Tíminn - 02.02.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 2. febrúar 1991
Timirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin 'í Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavlk. Slml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsíman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Tennur og heilsufar
Fyrir u.þ.b. þrjátíu árum hóf íslenskur tannlæknir,
Pálmi Möller, sem um langt skeið hefur verið pró-
fessor í tannlæknisfræði við bandarískan háskóla,
skipulegar rannsóknir á tannheilsu íslenskra barna.
Sérstaklega er minnst rannsóknar hans frá árinu
1974, sem leiddi í ljós að hvert 12 ára íslenskt barn
var með 8 skemmdar tennur að meðaltali. Þær
rannsóknir sem síðan hafa verið gerðar sýna að
svipað ástand hélst um tannskemmdir barna fram
til ársins 1982. Eftir það hefur tannheilsa barna far-
ið batnandi, enda mátti svo verða því að íslendingar
voru þá mjög aftur úr á þessu sviði heilsufarsmála.
Samkvæmt upplýsingum sem heilbrigðisráðherra
og tannverndarráð, sem starfar á vegum heilbrigð-
is- og tryggingaráðuneytisins, hafa veitt í tilefni
tannverndardags sem haldinn var í gær benda rann-
sóknir til þess að árið 1990 hafi meðaltal tann-
skemmda verið 3,4, sem augljóslega er mikil fram-
för miðað við ástandið fyrir 10 árum og fyrr, þótt
enn sé þörf að stefna að lækkun þessa hlutfalls mið-
að við það sem gerist í ýmsum öðrum löndum.
Sá árangur sem orðið hefur síðustu ár á sviði tann-
heilsu barna er óneitanlega athyglisverður og aug-
ljós vísbending um að íslendingar hafa fullnægj-
andi skilyrði til þess að ná enn betri árangri og
komast í fremstu röð þjóða að þessu leyti eins og á
mörgum fleiri sviðum heilsufarsmála. Ekki verður
annað séð en að yfirvöld heilbrigðisþjónustunnar í
landinu sýni þessu verkefni mikinn áhuga, enda
hefur verið stuðlað að því að auðvelda fólki aðgang
að tannlæknaþjónustu, ekki síst því forvarnarstarfi
sem felst í því að börn njóti hennar svo snemma og
reglubundið að það þurfi ekki að leiða til óhófs-
kostnaðar, sem oft er kvartað undan.
Enginn vafi er á að menntun og starfsþjálfun
lækna hefur fleygt fram auk þess sem þeim hefur
fjölgað, svo að auðveldara er að ná til þeirra með
eðlilegum, reglubundnum hætti. Stundum verður
vart tortryggni í garð tannlækna vegna kostnaðar-
samrar vinnu þeirra. Slík tortryggni kann e.t.v. að
eiga við einhver rök að styðjast, en er þó í alltof
mörgum tilfellum reist á hleypidómum. Engin
ástæða er til að láta tannlæknastéttina verða fyrir
barðinu á almennri fyrirtekt umfram aðra. Þvert á
móti þarf að skapast trúnaður milli þeirra og al-
mennings.
í upplýsingum heilbrigðisráðherra og tannvernd-
arráðs um ástand tannheilsu barna er enn bent á
það sem er að verða gömul saga hér á landi, að ís-
lensk börn virðast lifa mjög á sælgæti og öðru
sjoppufæði og drekka gosdrykki úr öllu hófi. Enn er
á það bent að sjoppur séu óhæfilega margar í land-
inu og oft reknar í næsta nágrenni skólanna. Það er
samdóma álit heilsufræðinga að sjoppufæðan sé
óholl og draga verði úr neyslu hennar. Hvernig
verður það gert? Hvers vegna er ekki gerð gangskör
að því að koma upp skólamáltíðum? Svar við þeirri
spurningu verður brýnna með hverju ári.
INN MÁNUÐUR er nú lið-
inn af árinu 1991, upphafsári
síðasta áratugar tuttugustu
aldar. Ef árið allt verður svo við-
burðaríkt sem þessi eini mán-
uður, þarf ekki að kvíða frétta-
leysi í því upplýsingaþjóðfélagi
sem snillingar hátæknialdar
hafa lagt grunninn að, en fjöl-
miðlar eru sem óðast að full-
komna í framkvæmd.
