Tíminn - 13.06.1991, Blaðsíða 8

8T(minn
Fimmtudagur 13. júní 1991
Undanfarið hef-
ur talsvert verið
um að vera í
innanlandsmál-
um í Frakk-
landi. Ný ríkis-
stjórn tók við
völdum 15. maí
og næstu daga
þar á eftir. Hér
á eftir verður
nokkuð sagt frá
franska stjórn-
kerfinu og þeim
málum sem þar
ber hæst.
Edith Cresson forsætisráöherra.
og jafnvel valdameiri en Edith Cres-
son. Þá hefur því einnig verið haldið
fram að Mitterrand ætli sér að stjóma
að mestu sjálfur í gegnum vinkonu
sína Cresson. Allt er þetta þó mjög
óvíst, því að frú Cresson er hörð af sér
og margt bendir til þess að hún hygg-
istsjálfráðamiklu.
En þingmeirihlutaskortir. Sósíalista-
flokkurinn hefur, að meðtöldum
nokkrum óháðum vinstri mönnum,
227 fulltrúa af 577 á þjóðþinginu (As-
semblé Nationale), eða ekki hreinan
meirihluta. Fram að þessu hafa reynd-
ar þingmenn kommúnista yfirleitt
setið hjá þegar þurft hefur að koma
mikilvægum frumvörpum í gegn. Það
nægir.
Öldungadeildin, sem er valdalítil,
hefur tillögurétt, er skipuð 306 mönn-
um.
Skoðanakannanir benda til þess að
sósíalistar, sem fengu um 38% at-
kvæða í kosningunum 1988, myndu
aðeins fá 27-30% ef kosið yrði nú, og
kommúnistar, sem höfðu 11% árið
1988, myndu nú líklega aðeins fa 7%.
Hins vegar myndu umhverfissinnar,
sem mikið hefur borið á síðustu miss-
eri, væntanlega fá nú um 14% at-
kvæða og fara upp fyrir hinn öfgasinn-
aða þjóðemisflokk (Front national),
sem Le Pen stýrir. Gaullistar og Mið-
flokkasambandið myndu því ekki
bæta við sig.
Mitterrand eykur hlut kvenna
í frönskum stjórnmálum
Mitterrand
er valdamikill
í Frakklandi er forsetaveldi, en for-
setinn er þó ekki alveg jafnvaldamikill
og Bandaríkjaforseti. Franski forset-
inn hefur sér við hlið sérstakan for-
sætisráðherra, en í Bandaríkjunum
fyrirfinnst enginn slíkur. Flestir eða
allir forsetar Evrópuríkja nú eru
valdaminni en sá franski.
Frakklandsforseti er tilsjónarmaður
með stjómarskránni og sjálfstæðri til-
vist ríkisins. Hann er fulltrúi þjóðar-
innar út á við og ræður í reynd mjög
miklu um utanríkisstefnuna. Hann er
æðsti yfirmaður hersins. Forsetinn
kunngerir ný lög og hann getur efnt
til þjóðaratkvæðagreiðslu um þýðing-
armikil lagafrumvörp. Sé ríkinu ógn-
að getur hann tekið sér aukin völd.
Forsetinn getur rofið þing og hann til-
nefnir forsætisráðherra.
Þetta er satt að segja talsvert Forset-
inn er kjörinn til sjö ára með almenn-
um kosningum og fái enginn hreinan
meirihluta í fyrstu umferð er kosiö á
ný á milli tveggja atkvæðahæstu
manna Vitað er að um helmingur
Frakka er því hlynntur að kjörtímabil
forseta verði stytt í fimm ár, en reglu-
legt kjörtímabil þingmanna á þjóð-
þinginu er einmitt fimm ár og mörg-
um virðist að heppilegt væri að kjör-
tímabil forseta gæti fallið saman við
það.
Francois Mitterrand var kjörinn for-
seti 1981 og endurkjörinn 1988. Nú í
maí var haldið upp á það að hann hef-
ur setið að völdum í heilan áratug.
Alls hafa verið í Frakklandi á undan
Mitterrand 20 forsetar á um það bil
110 árum. Aðeins de Gaulle, af þeim
öllum, náði að vera forseti í áratug;
hann sagði af sér eftir að hafa setið í
tíu og hálft ár.
Miklar vangaveltur hafa verið um
áform Mitterrands. Nýlega var því
haldið fram í grein í mjög ábyrgu
blaði að hann kynni að hafa hug á að
bjóða sig fram enn á ný 1995, en þá
verður hann 78 ára. Þetta hlýtur þó að
teljast ólíklegt. Aðrir telja að hann
kunni að segja af sér ef sósíalistaflokk-
ur hans býður afhroð í þingkosning-
um sem munu í síðasta lagi fara fram
1993.
Hvað sem öðru líður virðist Mitterr-
and vera hinn hressasti. Hann ferðast
mikið, fer um heiminn. Á síðastliðn-
um tveimur árum hefur hann tvisvar
heimsótt ísland. Fundir hans með
kanslara þýska ríkisins eru tíðir, enda
er hin nána samvinna við Þjóðverja
einn helsti homsteinn franskrar utan-
ríkisstefnu. Á síðasta fundi þeirra,
seint í maí, í Lille í Norður-Frakk-
landi, lögðu Kohl og Mitterrand til
sameiginlega að Gorbatsjov, forseta
Sovétríkjanna, verði boðið að verða
áheymarfúlltrúi á fundi leiðtoga sjö
helstu iðnríkja heims sem er fram-
undan. Á þessum fundi í Lille varð
reyndar að gera hlé á meðan horft var
á úrslitaleik meistaraliða í Evrópu í
knattspymu. Þá tapaði franskt lið frá
Marseille fyrir Rauðu stjömunni frá
Belgrad. Næstu daga var þjóðarsorg í
Frakklandi.
