Tíminn - 23.04.1992, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 23. apríi 1992
Tíminn 3
Þjóðhagsstofnun skoðar fortíðarvandann og spáir framtíðarvanda:
Árið 1991 orðið góðæri en
afar illa horfir með 1992
Þjóðhagsstofnun hefur reiknað út að árið 1991 var um margt hag-
stætt ár. En því „góðæri“ virðist hins vegar lokið að sinni og fátt
blasa við annað en samdráttur og kreppa. Talandi dæmi um þróun-
ina 1991 er 1,4% aukning landsframieiðslu og enn meiri aukning
þjóðartekna, eða 2,8% vegna mikils viðskiptakjarabata. Verðbólgan
mældist með eins stafs tölu annað árið í röð og hefur aðeins verið
1,5% síðustu sex mánuði. Mikil umskipti urðu til hins betra í af-
komu atvinnuveganna 1990 og 1991 með 2% og 1,5% hagnaði
hvort ár. Kaupmáttur atvinnutekna óx sömuleiðis um 3% milli ár-
anna 1990 og 1991 og atvinnuleysi minnkaði niður í 1,5% í fyrra.
Allt önnur mynd blasir hins vegar
við í endurskoðaðri þjóðhagsspá
stofnunarinnar. Hún gerir ráð fyrir
nær 3% samdrætti landsframleiðslu
á þessu ári og nær 4% samdrætti
þjóðartekna. Sömuleiðis er talið að
kaupmáttur ráðstöfunartekna drag-
ist saman um 3% á þessu ári (sem
raunar sé þegar kominn fram), at-
vinnuleysi aukist í 2,5% að meðal-
tali á árinu og afkoma atvinnuveg-
anna versni. Hins vegar er spáð lít-
illi verðbólgu (2-3%) áfram þetta ár
og að viðskiptahallinn minnki held-
ur, eða úr 19 milljörðum á síðasta
ári niður í 15 milljarða (3,9% af
landsframieiðslu) í ár.
í ljósi erfiðra skilyrða þjóðarbúsins
segir Þjóðhagsstofnun það brýnasta
verkefni hagstjórnar að viðhalda
efnahagslegum stöðugleika og
vinna áfram að umbótum á skipu-
lagsgerð hagkerfisins. í því skyni sá
afar mikilvægt að þau markmið ná-
ist sem sett hafi verið um afkomu
ríkissjóðs og að stjórn peningamála
samrýmist stefnunni í ríkisfjármál-
um og gengismálum.
Norður og niður
Hvað varðar horfurnar framundan
reiknar Þjóðhagsstofnun með, að
öllu samanlögðu, að útflutnings-
framleiðsla sjávarafurða verði
óbreytt milli áranna 1991 og 1992. í
heild er spáð 1% aukningu útflutn-
ingsframleiðslunnar og vöruút-
flutningur aukist um 2,5% á föstu
verði. Spáð er lækkandi fiskverði en
hækkun á innflutningsverði í takt
við verðbólgu erlendis. Þetta valdi
4% rýrnun á viðskiptakjörum þjóð-
arbúsins.
Þjóðhagsstofnun áætlar að botn-
fiskveiðar og vinnsla hafi verið rekin
með 3,5% tapi núna í janúar og lík-
ur á að afkoman versni enn. Vaxta-
lækkanir sem búist er við innan-
lands komi sjávarútveginum að tak-
mörkuðum notum þar sem skuldir
hans séu að stærstum hluta tengdar
erlendum vöxtum.
Varðandi hag atvinnulífsins í heild
er vísað til áætlunar um nær 4%
samdrátt þjóðartekna. En vinnuafl-
snotkun minnki þó líklega ekki
nema um 1%. Þetta þýði aukinn
launakostnað á framleidda einingu,
en þar á móti er gert ráð fyrir minni
hækkun launa en almenns verðlags
milli áranna 1991 og 1992. Spáð er
að það hækki um 4,5% milli þessara
ára, en 2-3% frá upphafi til loka
þessa árs.
Um 3.000 vinnulaus-
ir allt árið
Spáð er að vinnuaflsnotkun verði
að meðaltali rétt innan við 126 þús-
und ársverk að meðaltali á þessu
ári, sem er 0,7% minna en 1991.
Atvinuleysi verði um 2,6% að með-
altali á árinu, sem samsvarar um
3.000 manns án vinnu allt árið.
í könnun í janúar hafi atvinnurek-
endur talið þörf fyrir um 10.800
sumarafleysingastörf á Iandinu
öllu, sem eru 15% færri störf en í
samsvarandi könnun ári áður.
Verðlagsspá fyrir 1992 byggir á
stöðugu gengi krónunnar, um 4%
verðbólgu í helstu viðskiptalöndum
íslendinga og að kaupmáttur hald-
ist svipaður og á fyrstu mánuðum
ársins.
