Tíminn - 14.05.1991, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 14. maí 1991
Vinningstölur laugardaginn
11. maí '91
HEILBRIGPISMAL
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 0 2.573.704
2.a', 223.348
3. 4af 5 115 6.700
4. 3af 5 3.382 531
Hver á að gæta
bróður míns?
Alþjóðlegur dagur hjúkrunarfræðinga, 12. maí, er að þessu sinni
helgaður málefnum fólks sem á við andleg og félagsleg vandamál að
stríða. Hjúkrunarfræðingara hafa einatt látið sig varða andlega og fé-
lagslega heilbrigði skjólstæðinga sinna jafnt inni á sjúkrahúsum sem
utan þeirra.
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
5.586.742 kr.

i Ath. Vinningar undir 12.000 krónum eru greiddir út
á Lottó sölustöðum.
í okkar flókna samfélagi er hægt að
fullyrða að fæstir komist í gegnum
lífið án þess að þurfa að takast á við
einhver andleg eða félagsleg vanda-
mál — streitu, svefntruflanir og hús-
næðisbasl, svo eitthvað sé nefnt. Geð-
sjúkdómarnir eru líka algengari en
margur kýs að trúa, s.s. geðdeyfð,
kvíðatruflanir, alkóhólismi og geð-
klofi. Innan og utan sjúkrahúsanna
er boðið upp á margvíslega meðferð
og stuðning handa þeim sem eiga við
slíka vanheilsu að stríða.
Það telst til grundvallarmannrétt-
inda að geta fengið bót meina sinna
ef hægt er, eða hjálp við að lifa þau,
séu þau ólæknanleg. Þann 27. janúar
VIRÐISAUKASKATTUR
Endurgreiðsla
virðisaukaskatts
til íbúðarbyggjenda
Hvað er endurgreitt?
Virðisaukaskattur af vinnu manna sem
unnin er á byggingarstað íbúðarhús-
næðis er endurgreiddur. Endurgreiðsl-
an nær til virðisaukaskatts af:
• Vinnu manna við nýbyggingu íbúðar-
húsnæðis.
• Hluta söluverðs verksmiðjufram-
leiddra íbúðarhúsa hér á landi.
• Vinnu manna við endurbætur og við-
hald á íbúðarhúsnæði í eigu umsækj-
anda.
Endurgreiðslubeiðni
Sækja skal um endurgreiðslu á sér-
stökum eyðublöðum til skattstjóra í því
umdæmi sem umsækjandi á lögheimili.
Eyðublöðin eru:
• RSK 10.17: Bygging íbúðarhúsnæðis
til sölu eða leigu.
• RSK 10.18: Bygging, endurbætur og
viðhald íbúðarhúsnæðis til eigin nota.
Uppgjörstímabil
Hvert uppgjörstímabil er tveir mánuðir,
janúar og febrúar, mars og apríl, maí
og júní, júlí og ágúst, september og
október, nóvember og desember.
Skiladagur
Endurgreiöslubeiðni skal berast skatt-
stjóra fyrir 15. dag næsta mánaðar eftir
aö uppgjörstímabili lýkur.
Sérstakt uppgjörstímabil
vegna endurbóta og við-
halds á árinu 1990
Beiðni um endurgreiðslu vegna við-
halds og endurbóta íbúðarhúsnæðis
sem unnið var 1990 skal skilað í einu
lagi til skattstjóra í síðasta lagi 20.
janúar 1991. Athygli skal vakin á því að
frumrit sölureikninga skal fylgja um-
sókn um endurgreiðslu vegna vinnu
við endurbætur og viðhald.
Hvenær er endurgreitt?
Hafi beiðni um endurgreiðslu verið
skilað á tilskildum tíma fer endur-
greiðslan fram eigi síðar en 5. dag
næsta mánaðar eftir skiladag vegna
nýbygginga og eigi síðar en 20. dag
næsta mánaðar eftir skiladag vegna
endurbóta og viöhalds.
Launamiðar og
húsbyggingarskýrsla
Athygli skal vakin á því að þeir sem
sækja eða hafa sótt um endurgreiðslu
virðisaukaskatts af vinnu manna við
íbúðarhúsnæði á árinu 1990 skulu fylla
út launamiða (RSK 2.01) fyrir 20. janúar
1991 vegna greiddra launa og verktaka-
greiðslna. Launamiðann skal senda til
skattstjóra.
Þeir sem sótt hafa um endurgreiðslu
vegna nýbyggingar skulu einnig senda
skattstjóra húsbyggingarskýrslu (RSK
3.03) með skattframtali sínu.
RSK
RÍKISSKATTSTJÓRI
1989 gáfu Alþjóðasamtök um geð-
heilbrigðismál einmitt yfirlýsingu
þess efnis að mannréttindi geðveikra
skyldu vera þau sömu og heilbrigðra.
