm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Otgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
SkrHstDfurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Sfml: 686300.
Auglýslngasfml: 680001. Kvöldsfmar. Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1000,-, verð I lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Fjármál ríkissjóðs
Frumvarp til fjárlaga fyrir árið 1991 hefur verið
lagt fram og má taka undir það sem fram kemur í
greinargerð þess að setning fjárlaga sé ein af allra
mikilvægustu efnahagsákvörðunum hvers árs. Sjálf-
sagt er hægt að segja það með ýmsum orðum í
hverju mikilvægi fjárlaganna felst fyrir efnahags-
kerfið, en eðlilegast er að menn sjái fjárlögin í því
hlutverki sem þeim er ætlað fyrst og fremst: að vera
fjárhagsáætlun fyrir rekstur og framkvæmdir ríkis-
sjóðs. Fjárlögin eru spegill ríkisumsvifa og gera
grein fyrir samneyslu þjóðarinnar í stórum dráttum.
Þótt lögð sé mikil áhersla á að sýna fram á að fjár-
lög séu „hagstjórnartæki", sem þau hljóta alltaf að
vera, fer þó fjarri því að hægt sé að stjórna hagkerf-
inu með fjárlögum einum. Ríkisumsvif eru þrátt fyr-
ir allt aðeins hluti efnahagskerfís og þjóðarbúskapar.
Svo nauðsynlegt sem það er að rekstur ríkissjóðs sé
skilvirkur og sem kostnaðarminnstur verður að
gera sömu kröfu til annarra hluta þjóðarbúskapar-
ins, almenns atvinnulífs, þjónustustarfsemi, heimil-
isrekstrar og einkaneyslu, því að ekki eru þetta síður
„hagstjómartæki" en þau viðfangsefni sem fjárlögin
fjalla um. Þetta er allt hluti af þeirri nauðsyn að
halda uppi jafnvægi í þjóðarbúskapnum þannig að
hver þáttur hans standi undir sér en raski ekki jafn-
væginu. Ef þetta jafnvægi fer úr skorðum er naum-
ast rétt að ríkisfjárlögin séu eina tækið til þess að
jafna þá röskun. En hitt er satt að þau eru eitt af
tækjunum.
Ríkissjóður hefur verið rekinn með halla síðustu 6-
7 ár. Hallareksturinn hófst á þeim árum sem sjálf-
stæðismenn gegndu embætti fjármálaráðherra. Eft-
irmönnum Alberts Guðmundssonar og Þorsteins
Pálssonar hefur ekki tekist að ráða niðurlögum hall-
ans. Þess vegna er fjárlagafrumvarpið enn lagt fram
með um 3,7 milljarða halla, útgjöld á rekstrarreikn-
ingi eru 103,2 milljarðar en tekjur 99,5 milljarðar.
Engu skal spáð um það hvernig þessar tölur breytast
í meðförum þingsins, en ólíklegt er að þingið fínni
ráð til að jafna hallann.
Vert er að benda á að dregið hefur úr ríkissjóðshall-
anum í tíð núverandi stjórnarsamstarfs, a.m.k. tvö
síðustu ár. í greinargerð fjárlagafrumvarpsins segir
að halli frumvarpsins nú (3,7 milljarðar) nemi 1% af
landsframleiðslu, en hafi árið 1988 numið 2,8% eða
jafnvirði 10,5 milljarða króna. Samtímis hefur ríkis-
sjóður þurft að taka minni lán, auk þess sem slíkri
lánsfjárþörf er fullnægt á innlendum lánamarkaði í
vaxandi mæli í stað þess að taka erlend lán.
Hrein lánsfjárþörf ríkissjóðs nam 3,3% af lands-
framleiðslu 1988 og innlend fjáröflun í því sambandi
(utan Seðlabanka) var aðeins 18%. Á árinu 1990 er
útlit fyrir að hrein lánsfjárþörf ríkissjóðs muni nema
1,9% af landsframleiðslu og verði lánin að öllu leyti
tekin á innlendum lánamarkaði.
Augljóst er því að það sækir í betra horf í ríkisfjár-
málum. Umskiptin frá ári til árs eru greinileg, enda
fullur vilji í stjórnarsamstarfinu að spara í ríkisút-
gjöldum og nýta ríkissjóðstekjur sem best.