Hvað sem segja má um efni
Persaflóastríðsins er a.m.k. víst
að styrjöld þessi hefur orðið
einkar velþeginn fréttamatur og
kærkomið afþreyingarefni um
allan heim. Þessa sér ekki síst
stað á íslandi, því að „ekki hafa
verið stigin stærri framfara-
spor í upplýsingamiðlun af
stóratburðum heimsins" en í
nýliðnum janúarmánuði, svo að
segja má „að stórt skarð hefur
verið höggvið í þann einangr-
unarmúr sem hlaðinn hefur
verið um íslensku þjóðina með
búralegri afdalamennsku í fjöl-
miðlastarfsemi ofan á þann
pólitíska útúrboruhátt sem það
er að vilja ekki af stórhuga
framtíðarsýn opna landið fyrir
framfarastraumum og samein-
ingarhugsjónum sem leika um
Evrópu eins og þýður andvari.“
Innilokunarkennd
Það sem hér er sagt innan
gæsalappa er nokkurn veginn
sá blær sem setur svip á stjórn-
mála- og menningarumræðu á
íslandi um þessar mundir. Að
hlusta á málflutning margra
þeirra sem mest láta að sér
kveða í almennri umfjöllun
þjóðmála og telja sig sérstaka
boðbera alþjóðahyggju, gæti
maður helst haldið að þeir
væru þjakaðir af innilokuna-
rótta og sjúklegri einangrunar-
skelfingu, sem brýst út í því að
sjá ekkert fyrir sér nema „af-
dalamennsku" ef einhverjum
verður á að andæfa ofæði
þeirra, sem halda að þjóðleg
viðhorf í pólitík og menningar-
efnum séu dragbítur á efna-
hagslegar framfarir og daglegt
líf í landinu um alla framtíð. Af
mörgu er að taka um þessa pól-
itísku innilokunarkennd en til-
tækast er í augnablikinu að
minna á grein í Morgunblað-
inu eftir Birgi Árnason, sem
sagður er hagfræðingur EFTA í
Genf og býður sig fram til þess
að verða frambjóðandi Alþýðu-
flokksins í Reykjavík. Hann
hefur það m.a. eftir barni sínu
(„víðförlu eftir aldri“) og enn
ekki sjálfráða: „Ég fæ gæsahúð
(segir barnið) af tilhugsuninni
um að við verðum ekki aðilar
að Evrópubandalaginu í fram-
tíðinni." Því læra börnin málið,
að það er fyrir þeim haft.
Hvernig má annað vera en að
drengurinn tali eins og hann
gerir, þegar hann er innrættur
þeim skilningi á Evrópubanda-
laginu sem faðir hans hefur til-
einkað sér og glöggt kemur
fram í áminnstri blaðagrein,
sem endar á þessari klástrófób-
ísku upphrópun: „Ég kýs
aðild að Evrópubandalaginu
fyrir aldamót!"
Gervitungl
sannleikans
Eitt af því sem þessir þjáðu al-
þjóðahyggjumenn hafa haldið
hvað stífast fram er sú fullyrð-
ing að íslensk fjölmiðlastarf-
semi hafi verið í fjötrum „ein-
angrunarsinnaðrar miðstýr-
ingar“, svo að hvergi eigi sinn
líka. Hafi þessari fréttaeinangr-
un ekki verið unað í orði hafa
sjónvarpsfyrirtæki sýnt vilja
sinn í verki með því að taka
lögin í sínar hendur. íslensku
sjónvarpsstöðvarnar urðu á
andartaki endurvarpsstöðvar
fyrir erlend sjónvörp. Stöð 2
setur metnað sinn í að endur-
varpa dagskrá bandaríska sjón-
varpsrisans CNN og Ríkisút-
varpið sjálft með sextíu ára
sögu að baki sem þjóðleg
menningarstofnun hefur
strokið af sér afdalasvipinn og
endurvarpar nú dagskrá bresks
sjónvarpsfyrirtækis. Þannig
halda forstöðumenn þessara
tveggja sjónvarpsstöðva að þeir
þjóni skyldunni við að upplýsa
íslenskan almúga um gang
heimsmála. Peter Ustinov,
breskur háðfugl, kallar CNN og
Sky „gervitungl sannleikans“ í
háðungarskyni, en á íslandi
taka menn slíkt hátíðlega. Eitt
er a.m.k. víst að það er kostn-
aðarminna að endurvarpa dag-
skrárefni erlendra stöðva en
framleiða eigin efni sjálfur. Það
er til nokkurs að vinna fyrir ís-
lensku sjónvörpin að breyta
starfsemi sinni í endurvarp al-
þjóðlegu gervihnattasjónvarp-
anna, auk þess sem þess háttar
nýtni og forsjálni í rekstri
menningarstofnana fellur
ljómandi vel að rekstrarhag-
fræði nýkapitalismans.
