Tíminn - 19.02.1991, Side 9

8 Tíminn
Þriðjudagur 19. febrúar 1991
Þriðjudagur 19. febrúar 1991
Timinn 9

|||||
75. búnaðarþing sett í gær. Þinginu er ætlað að taka
til álits sjömannanefndar:
Stendur valið um skipulagt und
anhald eða óskipulagðan flótta?
Búnaðarþing, það 75. í röðinni, var sett í gær.
Viðstaddir setninguna voru forseti íslands, for-
sætisráðherra, forseti sameinaðs þings, ráðherr-
ar, alþingismenn og fleiri. í vor var kosið til Bún-
aðarþings, en á því sitja 25 kjömir fulltrúar kosn-
ir til fjögurra ára. 22 af fyrri fulltrúum vom end-
urkosnir. Reiknað er með að Búnaðarfélagi
íslands verði kosin ný stjóm á þinginu, en Hjört-
ur Þórarinsson, formaður félagsins, hefur lýst því
yfir að hann ætli að hætta formennsku. Tvö
stærstu mál þingsins eru breytingar á félagskerfi
landbúnaðarins og framtíð sauðfjárræktar og til-
lögur sjömannanefndar um sauðfjárframleiðsl-
una.
Þéttbýlið á landsbyggðinni
þarf að vera í stakk búið
til að veita dreifbýlinu
stuðning
Hjörtur E. Þórarinsson setti þingið og bauð
þingfulltrúa og gesti velkomna. í upphafi ræðu
sinnar minntist Hjörtur látinna þingfulltrúa og
starfsmanna Búnaðarfélags íslands. Hann vék
síðan að verkefnum þingsins og sagði að eitt
stærsta mál þingsins væri breytingar á félagskerfi
bænda. Síðasta Búnaðarþing skipaði milliþinga-
nefnd til að fjalla um þetta mál og leggja tillögur
nefndarinnar fyrir nýkjörið þing.
Búnaðarþing var á sínum tíma sniðið að skipu-
lagi Alþingis. Nú er fyrirhugað að gera breytingar
á skipulagi Alþingis og sagði Hjörtur tímabært að
starfshættir Búnaðarþings væru teknir til endur-
skoðunar. Hann sagði að breytt þjóðfélag og
breyttur landbúnaður kallaði á breytingar á
skipulagi félagskerfis bænda. í því sambandi
minnti hann á búgreinafélögin sem stofnuð hafa
verið á seinni árum.
Hjörtur minntist á fjárhagsstöðu Búnaðarfélags
íslands og búnaðarsambandanna, en hún hefur
mikið verið til umræðu á seinustu þingum. Hann
greindi frá því að staðan hefði batnað mikið á síð-
asta ári fyrir forgöngu stjórnvalda og flutti þeim
þakkir fyrir þeirra hlut í því máli.
Undir lok ræðu sinnar ræddi Hjörtur um sam-
drátt í hefðbundnum landbúnaði. Hann sagðist
telja að ef þéttbýlisstaðimir út um allt land væm
öflugir, þyrfti samdráttur í sauðfjárrækt ekki að
leiða til mikillar byggðaröskunar. Dreifbýlið gæti
þá haft stuðning af þéttbýlisstöðunum úti um allt
land.
Landbúnaöarstefna síðustu
ára felur í sér skipulagt und-
anhald
Steingrímur J. Sigfússon landbúnaðarráðherra
vék í upphafi ræðu sinnar að þeim breyttu að-
stæðum sem landbúnaðurinn býr nú við. Hann
sagði að landbúnaðurinn ætti ekkert val, hann
yrði að taka mið af þessum breytingum, en
spurningin væri bara hvaða stefnu hann ætti að
taka. Steingrímur ræddi lítillega um GATT- við-
ræðumar og viðræðurnar um evrópskt efnahags-
svæði. Hann sagði ljóst að þær umræður um
landbúnaðarmál, sem hefðu orðið á þessum vett-
vangi, ættu eftir að hafa áhrif á íslenskan land-
búnað. Hann sagðist óttast að hagsmunum land-
búnaðarins yrði fómað í viðræðunum um evr-
ópskt efnahagssvæði.
