Tíminn - 24.05.1991, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 24. maí 1991
Heimilin hafa á áratug þrefaldað skuldir sínar
að raungildi upp í 173 milljarða króna:
Hver íslendingur
»sló“ 100.000
krónur í fyrra
Heimilin í landinu (einstaklingamir) hafa aukift skuldir sínar miklu hraftar
en ríkift og atvinnuvegimir á undanfomum ámm. í árslok 1990 skulduðu
heimilin um 173 milljarfta króna. Þá höfftu þau á einum áratug þrefaldað
skuldir sínar aft raungildi. Sjaldan var þó meira „slegift" en í fyrra.
- '
Starfsmenn Toyota umkringdir nýjum bílum.
Toyota setur
nýtt sölumet
Af 30 milljarða aukningu heildarút-
lána lánakerfisins á árinu tóku heim-
ilin um 25,5 milljarða, þ.e. um 85%
allra nýrra lána lánakerfisins á árinu.
Skuldir heimilanna/einstaklinganna
jukust því að raungildi í kringum
100.000 kr. á hvert einasta manns-
bam í landinu (eða um 280 þús. kr. á
íbúa hverrar íbúðar) aðeins þetta
eina ár. Má því ljóst vera að stærri og
stærri hluta af tekjum heimilanna
þurfi til þess að standa undir afborg-
unum og vöxtum af stöðugt vaxandi
lánum.
Ársskýrslur Seðlabankans sýna þró-
un lánakerfisins frá ári til árs. Með
lánakerfi er þar átt við: bankakerfið,
Ijárfestingarsjóði, lífeyrissjóði, lána-
sjóði ríkisins, tryggingafélög, eigna-
leigur, verðbréfasjóði og erlent láns-
fé.
Skipting útlána milli fjögurra flokka
lántaka: ríkis, sveitarfélaga, atvinnu-
fyrirtækja og heimila í árslok 1980 og
aftur 1990, var þannig í milljörðum
króna:
1980 (80=90) 1990
Heimili 2,7 (40) 173
Ríki 2,6 (38) 75
Sveitarfélög 0,9 (13) 19
Fyrirtæki 9,1 (131) 264
Útlán alls 15,4 (222) 532
Svigatölurnar sýna útlánin árið
1980 framreiknuð til verðlags 1990.
Sýna þær tölur glöggt, að heimilin
hafa meira en fjórfaldað skuldir sínar
að raungildi á sama tíma og skuldir
ríkisins og fyrirtækjanna hafa aðeins
u.þ.b. tvöfaldast. Skuldir ríkissjóðs
og heimilanna voru t.d. svipaðar fyrir
áratug. Nú skulda heimilin nær 100
milljörðum meira. Enda hafa skuldir
heimilanna á þessum áratug vaxið úr
tæplega 18% uppí 33% af heildarút-
lánum lánakerfisins.
Þríðjungur eríent lánsfé
Hin hliðin á lánamarkaðinum er
peningalegur sparnaður. Skipting
hans í höfuðflokka á sömu tímabil-
um var þessi:
1980 (80=90) 1990
Frjáls spamaður 5,3 (77) 160
Lífeyrissjóðir 1,9 (27) 131
Annar kerfisb. 2,2 (31) 70
Innl. sparnaður: 9,4 (135) 360
Erlent lánsfé: 6,1 (87) 172
Lánsfé alls 15,4 (222) 532
Bæjarstjóm Akureyrar samþykkti á
fundi sínum á þriðjudag drög að
rammasamningi vegna fyrirhugaðra
kaupa bæjarsjóðs Akureyrar á eign-
um Kaupfélags Eyfirðinga í Gró-
fargili. Kaupverð eignanna er um
70,8 milljónir króna, þar af er verft-
mæti lófta um 13 milljónir króna.
Gert er ráft fyrir aft kaupsamningur
bæjarsjófts og Kaupfélags Eyfirðinga
veröi undirritaður í vikunni.