Janúarmánuður hefur verið
viðburðaríkur. Hins vegar hef-
ur minna verið rætt um það
hversu afdrifaríkir þeir atburð-
ir eru og eiga eftir að verða,
enda hefur ekki á svo skömm-
um tíma gefist tóm til að hugsa
um afleiðingarnar. Heimurinn
hefur verið í svipaðri stöðu
eins og þegar menn verða vitni
að stórbruna. Þeir hafa nóg
með að horfa á það sem fyrir
augu ber, en eru ekkert að
hugsa um hvernig tjónið kem-
ur við þá sem eiga húsið og það
sem í því er. Menn eru ekkert
að spilla sjónrænni skynjun
augnabliksins, tignarlegum
myndum, með grufli um hagi
einstaklinganna sem þar eiga
allt sitt í húfi eða hvernig reisa
eigi við það sem liggur í rúst.
Den dag, den sorg!
Það fer lítið fyrir því að reynt
sé að setja stóratburði janúar-
mánaðar í samhengi við það
sem þótti einkenna heimsvið-
burði tveggja nýliðinna ára,
hvað þá að nokkur gerist svo
djarfur meðan leikurinn er rétt
að byrja að spyrja að leikslok-
um og hvað við taki þegar allt
er afstaðið. Endurvarpið frá
CNN og Sky hefur séð íslend-
ingum fyrir beinum útsend-
ingum frá Persaflóastríðinu, að
vísu ritskoðað efni og falsað að
sama skapi, en þar á móti kem-
ur að sjónrænt efni nýtur sín
eins vel þótt það sé logið, ef
menn trúa því sem þeir sjá. Er
það ekki einmitt galdur listar-
innar að blekkja? Og krafa af-
þreyingarinnar að láta menn
gleyma áhyggjunum? Þessi
endurvarpaða dagskrá skilar
því sem henni er ætlað: Að lát-
ast vera að segja sannar fréttir í
beinni útsendingu. Eða eins og
Peter Ustinov benti á undir rós:
CNN og Sky fundu upp sann-
leikann.
Háskalegt friðartal
Þess vegna eru íslendingar nú
taldir öngvir eftirbátar Banda-
ríkjamanna og Breta að vita
allt sem vitað verður um
Persaflóastríðið, því að svo vel
er séð fyrir fréttaflutningi af
styrjöldinni með endurvarpi
íslensku sjónvarpsstöðvanna.
Hins vegar eru CNN og Sky
ekki eins á ferðinni á atburða-
vettvangi í Sovétríkjunum.
Þessar alþjóðlegu sjónvarps-
stöðvar virðast a.m.k. vita
giska fátt af íslensku framtaki
um að styðja sjálfstæðisbar-
áttu Eystrasaltsþjóðanna og
varla við að búast, því að þær
hafa yfirleitt ekki látið sig
varða baráttu þessara smá-
þjóða að varpa af sér oki
bandaríkjastjórnarskrár sovét-
samveldisins, enda lítill hljóm-
grunnur í heiminum fyrir
sjálfstæðishreyfingar af slíku
tagi og pólitíska þjóðrækni
smáþjóða, sem hin Sameinaða
alþjóðahyggja hf. safnar liði
gegn og vex ásmegin, því ve-
sælli sem Sameinuðu þjóðirn-
ar verða um annað en orða-
gjálfur. Fyrir slíkt hljóta Sam-
einuðu þjóðirnar litla virð-
ingu, enda má ekki á milli sjá
hvor niðurlægir framkvæmda-
stjóra samtakanna meira
Saddam Hússein eða Georg
Búsh, þegar Peres de Cuellar
(framkvæmdastjórinn) leyfir
sér að tala máli friðarins. Það
þykir mikil smán og heiguls-
háttur beggja vegna víglín-
unnar að biðja menn að vera
til friðs, svo að annað fólk þurfi
ekki að líða fyrir hetjuskap
þeirra.
Þetta er eins og var á fyrsta
desember böllunum á Norð-
firði á árunum milli stórstyrj-
aldanna, þegar siður var að
stinga upp í þá, sem reyndu að
stilla til friðar með slagsmála-
hundum, með niðursallandi
brigslyrðum, ef meðalgöngu-
mennirnir voru þá ekki bein-
línis rotaðir með sameiginlegu
hnefaafli óróaseggjanna. Hins
vegar kom það aldrei fyrir að
þeir, sem gengu á milli, væru
sakaðir um að hafa espað til
ólátanna, en það má Peres de
Cuellar þola og aðrir sem
skynja hetjuskap í öðru en
munnfylli af stóryrðum. Nú fá
þeir það á sig að hafa komið
styrjöldinni af stað með frið-
mælum, sem eiga að gera hina
forhertu enn forhertari.