Tíminn - 05.03.1992, Síða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 5. mars 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sfmi: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
N orðurlandasamstarfið
á vegamótum
Þing Norðurlandaráðs, það 40. í röðinni, stendur
yfir þessa dagana í Helsinki. Hraðfara breytingar í
alþjóðasamskiptum og breytt heimsmynd setur
sinn svip á skoðanaskipti stjórnmálamannanna á
þinginu.
Grundvöllurinn í utanríkisstefnu íslendinga hef-
ur verið náið samstarf við Norðurlandaþjóðirnar,
aðild að Atlantshafsbandalaginu og aðild að Sam-
einuðu þjóðunum. Norðurlandasamstarfið hefur
hvílt á mörgum stoðum, m.a. mjög víðtækum
gagnkvæmum félagslegum réttindum, sem hafa
gert það að verkum að greiðar götur eru á milli
hinna skandinavísku þjóða.
Samrunaferillinn í Vestur-Evrópu hefur sett
norrrænt samstarf í breytt ljós. Samskiptin við
Eystrasaltsríkin, hugsanleg aðild Svíþjóðar, Finn-
lands og Noregs að Evrópubandalaginu — allt
hefur þetta orðið til þess að beina umræðunni í
aðrar áttir en að hinu hefðbundna og nokkuð
langþróaða norræna samstarfi. Það er ekkert
launungarmál að áhugi ýmissa stjórnmálamanna
á hinum Norðurlöndunum beinist að því að þau
geti komið fram sterk innan Evrópubandalagsins í
framtíðinni og flutt þar sjónarmið sín á öflugan
hátt. Danskir ráðamenn, sem hafa núorðið langa
reynslu af aðild að EB, hafa ekki farið dult með
áhuga sinn á þessu og því að öll Norðurlöndin að
íslandi meðtöldu gerist aðilar að EB.
Það er vissulega ástæða til þess fyrir okkur ís-
lendinga að íhuga vandlega stöðu okkar í alþjóða-
samstarfi. Líkur benda til að áherslur séu að
breytast í Atlantshafsbandalaginu og Vestur- Evr-
ópubandalagið fái aukið vægi. Það má ganga út frá
því sem vísu, miðað við þá þróun sem hefur verið,
að ekkert sé óbreytanlegt á alþjóðavettvangi. Við
erum þátttakendur í hraðfara breytingum.
Það er erfiður línudans að einangrast ekki, en
halda jafnframt sínu sjálfstæði og sjálfsforræði.
íslenskir ráðamenn hafa lagt á það áherslu á
vettvangi Norðurlandaráðs að við viljum taka full-
an þátt í norrænu samstarfi, og við viljum ekki
heldur sitja hjá, þótt til umræðu sé málefni sem
snerta einstök landsvæði innan Norðurlandanna,
eins og t.d. þjóðanna við Eystrasalt. Þetta er rétt
stefna. Fyrir litla þjóð eins og íslendinga er brýn
nauðsyn að taka .þátt í samfélagi þjóðanna. Við
eigum að fylgja því eftir á norrænum vettvangi að
við viljum taka þátt í norrænu samstarfi, þótt að-
stæður okkar séu á þann veg að við getum ekki
gengið í Evrópubandalagið við óbreyttar aðstæð-
ur.
Það kemur innan tíðar að örlagaríkum ákvörð-
unum fyrir íslendinga, sem varða samskipti þeirra
við nágrannaþjóðirnar. Við eigum að stunda góð
sambönd og samskipti sem víðast. Hins vegar er
erfitt að hugsa sér íslensk utanríkismál án virkrar
þátttöku í samtökum þeirra þjóða sem eru tengd-
astar okkur: þjóða Skandinavíu og Vestur-Evrópu.
Starfslok og hagræðing
Lækkun starfsaldurs telja þró-
aðar þjóðir meðal framfara og
bættra lífskjara síðustu áratug-
ina. Þar sem skynsamir menn
hafa stofnað og skipulagt lífeyr-
issjóði er það höfuðmarkmið
slíkra fyrirtækja að greiða lif-
andi fólki lífeyri, að tilteknum
skilyrðum uppfylltum. Eftir því
sem sjóðirnir eflast, er hægt að
hækka lífeyrinn og/eða lækka
starfsaldur þeirra sem njóta.
Á íslandi hafa öðruvísi mann-
gerðir komið sér upp lána-
stofnunum, sem kallaðar eru
lífeyrissjóðir. Og kosnir og
ráðnir opinberir umsjónar-
menn eru búnir að skuldbinda
skattgreiðendur til að borga sér
sextíu milljarða í lífeyri í fyll-
ingu tímans.
Er því kannski ekkert borð
fyrir báru, eins og málvandir
stjórnmálamenn hafa lært að
segja, til að lífeyrissjóðirnir
létti undir í lífsbaráttunni.
Ekki er aðeins átt við lífskjör
gamlingjanna, heldur allra ald-
ursflokka. Það er hægt til
dæmis með því að lækka eftir-
launaaldurinn.
Atvinnuleysi
Ef skynsamlega er að staðið,
þarf engin þversögn að vera í
því að verja hærri upphæðum
til lífeyrisgreiðslna en nú er
gert, án þess að íþyngja sjóðum
um of.
Eigendur 80 lífeyrissjóða
þurfa núna að ná 70 ára aldri til
að njóta fullra eftirlauna. Þeir,
sem eiga skuldir ríkissjóðs að
bakhjarli, komast 5 árum fyrr á
eftirlaun og sumir fyrr, ef til-
teknum starfsaldri er náð.