Landbúnaðarráðherra sagði Ijóst að fólki mundi
fækka á landsbyggðinni, ef ekkert kæmi í staðinn
fyrir þann samdrátt sem óhjákvæmilegur er í
hefðbundnum landbúnaði. Hann sagði að því
miður hefðu þær nýju atvinnugreinar, sem mest-
ar vonir voru bundnar við, loðdýrarækt og fisk-

eldi, brugðist að verulegu leyti. Hann benti þó á
að botninum væri náð í loðdýrarækt og verð á
skinnum færi hækkandi.
Ráðherra sagði ljóst að breytingar væru fram-
undan hjá sauðfjárframleiðslunni. „Svokölluð
sjömannanefnd, skipuð fúlltrúum stjórnvalda,
bændasamtakanna og aðila vinnumarkaðarins,
skilaði frá sér tillögum varðandi sauðfjárræktina
nú fyrir stuttu. Þar er komið á framfæri tillögum
um hvað aðhafst skuli þegar núverandi samning-
ur rennur út og í raun þegar á síðari hluta gildis-
tíma hans. Þessar tillögur fela í sér að mörgu leyti
mjög róttækar og mjög erfiðar aðgerðir til lausn-
ar þeim vanda, sem sauðljárræktin stendur nú
frammi fyrir. Von er á tillögum er varða mjólkur-
framleiðsluna innan skamms. Það liggur vita-
skuld f augum uppi að menn getur greint á um
þær aðferðir, sem lagðar eru fram í tillöguformi
til lausnar þessara vandamála. En vandinn er fyr-
ir hendi. Hann er mikill og hann snertir marga.
Þó að menn greini á um aðferðir verða menn aft-
ur á móti að gera sér ljóst að undan því verður
ekki vikist að tala um hlutina eins og þeir eru.
Fyririiggjandi staðreyndir um vandann eru eitt.
Annað er á hvaða hátt menn vilja taka á honum
og leita lausna. Menn komast, hvernig sem allt
veltur, ekki framhjá því að innanlandsmarkaður
fyrir kindakjöt hefur dregist stórlega saman frá
því sem áður var. Það lætur nærri að um 3.000
tonn hafi tapast í sölusamdrætti innanlands og
það á sama tíma og verð á útflutningsmörkuðum
hefur hrapað niður fyrir 30% af skilaverði, úr 60-
70% fyrir áratug eða rúmlega það. Það kerfi, sem
hefur verið við lýði, hvað sem um það má segja,
hefur ekki reynst fært um að framkalla markviss
viðbrögð framleiðenda né afurðastöðva við þess-
um vanda. Á það má minnast í þessu sambandi að
fyrir nær fimm árum síðan kom út skýrsla starfs-
hóps um stöðu sauðfjárræktarinnar, sem sagði
nánast nákvæmlega fyrir í öllum aðalatriðum það
ástand sem sauðfjárræktin býr við í dag."
Steingrímur sagði að skilgreina mætti landbún-
aðarstefnu seinni ára þannig að hún feli í sér
skipulagt undanhald. Reynt hafi verið með skipu-
lögðum hætti að draga úr framleiðslu og fækka
búum. Landbúnaðarráðherra sagði ekki æskilegt
fyrir landbúnaðinn áð vera endalaust í vörn og
minnti á að sókn væri besta vömin. Hann sagðist
vera sannfærður um að bændur hefðu þann kjark
til að bera sem þarf til að takast á við ný verkefni.
