Tíminn - 12.12.1991, Page 7

Fimmtudagur 12. desember 1991
Tíminn 7
VETTVANGUR
Hlöðver Þ. Hlöðversson:
„Þögn, sem þó
Nálægt mánaðamótum október-nóvember krafði ég, í blöðum,
utanríkisráðherra svars um það, hvað hann ætti við með endur-
teknu tali um þörf þess að íslendingar tengist og taki þátt í sam-
runaþróun Evrópu. Nú, eftir meira en mánuð, hefur ekki bólað á
svari. Krafan er því ítrekuð. Hvað meinar ráðherrann með eftir-
gangsmunum þess að tengjast Evrópusamfélaginu, þessu öfug-
mæli á heimsbyggðinni er stefnir að sívaxandi miðstýringu, er
hvarvetna vex upp sterk ættjarðarást og átthagahyggja, ef of-
stjómaríjötrar falla. Ýmsir telja vonlaust, eftir málefnum og
manngerð ráðherrans, að fá trúverðugt svar, en verði það af bestu
getu gert má ekki um meira biðja. Þegi hann, er þögnin mælsk:
að hann vill eða getur ekki svarað.
Þekkt er um mikla myndlistar-
menn, að á efri árum hafa þeir
stundum handverksmenn til að
móta eða mála hugverk sín í það
form er þeir kjósa, en setja að lok-
um fangamark sitt á myndina.
Seint verður greininni, sem m.a.
birtist í Tímanum 1. nóv. ‘91:
„Með fomeskju í farteskinu",
samjafnað við list. Fleira skýtur
þarna skökku við: Þessu „hug-
verki“ Jóns Baldvins fylgir undir-
skriftin Þröstur Ólafsson. Þó að
ætt og uppruni bendi til vænsta
manns, verður ekki orðum skipt
við svona „fangamark", enda má af
reynslu ráða, að skamman tíma
verði þar á vísan að róa í sama
skipsrúmi. Orðaskipti við Jón
Baldvin væru ekki upp tekin nema
vegna þeirrar íslands óhamingju,
að hann er utanríkisráðherra, sem
fer offari, í samningum við E.B.,
og gandreið um landið.
í fomeskjugreininni, sem á að
vera svar til undirritaðs og Þórar-
ins Þórarinssonar, fyrrv. alþingis-
manns og ritstjóra, segir m.a.:
„Það em ömurleg örlög góðra
drengja að verða svo viðskila við
tímann, að ratljósin séu þjóðsögur
og boðskapurinn landráðabrigsl."
Einnig er býsnast um það að Þór-
arinn vitnar í kvæði eftir Jónas
Hallgrímsson. Stundum fara gikk-
vakrar byssur að skjóta sjálfar, en
ekki mun saka síungan auð þjóð-
sagna eða listaskáldið góða þó að
þangað hrjóti högl. Af vorkunnar-
sökum er skylt að minna á að
stundum hlaupa skotin aftur úr
slíkum tólum.
„Rótarslitinn visnar vísir", þó að
Krúppsættar og júnkara daggir
drjúpi þar á blöð. Illa er maður í
samtíð settur og litlaus verður
framtíð hans ef hann er skynlaus á
söguna og dregur ekki lærdóma af
reynslu og lífssýn kynslóðanna.
Hann er þar viðskila heilbrigðri
skynsemi. Misskilningur hans er
Oft er endurtekið að
dvergþjóð sé nauðsyn að
gera fasta samninga við
E.B. til að standast í úfn-
um sjó alþjóðamála.
Hvernig hefðum við unn-
ið 50 mílna, og seinna
200 mílna landhelgi, ef
vondur samníngur hefðl
bundið 12 mílur? Einörð
þjóð er vlrt, þó aðfá-
menn sé. Nauðsyn væri
nú að rifja upp rækilega
þá sterku þjóðarsam-
stöðu, er ríkti á tímum
iandhelgisdeilna, þegar
íslendingum auðnaðist
að eiga ríkan þátt í þróun
alþjóða hafréttarmála.
mikill.
Oft er endurtekið að dvergþjóð sé
nauðsyn að gera fasta samninga
við E.B. til að standast í úfnum sjó
alþjóðamála. Hvernig hefðum við
unnið 50 mflna, og seinna 200
mflna landhelgi, ef vondur samn-
ingur hefði bundið 12 mflur? Ein-
örð þjóð er virt, þó að fámenn sé.
Nauðsyn væri nú að rifja upp
rækilega þá sterku þjóðarsam-
stöðu, er rflcti á tímum landhelgis-
deilna, þegar íslendingum auðn-
aðist að eiga ríkan þátt í þróun al-
þjóða hafréttarmála.