Konaverður
forsætisráðherra
Frá síðustu kosningum, 1988, hafði
Michel Rocard, einn helsti foringi í
sósíalistaflokknum, verið forsætisráð-
herra. Þar áður hafði reyndar stund-
um verið gmnnt á því góða milli hans
og Mitterrands innan flokksins, enda
Rocard mjög framgjam maður. Sem
forsætisráðherra þótti hann lítið gef-
inn fyrir að taka áhættu, enda er hann
mjög grunaður um að vilja verða for-
seti 1995.
Um miðjan maí taldi Mitterrand að
kominn væri tími til að breyta ríkis-
stjóminni. Ýmislegt hafði farið úr-
skeiðis. Forsetinn hafði að vísu veðjað
rétt þegar hann ákvað, ólíkt Þjóðverj-
um ogltölum, að taka þátt í Persaflóa-
stríðinu í vetur. Þó að þáttur Frakka
þar væri aðeins um 3% af kostnaði
Bandamanna í heild, hafði stríðið
óæskileg áhrif að sumu leyti. Upp kom
nokkur klofningur meðal stuðnings-
manna ríkisstjómarinnar þegar her-
málaráðherrann, Chevénement, sem
er fæddur í Alsír og mjög vinveittur
aröbum, sagði sig úr stjóminni
snemma á dögum stríðsins. Hann er
enn með hávaða. Síðan jók stríðið á
atvinnuleysið, sem er nú 9,4% í land-
inu, og það jók fjárlagahallann.
Val á forsætisráðherra í þessari stöðu
Horft frá Eiffelturninum yfir Signu (átt að Sacré Coeur-kirkjunni fjærst tii vinstri.
varð að vera frumlegL Það tóksL Mitt-
errand valdi sem nýjan forsætisráð-
herra Edith Cresson, 57 ára gamla
konu, sem lengi hefur verið mjög
dyggur stuðningsmaður forsetans
innan sósíalistaflokksins og ráðherra í
nokkmm ríkisstjómum. Hún sagði
sig úr stjóm Rocards á sl. hausti vegna
ágreinings við forsætisráðherrann.
Frú Cresson þykir talsvert til vinstri,
en þó er hún í fjölskyldutengslum við
Peugot- bílasmiðjumar og hlutabréf í
þeim snögghækkuðu í verði við skip-
un hennar í stöðu forsætisráðherra.
Franskar konur tóku þessum fyrsta
kvenforsætisráðherra landsins með
miklum fögnuði. Sagnfræðingar
bentu á að hún færi með meiri form-
leg völd en nokkur önnur kona í rík-
inu frá því á ámnum 1643-61 þegar
Anna af Austurríki var ríkisstjóri í
Frakklandi í umboði ófullveðja sonar
sínar, Loðvfks fjórtánda. Óformlega
hafa reyndar stundum hjákonur kon-
unga og forsætisráðherra verið taldar
valdamiklar, jafnvel á 20. öld, en það
er önnur saga.
Þingmeirihluta skortir
Ráðherrar í hinni nýju stjóm teljast
vera 46. Þeir skiptast í femt eftir tign,
fimm em nefndir ríkisráðherrar, næst
koma 14 reglulegir ráðherrar, síðan
Bjöm Teitsson
tíu umboðsráðherrar og Ioks 16 ríkis-
ritarar. Alls em sjö konur í ríkisstjóm-
inni, sem er hærra hlutfall en á ís-
landi. Athygli vakti að einn svartur
maður er í stjóminni, fæddur í Togo-
landi í Afríku.
Sérstakur maður fer með alla yfir-
stjóm fjármála og efnahagsmála, þar á
meðal fjárlagagerðar. Þessi maður,
Bérégovoy, sem var fjármálaráðherra í
fyrri stjóm, er af stjómarandstæðing-
um talinn vera aukaforsætisráðherra
Greinilega er ætlast til þess að Edith
Cresson bæti svo ímynd Sósíalista-
flokksins að hann nái hreinum meiri-
hluta í kosningunum 1993.
Menntaskólamir
em illa staddir
Hinn nýi forsætisráðherra flutti
stefnuræðu sína í þjóðþinginu 22.
maí. Þetta var mjög formleg ræða og
þar þótti fátt koma á óvarL
Opinberlega er stefnt að því að mjög
skjótt verði um 80% unglinga stúd-
entar. í menntaskólunum eru gífurleg
þrengsli og nemendur gerðu uppreisn
á liðnu hausti. í stefnuræðu Edith
Cresson var rætt um þessi mál og m.a.
sagt að efla þyrfti tengsl fyrirtækjanna
við skólana og styrkja iðnnámið, en
því má nú Ijúka með tæknistúdents-
prófi eða iðnstúdentsprófi. Endumýja
á menntaskólana frá og með 1992.
Það þykir athyglisvert að stjóm sósíal-
ista skuli vilja efla tengsl skóla og fyr-
irtækja.
Stefnt er að því að fjölga verkfræð-
ingum í landinu gífurlega, eða um
helming, 1990-93.
Ef menn em lengi í skóla em þeir að
minnsta kosti ekki atvinnulausir á
meðan. En atvinnuleysisvofan er lík-
lega versti ófögnuður sem steðjar að
frönsku þjóðinni. Reyndar hefúr at-