Landbúnaðurinn verður að
standast samkeppnina
Haukur Halldórsson, formaður Stéttarsam-
bands bænda, ræddi um álit sjömannanefndar í
ræðu sinni og sagði: „Þeir, sem um málefni land-
búnaðarins fjalla, hvort sem er af hálfu hins opin-
berra, á vegum samtaka bænda eða annarra,
standa gagnvart því að gera landbúnaðinum
kleift að sinna sem best fjölþættu hlutverki sínu.
Það verður að horfast í augu við það að hefðbund-
inn landbúnaður okkar, líkt og landbúnaður
meðal flestra vestrænna þjóða, hefur á undan-
fömum árum og áratugum búið við framleiðslu-
getu umfram markaði. Jafnframt hefur landbún-
aðurinn meðal fjölmargra þessara þjóða, þar á
meðal hér á landi, gegnt því hlutverki að skapa
lifandi landsbyggð en það er og hefur verið þjóð-
hagslegt markmið þjóða, þar á meðal íslendinga,
og liggja til þess margháttaðar ástæður.
Ljóst er að samdráttur í hefðbundnum búskap
hér á landi, einkum í sauðfjárrækt, og átak til
hagræðingar og lækkunar vöruverðs, stangast á
við hitt sjónarmiðið um að dreifðri byggð verði
haldið uppi sem mest óbreyttri, nema að ný at-
vinnutækifæri bjóðist.
íslenskur landbúnaður vill leggja allt það af
mörkum, sem í hans valdi stendur, til að byggð í
dreifbýli hér á landi fái að dafna. Staða landbún-
aðarins í þeirri baráttu er hins vegar þröng um
þessar mundir. Afurðir hans eiga í harðri sam-
keppni við önnur matvæli, innlend sem erlend,
og þann iðnað sem vinnur úr þeim. í því sam-
bandi er ástæða til að minna á að í gangi eru og
hafa verið um skeið alþjóðlegir viðskiptasamn-
ingar sem að líkindum leiða til frjálsari viðskipta
með búvörur er hingað til.
Það er því óhætt að segja að íslenskur landbún-
aður þurfi á öllum möguleikum sínum til hag-
ræðingar að halda til að standast þá samkeppni
sem bíður hans.“
Búnaðarþing beðið um
álit á tiliögum sjömanna-
nefndar
Annað tveggja aðalmála þessa Búnaðarþings er
framtíð sauðfjárræktar í landinu og álit sjö-
mannanefhdar. Við setningu þingsins óskaði
landbúnaðarráðherra eftir því að þingið segði álit
sitt á tillögunum. Tillögumar voru kynntar á
fundi, sem formenn búnaðarsambandanna héldu
á laugardaginn, en almennir þingfulltrúar voru
ekki búnir að kynna sér tillögurnar í gær. Greini-
legt var þó að þingfulltrúum finnst nefndin
leggja til mikinn niðurskurð strax í haust. Nefnd-
in leggur til að í fjárstofni Iandsmanna verði
fækkað um 70 þúsund fjár, sem er 13% fækkun.
Þetta samsvarar því að öllu sauðfé á Vesturlandi
sé slátrað. Fulltrúar á þinginu nefndu að þeir
ættu mjög erfitt með að sætta sig við svo harða
aðgerð, nema að samhliða sé gripið til einhverra
aðgerða til að styrkja byggð í dreifbýli. Aðrir
benda hins vegar á að ekki gangi til lengdar að
kostnaðurinn við byggðastefnuna sé borgaður í
gegnum búvöruverðið. Gera verði greinarmun á
landbúnaði og byggðastefnu. Menn eru hins veg-
ar sammála um að eitthvað verður að koma í
staðinn fyrir þau störf, sem fyrirsjáanlega munu
tapast á næsta ári, þ.e.a.s. verði tillögur sjö-
mannanefndar framkvæmdar óbreyttar.