í yfirlýsingunni var lögð áhersla á að
samfélagið stæði vörð um málefni
geðsjúkra. Alþjóðasamtök hjúkrun-
arfræðinga (International Council of
Nurses) hafa tekið undir þessa yfir-
lýsingu af heilum hug.
Ósakhæfir afbrotamenn og geðsjúk-
ir fangar eru hópur sem hefur orðið
afskiptur innan íslenska heilbrigðis-
kerfisins. Eins og alþjóð veit er
hvorki til sérstök deild fyrir geðsjúka
afbrotamenn inni á sjúkrastofnunum
né fangelsum landsins. Dómsmála-
ráðuneyti og heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneyti hafa ekki sinnt
málefnum þessa hóps sem skyldi,
enda hér um minnihlutahóp að ræða
sem á sér ekki sterka málsvara í sam-
félaginu — eða hvað?
Bandalag kvenna í Reykjavík hefur
verið málsvari þessa hóps um árabil.
Á aðalfundi Bandalags kvenna í
Reykjavík, sem haldinn var 22. og 23.
febrúar sl., ítrekaði fundurinn fyrri
áskoranir varðandi það, að ósakhæfir
afbrotamenn og geðsjúkir fangar
skyldu eiga sama rétt á heilbrigðis-
þjónustu og vistun á heilbrigðis-
stofnun og allir aðrir landsmenn, svo
sem lög um heilbrigðisþjónustu nr.
59/1983 kveða á um. Aðalfundurinn
lagði einnig á það þunga áherslu að
málefni ósakhæfra afbrotamanna og
geðsjúkra fanga væru heilbrigðismál
og skyldu því heyra undir heilbrigð-
is- og tryggingamálaráðuneyti eigi
síður en dómsmálaráðuneyti.
Það er ekki til sóma fyrir Alþingi ís-
lendinga að réttargeðdeild skuli ekki
vera komin í gagnið ennþá, svo mikl-
um tíma sem búið er að eyða í um-
ræður og nefndarstörf um málefni
geðsjúkra afbrotamanna. Sem betur
fer virðist þó loksins núna hilla und-
ir stofnun slíkrar deildar á íslandi.
En hvað þurfti til? Aðdragandinn er
hörmulegur og verður ekki rakinn
hér.
í lögum um fangelsi og fangavist nr.
48/1988,8. grein, segir: „Fangi sem á
við andlega eða líkamlega fötlun að
stríða eða þarfnast af öðrum ástæð-
um sérstaks aðbúnaðar skal afplána í
því fangelsi sem uppfyllir þau skilyrði
um slíkan aðbúnað." Það er ljóst að
þessum lögum hefur ekki verið fram-
fylgt. Mikilvægt er að réttargeðdeild-
in standi undir nafni hvað varðar að-
búnað og sinni ekki einvörðungu
gæsluhlutverki sínu eins og hvert
annað fangelsi, heldur að áhersla
verði lögð á geðmeðferð veitta af sér-
menntuðum læknum og hjúkrunar-
fólki.
Sú umræða hefur heyrst í samfélag-
inu að ekki sé vert að eyða fjármagni
og tíma í meðferð geðsjúkra afbrota-
manna vegna slæmra og engra bata-
horfa þeirra. Slíkar skoðanir hljóta
að byggjast á þröngsýni eða vanþekk-
ingu nema hvoru tveggja sé. Einstak-
Guðný Anna Arnþórsdóttir
lingar með líkamlegan sjúkdóm og
slæmar eða engar batahorfur fær
sína læknis- og hjúkrunarmeðferð á
stofnunum samfélagsins og sem bet-
ur fer hefur enginn neitt við það að
athuga. Það er siðferðileg skylda ís-
lenska samfélagsins að sinna málefn-
um ósakhæfra afbrotamanna og geð-
sjúkra fanga í Ijósi heilbrigðis- og
fangelsislaga, og síðast en ekki síst í
ljósi mannréttinda.
Málefni geðsjúkra virtust eiga upp á
pallborðið í kosningabaráttunni fyrir
síðustu alþingiskosningar. í fjölmiðl-
um landsins birtist hver greinin á
fætur annarri um málefni geðsjúkra.
Þessar greinar voru skrifaðar af fólki
á framboðslistum stjórnmálaflokk-
anna. Greinarhöfundar lögðu
áherslu á hversu brýnt væri að sam-
félagið sinnti þessum málaflokki sem
skyldi Fagna ber þeirri umræðu með
von um að hún skili sér ekki aðeins í
aukinni umræðu um málefni geð-
sjúkra — en orð eru til alls fyrst —
heldur einnig í auknum fjárveiting-
um ríkisvaldsins til geðheilbrigðis-
mála.
Höfundan Eydís Sveinbjamardóttir
er hjúkrunarfræðingur og er verk-
efnastjóri á Geðdeild Borgarspítal-
ans.
Guðný Anna Amþórsdóttir er hjúkr-
unarframkvstj. Geðdeilda Borgar-
spítalans og lektor í geðhjúkmn við
H.í.