Um er að ræða fjórar fasteignir þar
sem KEA hafði áður iðnaðarstarf-
Eignir lífeyrissjóðanna hafa að
raungildi hátt í fimmfaldast á ára-
tugnum. Frjáls sparnaður (inn-
eignir í bönkum og verðbréfum)
og kerfisbundinn annar en lífeyris-
sjóðir (mest eigið fé lánastofnana)
hefur u.þ.b. tvöfaldast á sama tíma
og það hafa erlendu lánin raunar
líka gert. Nærri lætur að þriðjung-
ur af skuldum íslendinga sé spari-
fé útlendinga. Innlendur sparnað-
ur var innan við helmingur lands-
framleiðslu árið 1980. Á síðasta ári
var hann orðinn nokkru meiri en
landsframleiðsla ársins og hafði
því rúmlega tvöfaldast á þann
mælikvarða. Skuldir heimilanna
hafa á sama tíma þrefaldast á
mælikvarða landsframleiðslu. Fyr-
ir áratug námu þær um 29% pen-
ingalegs sparnaðar landsmanna,
en um síðustu áramót voru þær
komnar hátt í helming.
Þessi mikla skuldasöfnun heimil-
anna var jöfn og þétt allan síðasta
áratug, og þó iíklega aldrei meiri
en á síðasta ári. Seðlabankinn seg-
ir hreinan peningalegan sparnað
hafa stóraukist á síðasta ári, eða
um rúmlega 38 milljarða kr. að
raungildi. En þar af fóru um 2/3
(eða 25,5 milljarðar) í ný lán til
heimilanna. En þetta svarar til um
100.000 aukinna skulda (útlána) á
hvert einasta mannsbarn í landinu
á síðasta ári.
Heimilin hafa safnað þessum
skuldum á öllum sviðum lánakerf-
isins. Svo dæmi sé tekið var af
heildarútlánum fjárfestingalána-
sjóðannna aðeins fjórðungur
(25%) þeirra í íbúðalánum til ein-
staklinga fyrir áratug, en nú eru
55% komin í íbúðalán. Nærri læt-
ur að um helmingur allra skulda
heimilanna sé í lánum Húsnæðis-
stofnunar og húsbréfalánum. Af
heildarútlánum bankanna var
hlutur einstaklinga aðeins 18-20%
fyrir áratug, en hafði hækkað 28%
um síðustu áramót.
Þyngri vaxtabyrði...
Með margföldun skulda þarf víst
engan að undra að heimilin í land-
inu (einstaklingarnir) skuli finna
fyrir stöðugt vaxandi greiðslubyrði
af lánum á undanförnum árum.
Þótt raunvextir hefðu ekkert
hækkað hefði vaxtabyrði heimil-
anna þrefaldast. En þar við bætist
síðan að allar vaxtaprósentur hafa
semi. Gert er ráð fyrir að húsin sunn-
an götunnar ásamt 2. hæð gamla
mjólkursamlagsins verði afhent í
næsta mánuði, en kjallari og jarðhæð
mjólkursamlagsins verða afhent í
haust. Húsnæði Brauðgerðar KEA
verður afhent um áramót, en KEA
mun að öllum líkindum leigja hús-
næðið af Akureyrarbæ til einhverra
ára.
Nokkur togstreita hefur ríkt um það
hvort skuli hafa forgang, fram-
kvæmdir í Grófargili eða viöbygging
margfaldast. Því má hins vegar
ekki gleyma að vaxtahækkunin
nær ekki bara til skuldanna —
heldur líka þeirra peninga sem
þjóðin sparar, bæði af fúsum og
frjálsum vilja (í bönkum og verð-
bréfum) og tilneydd (t.d. í lífeyris-
sjóðunum).
Aukin vaxtaútgjöld hjá stórum
hluta íslendinga þýða því um leið
auknar vaxtatekjur fyrir annan
hóp landsmanna. Og raunar eru
skilin milli þessara hópa langt frá
því glögg. Ljóst virðist að stór
hluti landsmanna tilheyri báðum
hópunum - séu t.d. að borga af
langtíma húsnæðislánum og
námslánum á sama árabili og þeir
eru einnig að fjárfesta í hlutabréf-
um og spariskírteinum ríkissjóðs,
eða a.m.k. að safna í lífeyrissjóð til
elliáranna.