Sumir óttast að ef farið verður út í að breyta til-
lögum sjömannanefndar í veigamiklum atriðum,
sé hætta á að aðilar vinnumarkaðarins snúist
gegn þeim og gegn nýjum búvörusamningi. Ger-
ist það er hætta á að búvörusamningurinn verði
pólitískt þrætuepli og þá kann það skipulagða
undanhald, sem landbúnaðarráðherra talaði um í
sinni ræðu, að breytast í óskipulagðan flótta og
hrun.
Eftir
Egil
Ólafsson
Kemst Búnaðarþingað ein-
hverri niðurstöðu um
breytingar á félagskerfi
bænda?
Hitt meginmál þingsins eru breytingar á fé-
lagskerfi landbúnaðarins. Þetta mál hefur lengi
verið til umræðu á Búnaðarþingi og í öðrum
stofnunum landbúnaðarins. Landbúnaðarráð-
herra gangrýndi þingfulltrúa fyrir að bregðast
Frá upphafi búnaðarþings. Steingrímur J. Sigfússon landbúnaðarráðherra í ræðustóli.
of hægt við í þessu máli. Hann sagði að ef horft
sé framhjá minniháttar lagfæringum á félags-
kerfinu hafi kerfið verið óbreytt síðustu 50 ár. -
Hann vitnaði til ræðu sem Jón Viðar Jón-
mundsson ráðunautur flutti við setningu ráðu-
nautafundar Búnaðarfélags íslands fyrir
skömmu. Þar sagði Jón Viðar m.a.:
„Ef við nú horfum til okkar umhverfis, þá held
ég við getum í hreinskilni viðurkennt að hag-
ræðingu hljótum við fyrst og fremst að geta
sótt með aukinni samvinnu og um leið einföld-
un á því kerfi sem við búum við í dag. Vegna fá-
mennis þá eru einingar okkar litlar. Alltof mikl-
um tíma og starfsorku er varið í alls konar
stjómun á hlutum sem f raun verða sífellt
minni að umfangi og þess vegna líklegt að þetta
skili í raun ákaflega litlu í aðra hönd. Vafalítið
er hér mestan ávinning að sækja í þessum hluta
landbúnaðarins á einföldun þessa stjómkerfis.
Þetta á bæði við um áðurnefndar þjónustu-
stofnanir greinarinnar og ekki síður féiagskerfi
bændasamtakanna. Þess vegna hlýtur það að
vera krafa til okkar í þeirri umræðu, sem nú á
sér stað um hagræðingarátak í íandbúnaði, að
taka einnig til á þessu sviði innan hans. Ein af
meinsemdum okkar fámennis er að slík um-
ræða vill oftast snúast upp .' einskisverða tog-
streitu stofnana og félagasamtaka. Þar verðum
við að horfa til sömu lausna og við sjáum í
framkvæmd í nálægum löndum. Við leggjum
niður félög og stofnanir og myndum ný en
færri og öflugri á grunni þeirra. Umsköpun og
uppbyggingin hefur einfaldlega ætíð í sér vöxt
og sköpun, sem íslenskur landbúnaður hefur
fulla þörf fyrir í dag. Annað vandamál er hin fé-
lagslega uppbygging kerfisins, sem leiðir til að
breytingarnar þurfa að byggja á félagslegri sam-
stöðu um þær. Kostir hins félagslega lýðræðis
eru því miður ekki mestir þegar þörfin fyrir
skjótar og markvissar ákvarðanir er til staðar."
Tfmamynd: Pjetur
Heyrst hefur að þær tillögur, sem liggja fyrir
Búnaðarþingi, séu ekki nóg og markvissar.
Einn þingfulltrúi orðaði það svo að þær fælu í
sér flóknara og dýrara kerfi, öfugt við það sem
stefnt er að. Landbúnaðarráðherra lagði
áherslu á í sinni ræðu að breytingar á félags-
kerfi landbúnaðarins yrðu að miða að því að
gera kerfið einfaldara og ódýrara og varaði sér-
staklega við lausnum sem gengju í aðra átt.
sík-::

SS88S85*SSÉí5:í

■ ■ ■ ■ .