Alþýðuflokkurinn efadl til flokks- ituti. Síðan skaut hann fóstu skoti
þíngs í Hafnarfnrði um helgina og
vakti athygli aö samkoraulag for- að læra að hemja sig í málflutn-
maitna flokksins, twrfonnanns
vin. Það var Jón Sigurðsson af
Gautiandaætt. Báðir hafa jþessir
ríðherrar verið kúasroalar í ðgri
itík við að fást við nautpening.
asti tiafnarijarðarhrandarinn. Það
ekki & öðru en þingmenn færu
heint með friði. En þótt hátt léti í
þeim formönnum unt tíma var
Þá brá GuðmundurÁmi Stefáns-
ins um helgina. Svo bar við í fyrsta
sinn í sögu bandaiagsins að jafnvel
iljörleifur þagði.
Þingflokkur bregst
Það var Jóhanna Sigurðardóttir,
tækjust í hendur. (Jr
síðan
hanna var sýnilega ekkert á því að
taka í hönd á Jóni. Hafði hún
stjóm. Það gæti því farið svo að
litla stoð gerði þótt þingflokkurinn
floklrinn. Pótitik er Ust hins
. Jóhanna krefst
umar á
Hún ásakaði þingflolririnn fyrir
sinnuleys) um kjörmál flokksins,
jafnvel mál sem samið hefði verið
unt þegar stjórain var mynduö.
Prúin hefur lent í nokkrum
ná htind hennar úr vasanum. Það
tókst að lokum. Hélt Jón fasfc
Sneri þá Jóhanna að honum og
þuldt honum lesturinn, en ekki
heyrðist hvað bún sagði. Hefði
sam-
starfsflokka á hárinu. Hann ætti
málinu og umræðunum um EB.
í stjómar-
fyrir drbótnm eða framlögum á
Qáriögum. Þetta þykir henni hart
Jón Baldvin tók mál frúarinnar
persónulega tllsínog sagöi að erf-
ítt væri fyrir tiu manna þíngflokk í
Qögurra flokka stjóraarsamstarfi,
að fá sérmálum framfylgt á stund-
En Jón Baldvin er Vestfirðíngur
'j» Hann er í móðúr-
ætt kominn frá Strandseljum, en
þar vorn menn þybbnir fyrir, Síðan
var boðað til morgunfundar við Jó-
hönnu og settist þáannarVestfirð-
ingur að hcnni ásamt Jóni Bald-
gera það Itka. Samkvæmt fondi
þehrra Alþýðubandalagsmanna um
logni af ótta við að vindrokur
kunni að feykja í burtu því sem
eflir er af flokknum. Garri
VITT OG BREITT
Frelsið og mælskan
Setning Alþingis er látlaus athöfn
og einföld í sniðum. í því efni hefúr
lítið breyst frá upphafi endurreists
Alþingis. Vöxtur og útþensla þings-
ins hefúr orðið með öðru og en við-
hafnarprjáli og er það vel.
Sálmvers og draumar
Sérstakur gestur þingsins við setn-
inguna í fyrri viku, Landsbergis for-
seti Litháens, varð því ekki vitni að
neinum skrautsýningum þegar hann
virti fyrir sér setningarathöfnina úr
hliðarherbergi við þingsalinn og
hlýddi messu í Dómkirkjunni þar
sem sunginn var m.a. bænarsálmur
undir rússnesku lagi, þar sem þess
var beðið að Drottinn leiði þjóð sína á
tímum þegar allt er að „breytast" og
vemdi „arfleifðina" sem hann hefur
látið þjóðinni eftir, þ.e. íslensku þjóð-
inni, því sálmurinn var okkar.
Þótt síst megi telja að tónlistannað-
urinn Landsbergis hafi ekki þekkt
rússneska keisarasönginn, sem not-
aður er sem sálmalag á íslandi, en
vitað þeim mun minna um efni
sálmsins, kom skýrt í ljós í ávarpi því
sem hann flutti til íslensku þjóðar-
innar frá Ráðherrabústaðnum í
Reykjavík þingsetningardaginn, að
hann veit sjálfur hvers biðja ber fyrir
sig og sína og var ekki feiminn við að
nefna Guðs nafn þegar hann lýsti
vonum sínum og draumum um end-
urheimt þjóðfrelsis og mannúðar
fyrir sína þjóð sem hún hefur verið
svipt í meira en hálfo öld.
í draumi listamannsins Landsberg-
is, sem orðinn er stjómmálamaður,
felst sú von að breytingar á stjómar-
háttum í Sovétríkjunum skili Lithá-
um aftur því þjóðfrelsi sem nauðsyn-
legt er til þess að rækja þann menn-
ingararf sem Guð gaf þjóðinni.
