Tíminn - 28.08.1991, Blaðsíða 6

6 Tfminn
Miðvikudagur 28. ágúst 1991
Tímiim
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavik
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gislason
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrfmsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavik. S(ml: 686300.
Auglýsingasfml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð f lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Árangur þjóðarsáttar
Hverju hefur þjóðarsáttin skilað launþegum og þjóð-
arbúinu?
Þetta er sú spurning sem hlýtur að vera efst í huga
ráðandi manna í lok þjóðarsáttartímans.
Hvað launþega snertir er ástæða til að veita athygli
upplýsingum kjararannsóknanefndar um þróun kaup-
máttar tímakaups. Athuganir nefndarinnar ná að vísu
ekki yfir allan þjóðarsáttartímann, þær miðast við upp-
haf hans og ná fram yfir fyrsta ársfjórðung líðandi árs.
Á heilu ári þjóðarsáttartímabilsins jókst kaupmáttur
tímakaups um 4%, sem er greinileg vísbending um að
forsendur samninga hafa staðist reynsluna.
í þessum upplýsingum er að vísu ekki að finna neitt
ákveðið um þróun kaupmáttar allra síðustu mánuði.
Þrátt fyrir það er ekki ástæða til að óttast um að þjóð-
arsáttin hafi ekki haldið gildi sínu. Þvert á móti. Sam-
kvæmt almennum horfum hefur þjóðarsáttin skilað
launþegum því sem af henni var vænst. Launþegar
hljóta því að gera þá kröfu til stjórnvalda að þau í kom-
andi kjarasamningum viðhaldi því jafnvægi í efnahags-
málum sem fráfarandi ríkisstjórn stuðlaði að og sá um
að héldist á valdatíma sínum.
Spurningin um það hverju þjóðarsáttin hafi skilað
þjóðarbúinu snertir að sjálfsögðu alla landsmenn,
hagsmunasamtökin og áhrifaöflin sem stjórna þjóðfé-
laginu, ekki síst opinber stjórnvöld og atvinnurekend-
ur. Stjórnvöld bera meginábyrgð á heildararekstri
þjóðarbúsins og ríkissjóðs sérstaklega. Þau eru þó ekki
ein í ráðum. Atvinnurekendur eru engu síður ábyrgir
fyrir rekstri þjóðarbúsins. Meginhlutinn af veltu þess
fer í gegnum hendurnar á þeim með einum eða öðrum
hætti. Islenskt atvinnulíf er ekki ríkisrekið. Allt sem
sagt er um þrúgandi ríkisafskipti af borgaralegri at-
hafnasemi hér á landi er eintómt blöff. íslenskt at-
vinnulíf er einkavætt til jafns við það sem gerist í öðr-
um vestrænum löndum.
Verkaskipting milli hins opinbera og einkageirans í ís-
lensku þjóðfélagi er í eðlilegu horfi og fráleitt að gera
mikið úr þörf þess að flytja samfélagsþjónustuna frá
ríki og sveitarfélögum og aftengja hana beinum áhrif-
um Alþingis um löggjöf og fjárveitingar. Atvinnurek-
endur hafa nóg á sinni könnu. Rekstrarumsvif ríkisins
eru nær eingöngu á hinu félagslega sviði í rúmri merk-
ingu þess orðs. Flest af því sem talið er að ríkið leggi
fram í þágu atvinnuvega er í raun félagslegs eðlis.
Á undanförnum árum hafa launþegar sýnt raunsæi í
kjarabaráttu. Hin nýju viðhorf innan launþegahreyf-
ingarinnar um að öruggasta leiðin til að tryggja kaup-
mátt sé að halda verðlagi í skefjum, vinna með öðrum
þjóðfélagsöflum að því að halda verðbólgu á viðráðan-
legu stigi, forðast gengiskollsteypur og setja traust sitt
á stöðugt verðgildi íslensku krónunnar — allar þessar
gömlu smáborgaralegu dygðir — er aðalástæðan fyrir
því að jafnvægi hefur haldist í efnahagsmálum. Þar hef-
ur naumast önnur stjórnlist verið að verki. Galdur
efnahagsstjórnar liggur nær eingöngu í því hvernig
um semst á vinnumarkaði, að ekki séu gerðir verð-
bólgusamningar. Það eitt skapar eðlilegt rekstrarum-
hverfi og hagstæð afkomuskilyrði fyrir almenning.
GARRI

Pnun eftir nítjándu öidinni var
alsiöa að fólk drukknaði í vötnum.
Eitt af brýnustu verkefnum ís-
lenskrar endurreisnar var að brúa
vöhtin. Einn þehra sem þar gekk
fremstur í flokW var TYyggvi
Gunnarsson bankastjóri. Hans
saga varð mikii áður en iauk.
Ttyggvi var smiður góður og hug-
sjónamaður ágætur. Þó voru
menn ekki einróma um hann og
mun slíkt seint gerast um af-
bragðsmenn íslenska. Toiggvi
telst nú vera faðir brúar yfir Olf-
usá, en það manovirkt mátu
Sunnlendingar mest við upphaf
tuttugustu aldar og er það að von-
um. Brúin yfir Öifusá breytti
ýmsum staðháttum á Suðurlandi.