Gullmolar er nafnift á sérlega
glæsilegri skemmtun sem verður
við Amtsbókasafnið. Nú hefur verið
ákveðið að á næsta ári veröi lokið við
hönnun 1100 fermetra viðbyggingar
við Amtsbókasafnið, og síðan ráöist í
byggingu hennar og skal fram-
kvæmdum lokið árið 1996. Að því
búnu verður hafist handa við fram-
kvæmdir í „Listagili". Gert er ráð fyr-
ir að heildarkostnaður framkvæmd-
anna verði um 370 milljónir, þar af
munu um 120 milljónir fara í við-
byggingu Amtsbókasafnsins.
hiá-akureyri.
í apríl var slegið nýtt met í sölu
nýrra bfla hjá Toyota þar sem af-
hentir voru 395 bflar í einum mán-
uði eða að meðaltali 18 bflar hvern
virkan dag í mánuðinum. Gamla
metið, sem slegið var, var síðan í
desember 1987, en þá seldust 287
bílar.
Sala á einstökum tegundum hef-
ur verið jöfn, en þó hafa Corolla
Special Series bflar, sem pantaðir
voru fyrir vorsöluna, verið mjög
haldin á Hótel íslandi á sunnudags-
kvöldiö. íþróttasamband fatlaöra
stendur aö hátíöinni, en hún er
haldin til fjáröflunar fyrir Ólympíu-
leika fatlaðra sem haldnir verða í
júlí á þessu ári.
Allir helstu og vinsælustu
skemmtikraftar þjóðarinnar koma
fram, endurgjaldslaust, á skemmt-
uninni, sem kölluð er „glæsivið-
burður samkvæmislífsins". Að-
gangseyrir er 10 þúsund krónur, að-
göngumiðinn er viðurkenning fyrir
veittan styrk og frádráttarbær frá
skatti. Á blaðamannafundi í gær
sagði Björn Björnsson, fram-
kvæmdastjóri sýningarinnar, að er-
lendis væru skemmtanir af þessu
tagi þekkt fyrirbæri. Nokkurskonar
góðgerðarhátíðir. íburður væri í
mat, drykk og skemmtun og að-
vinsælir og selst eins og heitar
lummur. Sama er að segja um nýj-
an sjálfskiptan 4Runner, sem
kynntur var í mars, en viðtökur
hans hafa verið mjög góðar.
Af þeim 395 bflum, sem seldir
voru í aprfl, voru um 60 seldir til
Bflaleigu Flugleiða.
í síðustu afhendingu mánaðarins,
sem var 30. aprfl, voru hvorki fleiri
né færri en 99 bflar skráðir á ein-
um degi.
gangseyrir hár. En hann væri rétt-
lættur með því að öðrum þræði væri
verið að styrkja gott málefni. Þess
má geta að á skemmtuninni mun
Savanna-tríóið koma fram, en Björn
framkvæmdastjóri er meðal liðs-
manna þess. Það hefur ekki komið
fram í um aldarfjórðung.
íþróttasamband fatlaðra mun
senda 18 keppendur á Ólympíuleika
þroskaheftra, en þeir verða haldnir í
Minneapolis og St. Paul í Bandaríkj-
unum 19. til 27. júlí í sumar. Þeir
munu keppa í sundi, knattspyrnu og
frjálsum íþróttum. Áætlaður kostn-
aður vegna þessarar keppnisferðar
þroskahefta íþróttafólksins er 4
milljónir og ef vel tekst til með Gull-
molakvöldið stendur það straum af
þeim kostnaði.
-sbs.
Listagilið á Akureyri:
Draumurinn verður að veruleika
- HEI
Frá blaöamannafundi aðstandenda Gollmola. Fyrir borðsendanum er Stefán Jón Hafstein útvarps-
maður, en hann verður veislustjóri. Tímamynd: Pjetur
Gullmolar á Hótel (slandi:
Góðgerðakvöld vegna
Ólympíuleika fatlaðra