Landsbergis hefur vafalaust verið
þess fúllviss að ræða sín um þjóð-
frelsið, mannúðina og mannréttind-
in, sem auk þess var kallað ,Ávarp til
íslendinga", fyndi hljómgrunn í hug-
um íslenskra áheyrenda. Hann hafði
fúlla ástæðu til að trúa því að smá-
þjóðin íslenska, sem notið hefur
meira persónufrelsis en flestar aðrar
þjóðir og „stækkað“ vegna stjómar-
farslegs sjálfstæðis og fúllveldis,
hefði skilning á því umfram aðrar
þjóðir hvað það er sem býr í draumi
hans sjálfs um að þjóð sín losni und-
an erlendum yfirráðum og útlendri
íhlutun um mál sín. Vonandi er það
svo að íslensk þjóð og ekki sfst áhrifa-
og valdamenn hennar hafi hlustað á
það sem Landsbergis var að segja.
Stefnuskránræða
Kjaminn í ræðu forsetans var að
sýna fram á að smáþjóðir geti verið
sterkar og áhrifamiklar, ef þær
standa saman um grundvallaratriði
réttlátrar stjómar og mannréttinda.
Hann sér það fyrir sér að í framtíð-
inni sameinist smáþjóðimar um að
standa gegn þeim yfirgangi stórvelda
og hervelda sem sett hefúr svip sinn
á heimsstjómarmálin og aldrei frem-
ur en á síðustu 40-50 árum. Heimur-
inn hefúr á þessum tíma lotið fimm
stórveldum sem hafa skipt honum
milli sín, þar sem smáþjóðunum bar
að gera það sem þeim var sagt.
Landsbergis dreymir um að snúa
þessu við. Hann vill að smáþjóðimar
gangi fram á völlinn og fari að hafa
áhrif með samtakamætti sínum. En
til þess að sá draumur geti orðið að
veruleika verða smáþjóðimar að vera
frjálsar og sýna vilja til þess að taka
frelsi og þjóðréttindi fram yfir annað
sem býðst og á að vera þeim til hags-
bóta, segir Landsbergis.
Á þeim breytingum sem nú ganga
yfir í alþjóðamálum er íslendingum
hollt að hugleiða orð listamannsins
frá Litháen um stöðu og hlutverk
smáþjóðanna. ,Ávarp hans til íslend-
inga“ er ekki skálaræða heldur
stefnuskrárræða, en umfram allt
uppgjör talsmanns kúgaðrar þjóðar
við tímabil, sem hann vonar að sé lið-
ið. Hann setur von sína á það að Lit-
háen verði frjálst og fullvalda ríki.
Hann er þakklátur íslendingum fyrir
þann stuðning við sjálfstæðiskröfur
Litháa sem fram kom í ályktun Al-
þingis frá 12. mars sl. og orðum ut-
anríkisráðherra í ræðu á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna nýlega.
Hann hefúr látið í ljós að engin þjóð
hafi sýnt Litháen meiri stuðning og
skilning en íslendingar. Ekki er hægt
annað en að fagna einlægni Lands-
bergis í afstöðu sinni til Islendinga,
en hún er líka vísbending um að
honum þykir stuðningur annarra
ríkja og þeirra sem meira mega sín,
harla lítill.
Þverstæöur
Því miður er það svo að draumur
Landsbergis um að smáþjóðir rísi
upp gegn vilja stórvelda til þess að
losna undan valdi þeirra, er ekki að
rætasL Þvert á móti er stórvelda-
skipulagið að leita nýrra leiða til þess
að efla sjálft sig í heimi framtíðarinn-
ar. Stórveldin sýna því lítinn áhuga
að Eystrasaltslöndin verði sjálfstæð
og fullvalda og þau vinna að því að
þær þjóðir sem nú eru frjálsar og
stjómskipunarlega fúllvalda, verði
það ekki í framtíðinni. Þetta veit
Landsbergis áreiðanlega, því að hann
hefúr ágæt skilyrði til þess að fylgjast
með þróun Evrópumála og alþjóða-
mála yfirleitt Hins vegar er ekki víst
að hann átti sig á hvemig sjálfstæðis-
málin eru að þróast í því vonarlandi
frelsis- og fúllveldishugsjóna sem
hann heldur að ísland sé, að þar búi
þjóð sem skilur draum hans um
samtakamátt smáþjóðanna. Lands-
bergis er áreiðanlega grunlaus um
mælsku íslendinga, en það gerir ekki
svo mikið til. Hitt er verra ef íslend-
ingar fara að trúa sinni eigin mælsku
eins og hún birtist í fúndarsam-
þykktum og skálaræðum upp á síð-
kastið. Þar eru menn vísir til að krefj-
ast fullveldis fyrir Eystrasaltslönd í
öðru orðinu en heimta afsal ís-
lenskra fullveldisréttinda í hinu. Er
með ólíkindum hvað þessar þver-
stæður em orðnar munntamar Þor-
steini Pálssyni.
I.G.