Staðir eins og Stokkseyri og Eyr-
arbakki, sem höfðu verið naflar al-
heimsins með draugagangi, Le-
folii-verslun og öðru tilheyrandi,
hurfu í skuggann og hafa orðið aö
heyja hárða tilvistarbáráttu í sam-
keppni við Seifoss, sem reis við
brúarsporðinn með fögru mann-
lífi og forystumanni á horð við
Egii iTjorarensen. Hann hugsagði
stort ekki síður en Tryggvi Gunn-
arsson. Þannig hafa tveir menn
mótað öðrum fremur mannlífíð á
Suðuriandi. TYyggvi með brúnni
og Egiil með hinnt hágnýtu visku
sem í askana verður látin.
TÍMIGÖNGUBRÚAR
Hefði þetta brúarmál komið upp
í dag f stjórnartíð ríkisstjómar
Davíðs Oddssonar, hefði í mesta
Íagi verið tjasiað upp göngubrú yf-
ir Ölfusá. Það heiði verið í sam-
ræmi við stefnu stjómarinnar í
málefnum landsbyggðarinnar.
Þannig fær hvert tímabil sín eftir-
mæii. Ötfusárbrúin er nú aö verða
hundrað ára, þ.e. bæði sú gamla
og nýja. Fyrir hundrað árum var
ekki um auðugan garð að gresja f
rfldsfjártnáium. Vegna tíðra
danðsfalia og mikiila erfiðieika við
að komast yfir óbrúuð vatnsföU á
tímum aukinnar umferðar gang-
andi manna eða manna á hestum,
kepptust þingmenn við að fá biýr
byggðar í sínum kjördæmum.
Tryggvi Gunnarsson.j:
Sérstakt þótti ef þingmaður gaf
eftir samþykkta brú vegna annarr-
ar brúarsmíðar. Það byggðist á
mati á hvort vatnsfallið væri
meira manndrápsvatn. f fátækt-
inni og við þær aðstæður að alls
staðar vantaði btýr var Ölfusár-
brúin byggð og þóttl þjóðarvið-
burður. Þeir bókhaldarar og end-
urskoðendur, sem nú hafa sest á
stjómarstóla á ísiandi, hefðu
skammt komist með framfarimar
um síðustu aídamóti. Afmæli brú-
ar yfir ölfusá minnir óþyrmiiega á
það. Um þær mundir var Iika að-
eins einn endurskoðandi til í land-
inu, Indriði Einarsson, revisor.
FAÐIR SELFOSS
Sunnlendingar dáðust mjög að
Tryggva Gunnarssyni og brúar-
smíði hans. Þeir em enn hrifnir af
honum og hefur jafnvel komið
upp sú hugmynd að reisa af hon-
um styttu vlð brúarsporðinn, þar
sem nú er rishm Selfoss. Selfoss
erafturá mótí sprottínn tipp fyrir
tfiverknað Egils Tftorarensen. Ber
armun og hafa fast f tnlnni að Eg*
iil er faöir staöarins. Brúarsmið-
urinn Ttyggvi vann hins vegar að
að það sé verkefni vegagerðarínn-
ar að minnast hans vegiega, hvort
sem hún viii gera það á Selfossi
eða annars staðar.
Vegagerðin var hins vegar þáttur
í uppbyggingu byggðar í iandinu
og ekki sá ómerkasti. Nú situr rík-
isstjóm að völdum sem vili sem
minnst víta af þessari uppbygg-
iogu og því getur vel verið að eitt-
hvað dragist fyrir vegagerðinni að
minnast Tryggva. Og ekki þarf að
tala um, að þeirra verði minnst,
sem iögðu grunninn að vegakerfi
landins íverstu kreppunni, en það
vom þáverandi stjómvöid lands-
ins, Hermann Jónasson, Eysteinn
Jónsson og Haraldur Guðmunds-
son.
NÝIR MENN RÍSA
Stöðugt risa upp einstakiingar,
sem setja svip sinn á þjóðmálin,
ýmist á takmörkuðum svæðum
eða aimennt. EgiII varð forystu-
maður á Suðuriandi. Tryggvi
hafði mikfl áhrif í þjóðitfínu öliu.
I dag em það ekki vegamáím og
byggðin, sent skipta mestu máii.
Nú snýst málið um virkjun fall-
vatna, hæði fyrir stóriðju og
kannski fyrr en margur heldur tíi
útflutnmgs. Þá kemur heistí for-
ystumaður í raforkumálum í hug-
ann. Ðr. Jóhannes Nordai er
bankastjóri eins og TYyggvi. Hann
hefur ekki losnað við gagnrýni
frekar en Tryggvi. En þeir sem
fara um sunnanvert háiendi Is-
Íands sjá hin miklu merki umbyit-
ínga í þágu raforkunnar. Fyrfr
þeim hefur dr. Jóhannes haft for-
ystu. Þannig hafa alltaf komið
menn í manna stað hvað sem
músarhoiusjónarmiðum stjóm-
valda líður hveiju sinni. Garri

1111 VÍTT OG BREITT
Eru dvalarheimili úrelt?