Jón Baldvin og félagar fullyrða
að samningar um E.E.S. mundu
ekki skerða á nokkurn hátt ís-
lenskt fullveldi. Sjálfur sagði
hann efnislega á vordögum 1991
— og gerði þá ráð fyrir undirskrift
samninga á miðsumri — að nóg
mundi að gera á Alþingi frá hausti
1991 til ársloka 1992 við að full-
gilda þau lög er af samningnum
leiddi. Þarna er sagt að um sé að
ræða meiri fyrirferð en öll íslensk
lög — 1500 Iagabálka er ásamt
greinargerðum og stöðlum fylli
11 þúsund bls. Meðal annars er
þar „fjórfrelsið", með fáum og
haldlitlum fyrirvörum. Þessa
hraðvöltun yfir Alþing hefði Giss-
ur Þorvaldsson varla talið full-
nægja þeirri grein Gamla sátt-
mála að við skyldum ná friði og
íslenskum lögum. Þó má trúlega
þarna finna margt nýtilegt, í tómi
skoðað og aðhæft. Þessi mála-
fylgja ráðherrans minnir óhjá-
kvæmilega á sögu George Or-
wells, 1984, þegar stóri bróðir gaf
út tilskipun: „Svart er hvíttl“
Fagna ber því að samtök í sjávar-
útvegi hafa sett ráðherranum
gæslumann, svo að hann fari síð-
ur sjálfum sér og öðrum að voða.
Margoft er fólki Samstöðu um
óháð ísland brugðið um þröng-
sýni og afturhald. Það átti sig ekki
á þeirri alþjóðahyggju er sé sann-
leikur nútímans. Þarna á við, að
ekki skyldu þeir grjóti kasta sem í
glerhúsi búa.
er mælsk“
Hugmyndir um fasttengingu við
gömlu nýlenduveldin í Evrópu
eru ekki alþjóðahyggja. Daður við
úreltan nítjándu aldar sósíalisma,
er m.a. vildi leggja niður landa-
mæri og þjóðerni, er afturhald og
vanþekking á mannlegu eðli.
Iðulega talar Jón Baldvin um
E.E.S.-samninginn sem alþjóða-
samning og niðurstöður E.E.S.-
dómstóls bindandi á sama hátt og
annarra alþjóðadómstóla. Vfst má
hann hafa hvaða einkaskoðun
sem vill, en utanríkisráðherra
hæfir ekki að hafa, svo sem oft
virðist, Evrópu- asklok fyrir him-
in og sjá varla aðra hluta heims-
byggðar.
Hafðar eru uppi efasemdir um
sjálfstæðið. Við séum svo smáir,
þurfum að tengjast stærri heild-
um til að standast, gefa eftir þessa
eða hina sérstöðuna fyrir betri að-
gang að tilteknum mörkuðum,
það nærsýna mat að nokkrar
krónur fleiri í hendi séu forsenda
framtíðarhags. Afl smáþjóðar felst
í samnýtingu mannkosta og land-
gæða. Mannfæðin gerir kröfu, og
skapar skilyrði til þess að hærri
hundraðshluti fólks nái góðum
þroska til einkaumsvifa og samfé-
lagsstarfa en stærri heildum tekst
að ná. Þessi efling sjálfsvitundar
og samkenndar færir þau sigur-
laun að eignast fólk, sem er fram-
bærilegt hvarvetna, eins og fjöl-
mörg dæmi sanna. Sjálfræði í
raun og tilfinningu er þarna sér-
lega mikilvægt, bæði innanlands
og gagnvart öðrum þjóðum. Allur
afsláttur þar frá, er ekki skilar í
vitund fólks fullu jafngildi sínu,
minnkar þá sérstöðu og þroska
fólks sem er dýrmætast framlag
til samfélags.
Auðvitað hljótum við að hafa við-
skipti og samvinnu við fjölmargar
þjóðir — á grundvelli gagnkvæms
ávinnings og jafnréttis. Markaður
fínnst í öllum álfum heims. Sam-
einuðu þjóðirnar og stofnanir
þeirra eru kjörsvið, og jarðhita-
skólinn stendur sem tákn um
framlag byggt á sérstöðu smá-
þjóðar. Hjá þessum samtökum
hafa smáar þjóðir og stórar jafnan
atkvæðisrétt. Eftir E.B.-lagi hefðu
Kínverjar fleiri þúsund atkvæði,
en íslendingar eitt.
Hjá fjölmörgum, m.a. lang-
menntuðu ungu fólki, hefur ætt-
jarðarkennd og alþjóðahyggja
þróast í fullu jafnvægi og sátt.
Langdvalir erlendis hafa, ef sá var
ferillinn, dýpkað og skýrt mat
þeirra á ættíandi og þjóðlegri erfð
og skerpt viðhorf þeirra til varð-
veislu þessa auðs. Jafnframt vill
þetta fólk frelsi til að miðla og
þiggja þekkingu og viðfangsefni
hvarvetna um heimsbyggð. Þessu
fólki er sérlega óskapfellt að
tengjast Evrópu sérstaklega, enda
víðsýnna en það.