Viðvarandi atvinnuleysi er að
festa rætur á íslandi, og er ótt-
ast að það eigi eftir að aukast að
miklum mun.
Ástæður eru margar og sam-
verkandi, svo sem tæknivæð-
ing og hagræðing og offram-
boð á vöru og þjónustu heima
og erlendis.
Hagræðing miðar mjög að því
að fækka starfsfólki í fjölda at-
vinnugreina, án þess að nýjar
atvinnugreinar taki við starfs-
krafti.
Eldri starfsmenn sleppa ekki
stöðum sínum og mikið dregur
úr nýráðningum. Fleiri og
fleiri lenda á atvinnuleysisbót-
um, og sífellt verður erfiðara
fyrir unga fólkið að fá störf við
hæfi á vinnumarkaði.
Dýrar atvinnubætur
Aðilar vinnumarkaðarins eru
farnir að tala um atvinnubóta-
vinnu í stórum stíl. Þeim
dettur ekki annað í hug
en að það opinbera taki á
sig miklar fjárskuldbind-
ingar, til að hefja rándýr-
ar framkvæmdir til þess að
auka atvinnu.
Þetta eru hugdettur sömu
manna og halda að lífeyrissjóð-
ir séu bankar og að öll eyðsla
og framkvæmdir séu arðbærar,
hverju nafni sem nefnast.
Ef kostur er að stytta starfsæv-
ina í stað þess að lengja hana,
eins og gert hefur verið,
mundu störf losna sjálfkrafa og
unga fólkið kæmi inn á vinnu-
markaðinn með eðlilegum
hætti.
Það gæti orðið miklu ódýrara
fyrir þjóðfélagið í heild að
dreifa sem mest og best þeim
störfum, sem fyrir hendi eru,
heldur en að standa í stórfelld-
um og fjárfrekum framkvæmd-
um með það eitt að markmiði
að fjölga störfum.
Aldrei að víkja
Alþekkt er að gamlir og
heimaríkir starfsmenn stofn-
ana og fyrirtækja breiða sig yfir
eins mörg störf og þeir komast
upp með og víkja aldrei um
hænufet fyrir yngra fólki. Þeir
neita því að nokkur sé þess um-
kominn að fylla sæti þeirra
innan fyrirtækisins.
Kunnugur er einnig jarmur-
inn um að menn veslist upp og
deyi ef þeir þurfa að víkja frá
færibandinu, skrifstofustóln-
um eða sleppa hakanum sem
manni skilst stundum að þeir
hafi ríghaldið sér í alla ævina
og varla lifað fyrir annað.
Allt er þetta mjög orðum auk-
ið og er viðhaldið af tiltölulega
fáum einstaklingum, sem bitið
hafa það í sig að puðið og fyrir-
tækishollustan sé lífsfyllingin
eina og sanna.
Flestum er svo varið að það er
fyrst og fremst efnaleg afkoma
sem ræður því að þeir vinna
fullan starfsdag eins lengi og
stætt er. Allt það fólk, sem
þannig er ástatt fyrir, mundi
fegið ljúka starfsævinni mun
fyrr en nú er kostur, ef það
hefði ráð á því og væri tryggð
viðunandi afkoma og þar með
öryggi.
Þar með er ekki sagt að þeir
öldruðu eigi að leggjast í kör og
hugarvfl af leiðindum. Á með-
an enn er þróttur í fólki og það
er ekki drifið inn á ellistofnan-
ir, mun það finna sér sitthvað
til dundurs sem vel gæti orðið
því sjálfu og samfélaginu miklu
hollara en puðið við færiband
eða slímsetur í skrifstofustól.
Kvíði og öryggisleysi
f stað þess að auðvelda öldruð-
um starfslok streða stjómvöld
við að fylla þá öryggisleysi með
auknum álögum og ekki síður
að taka áunnin cllilaun af um-
talsverðum fjölda aldraðra.
Eftirlaunaaldur allra annarra
en opinberra starfsmanna er
hækkaður og fólki gert eins erf-
itt fyrir að ljúka ævistarfinu og
hugsast getur. Því neyðast flest-
ir til að sitja á meðan sætt er, og
endurnýjun í störfum verður
sein og erfið.
Fyrir unga fóikið, sem kemur
inn á vinnumarkað frá löngu
námi og misjafnlega ströngu,
em það augljósir hagsmunir að
umtalsverð hreyfing sé á stöð-
um og störfum. Á tímum sam-
dráttar og svokallaðrar hagræð-
ingar er enn mikilvægara en
endranær að sú hreyfing sé ör.
Það getur líka verið hollt fyrir
fyrirtæki og stofnanir að hrært
sé upp í stöðugildunum, ekki
síst á tímum örra breytinga
eins og nú ganga yfir.
Lækkun eftirlaunaaldurs
og ríflegri eftirlaunatekjur
getur vel verið miklu arð-
meiri hagræðing en sú að
stöðva nýráðningar og steypa
komandi kynslóð í enn meiri
skuldir með því að slá enn
meiri lán og ráðast í risafram-
kvæmdir, sem engum arði skila
nema í hugarreikningi manna
sem aldrei hafa fengið rétta út-
komu úr hvað tvisvar sinnum
tveir eru.
En að fjárfesta í ellinni er svo
framandi hugtak að stjórnend-
ur þjóðar og atvinnulífs munu
fyrr veðsetja Frón með bama-
börnum sínum og bamabama-
börnum en skilja í hverju raun-
vemleg hagræðing felst. OÓ