Dagblaðið Dagur á Akureyri gerir mál-
efnum aldraðra og fatlaðra góð skil í
viðtali við Bjöm Þórleifsson, deildar-
stjóra öldrunardeiidar Akureyrarbæjar.
EÐLILECT HEIMILISLÍF
í viðtalinu kemur fram að upphaf
heimilisþjónustu fyrir aldraða þar í bæ
má rekja til ársins 1975 og hefur farið
mjög vaxandi ár af ári, því að í fyrstu var
aðeins sinnt 10 heimilum, en nú annast
þjónustan 263 heimili með 329 einstak-
lingum. Þessi mikli vöxtur stendur að
sjálfsögðu í eðlilegu sambandi við til-
komu og tilgang laga um málefni aldr-
aðra, þar sem sagt er að markmiðið sé
að aldraöir eigi völ á þeirri heilbrigðis-
og félagsþjónustu sem þeir þurfi á að
halda og það lagt til gmndvallar að aldr-
aðir geti búið sem lengst við eðlilegt
heimilislff, þ.e.a.s. búið heima hjá sér og
komist hjá þvf að vera á dvalarheimili,
„elliheimili" eins og það hét áður.
Björn Þórleifsson bendir réttilega á, að
heimadvalar- og heimaþjónustustefnan
í málefnum aldraðra sé hvort tveggja í
senn réttlætismál og spamaðarmál.
Heimaþjónustan er einfaldlega ódýrari
lausn á hagsmunamálum aldraðra en
bygging og rekstur dvalarheimila og
fellur almennt betur að óskum aldraðs
fólks. Bjöm gengur svo langt að segja að
með bættri og aukinni starfsemi á þessu
sviði ættu stóru dvalarheimiiin smám
saman að hverfa af sjónarsviðinu. Hann
segir raunar að „þjónustuíbúðir“ geti
hentað mörgum, en þegar því verði ekki
við komið ættu hjúkrunardeildir að
taka við.
UMDEILD SKOÐUN
Sú skoðun að dvalarheimili aldraðra
hljóti að hverfa með tímanum er að vísu
umdeilanleg, jaftivel þótt svo vel hafi
tekist til um framkvæmd „heimadvalar-
stefnunnar“ sem raun ber vitni. Enginn
vafi er á því að miklar umbætur hafa
orðið á síðustu 15-20 ámm að því er
varðar aðbúð aldraðra á dvaiarheimil-
um. Reynt hefur verið að vinna bug á
þrengslum fjölbýlisins sem áður var á
elliheimilum og rýmka um vistfólkið
með góðum einkaherbergjum og viðun-
andi hjónaíbúðum. V’íða hefur verð lagt
í mikinn kostnað við byggingu vandaðra
dvalarheimila, sem ætluð er löng end-
ing og viðurhlutamikið að úrelda nema
ríkar ástæður krefjist þess.
ÝMSAR LEIÐIR
Umræður um „heimadvalarstefnu" og
dvalarheimilaleiðina eru síður en svo
nýtilkomnar. Sú var tíðin að ýmsum
þótti að einum of mikil áhersla væri
lögð á byggingu dvaiarheimila miðað
við þær aðgerðir sem að var staðið til
þess að gera gömlu fólki kleift að búa
sem lengst í eigin íbúðum sínum. Þá var
beitt sömu rökum og enn eru f gildi að
það væri kostnaðarminna fyrir ríki og
sveitarfélög að styrkja heimadvöl aldr-
aðra en standa í byggingu og stórrekstri
dvalarheimila, svo og að heimadvalar-
stefnan væri mannúðarmál umfram
annað. En eins og forsvarsmenn dvalar-
heimilanna bentu á í þessum löngu
liðnu umræðum (m.a. þeim sem þetta
ritar) eiga þessar tvær stefnu samleið,
þær þurfa ekki að útiloka hvor aðra,
enda gátu allir fallist á að svo væri.
Það getur ekki orðið keppikefli að
leggja niður öll best búnu dvalarheimili
aldraðra f landinu, því að þau hafa sfnu
hlutverki að gegna gagnvart mörgu
fólki, m.a. af fjárhagsástæðum vist-
manna. Flest bendir til þess að félags-
legar aðgerðir og margs konar framtak í
þágu aldraðra að þessu leyti séu í góðu
lagi hér á landi. Þær aðalleiðir sem fam-
ar eru sýnast skynsamlegar og hver leið-
in bætir aðra upp. Hins vegar er hið al-
menna lífeyriskerfi í ólestri vegna mis-
mununar. í því efhi ríður áhugaleysi
stjómmálamanna og forsvarsmanna
launþega ekki við einteyming.
I.G.