Meirihluti þjóðarinnar, senni-
lega verulegur, er andvígur samn-
ingum um evrópskt efnahags-
svæði, uggandi um afleiðingar ef
gerðir væru, eða óviss um hvert
stefndi. Allt miðar þetta að einu:
Að hafna samningnum. Ef maður
er á ferð í þoku og kemur á gljúf-
urbarm, stekkur hann ekki út í
óvissuna. Þá reynir á manndóm
— að láta ekki þar við nema að
muldra í barm sinn, heldur taka
opinbera afstöðu og beita áhrifum
sínum eftir mætti og aðstöðu. Þá
fellir sagan þann sanna dóm: Þelr
áttu skilift að vera fijálsir og sá er
arfurinn.
1 BÆKUR - - ■ - ■ ■ ■
Ný skáldsaga eftir
Tryggva Emilsson
Út er komin hjá bókaútgáfunni
Stofni skáldsagan Konan sem
storkaöi örlögunum eftir
Tryggva Emilsson rithöfund.
Konan sem storkaði örlögunum
er ógleymanleg saga um við-
burðaríka ævi konu sem flestir ís-
lendingar kannast við. Hún er allt
í senn ótrúleg og sönn, hrjúf og
falleg, gleðisaga og harmsaga.
Hún er þjóðsaga um konu sem
bíða sterk örlög og hún berst
gegn með yfirnáttúrulegum
kröftum — forneskju, líkamsafli
og góðvild. Þetta er saga um
hvernig það góða sigrar hið illa,
að minnsta kosti um stundarsak-
ir.
Konan sem storkaði örlögunum
er skáldsaga sem á sér enga líka í
íslenskri bóksagnahefð. Frásagn-
argleði Tryggva nýtur sín til fulls
og sagan ratar einstigi skáldskap-
ar og þjóðsögu á eftirminnilegan
hátt.
Tryggvi Emilsson er góðkunnur
fyrir ritstörf sín og hefúr sent frá
sér fjölda bóka. Á þessu ári kemur
einnig út eftir hann barnabókin
Pétur prakkari og hestaþjófamir,
með myndskreytingum eftir
Grétu V. Guðmundsdóttur.
Guðbjörg Lind Jónsdóttir gerði
kápumynd bókarinnar, en Skerpla
sá um hönnun og umbrot. Prent-
smiðjan Oddi sá um prentvinnslu.
íslensk bókadreifing hf. sér um
dreifingu bókarinnar. Konan sem
storkaði örlögunum kostar aðeins
2.180 krónur.
Út er komin hjá Frjálsri fjöl-
miðlun hf. bókin „Eins og fólk
er flest“ eftir Ellert B. Schram
ritstjóra. Efni bókarinnar er
pistlar og smásögur, svipaðs
efnis og Ellert hefur skrifað í
helgarblað DV undanfarin ár.
Þar er fjallað um hinar margvís-
legustu hliðar mannlífsins, æsk-
una og fjölskylduna, íþróttir,
þingmennsku, dagdrauma og
sjáifsímynd okkar allra; einstæð-
inga ellinnar, ruglað fólk og
óruglað og hversdagslífið hátt og
lágt. Samtals eru 16 sjálfstæðir
Tryggvi Emilsson.
kaflar í bókinni. Engum er hlíft í
háði og skopi og allra síst höf-
undi sjálfum. En bak við glettn-
ina er alvaran og veruleikinn og
undirtónninn í bókinni er ein-
lægni og hreinskilni.
„Eins og fólk er flest“ er prýdd
myndum eftir Árna Elfar mynd-
listarmann. Bókin er 176 síður
að stærð. Guðjón Ingi Hauksson
sá um hönnun kápu. Frjáls fjöl-
miðlun hr. annaðist prentun og
Félagsbókbandið-Bókfell bók-
band. Bókin kostar kr. 2.480 í
smásölu.
Eins og fólk er flest:
Mannlífsþættir Ellerts
Stefán Jasonarson bóndi í Vorsa-
bæ í Gaulverjabæjarhreppi.
Ellert B. Schram.
Stefán í Vorsabæ rekur
minningar sínar:
Alltaf
glað-
beittur
Sumir menn þurfa ekki að kynna
sig á lífsleiðinni. Þeir hefja samtal
við ókunnugt fólk, eins og um
aldavini sé að ræða og þeir hafi
skroppið í annað herbergi og taki
nú þráðinn upp þar sem frá var
horfíð. Þannig er Stefán í Vorsa-
bæ, en bókaútgáfan hefur gefið út
endurminningar hans.
Stefán er löngu landsþekktur
maður, m.a. sem fréttaritari Ríkis-
útvarpsins á Suðurlandi í mörg ár.
Hann hefur haft mikil afskipti af
málefnum bænda og var einnig í
mörg ár mikill baráttumaður fyrir
bættri umferðarmenningu og fór '
um allt land þeirra erinda. Þá varð
hann landsfrægur þegar hann
bauð Jónasi Kristjánssyni ritstjóra
í kapphlaup í tengslum við land-
búnaðarsýninguna á Selfossi árið
1978, þá nær hálfsjötugur og vann
hlaupið.