„Eyðsluveislunni"
lokið í bili
Þjóðhagsstofnun telur horfíir á að
þjóðarútgjöld í heild muni dragast
saman um 4,4% á þessu ári, eftir
5,7% aukningu á því síðasta. Spá
um 4,5% samdrátt einkaneyslu á
mann byggist í fyrsta lagi á áætluð-
um 3% samdrætti ráðstöfunar-
tekna og í öðru lagi á miklum vexti
einkaneyslu í fyrra umfram hækk-
un tekna. Sú aukna neysla hafi ver-
ið fjármögnuð með lánsfé. Og þessi
aukna skuldsetning heimilanna
takmarki neysluna á þessu ári.
Aftur á móti er aðeins reiknað með
0,3% samdrætti í samneyslu. Sú spá
byggist á fjárlögum ríkisins og fjár-
hagsáætlunum sveitarfélaganna.
Fjárfestingar stór-
minnka
Fjárfestingar dragast þó mest sam-
an, eða um 9,5% samkvæmt núver-
andi horfum. Opinberar fjárfesting-
ar dragast þó enn meira saman eða
um 15%, einkum vegna minni fram-
kvæmda við rafstöðvar. Fjárfesting
atvinnuveganna er áætluð rúmlega
6% minni en í fyrr og einnig er
reiknað með 6% minni fjárfestingu í
íbúðarhúsnæði. Gangi það eftir hafa
fiárfestingar í íbúðarhúsnæði
minnkað þrjú ár í röð, alls um 16%.
Af öllu þessu þykir sýnt að verulega
dragi úr innflutningi neyslu- og fiár-
festingarvara. Er m.a. reiknað með
að almennur innflutningur dragist
saman um 8% að raungildi á þessu
ári, en um 9% ef olía er ekki talin
með. Alls er reiknað með 5,5%
raunlækkun á vöruinnflutningi m.v.
síðasta ár. Þótt svo mjög dragi úr
neyslu og fiárfestingum er það þó
aðeins talið nægja til þess að
minnka viðskiptahallann við útlönd
um fióra milljarða frá síðasta ári,
niður í 15 milljarða nú í ár — eða
einmitt sömu upphæð og þjóðin
þarf að borga í vexti af öllum er-
lendu lánunum sínum. - HEI
Rætt um aukna samvinnu
mjólkurbúa KEA og KÞ
í vetur hafa staðið yfir viðræður milli Kaupfélags Þingeyinga á
Húsavík og Kaupfélags Eyfirðinga á Akureyri um aukna verkaskipt-
ingu og samvinnu mjólkurbúanna á staðnum. Þessar viðræður hafa
enn sem komið er ekki leitt til niðurstöðu. Á síðasta ári dróst mjólk-
urinnlegg í þessum tveimur búum saman um 1,3 milljónir lítra.
Ögmundur Helgason, forstööumaöur handritadeildar Landsbóka-
safns, skoðar eitt handritanna.
Sýning á Landsbókasafni íslands:
HANDRIT
LAXNESS
„Við vitum að það eru breytingar
framundan í þessari grein landbún-
aðar. Við þurfum að aðlaga okkur
þeim og mæta þeim. Liður í þessu
gæti verið aö auka samstarf og
verkaskiptingu með það að mark-
miði að spara eitthvað í tilkostnaði.
Það er um þetta sem þessar viðræð-
ur hafa snúist," sagði Hreiðar Karls-
son, kaupfélagsstjóri K.Þ. á Húsavík.
Á mjólkurbúunum á Húsavfk og
Akureyri voru lengi vel unnar flestar
gerðir mjólkurvara. Á seinni árum
„Þetta hefur gengið framar bestu
vonum finnst okkur,“ sagði Jó-
hannes M. Gunnarsson, formaður
læknaráðs Borgarspítalans, spurð-
ur um reynsluna af því að taka við
bráðamóttökunni af Landakotsspít-
ala. Það hafi tekist vandræðalaust
að útvega öllum pláss sem þurft
hafi að leita bráðaþjónustu.
Víst sagði hann hafa orðið vart við
þessa viðbót, enda hafi enn engin
fiölgun orðið í mannafla. Og pásk-
amir hafi kannski orðið nokkuð
snúnir á skurðstofunum, vegna þess
hefur verkaskipting verið að aukast.
í dag er t.d. ekki framleitt smjör í
mjólkurbúinu á Húsavík. Að sögn
Hreiðars vilja menn stíga fleiri skref
í átt til sérhæfingar búanna. Hann
sagði að væntanlega yrði mestur
fiárhagslegur ávinningur af verka-
skiptingunni sá að ekki þurfi að end-
urnýja búnað nema á öðrum staðn-
um.
Ekki er gert ráð fyrir að störfum
fækki með þeim breytingum sem
framundan eru hjá mjólkurbúunum
að mikið var um slys. En það sé svo
sem ekkert óvanalegt og hefði orðið
hvort sem er, þar sem Borgarspítal-
inn taki ævinlega á móti slösuðu
fólki.
Jóhannes sagði starfsfólki væntan-
lega fiölga innan tíðar, enda út frá
því gengið frá upphafi. Fyrst og
fremst er leitað eftir hjúkrunarfræð-
ingum. Ætlunin sé að þeim fjölgi
sem svarar a.m.k. mannskap á einni
deild, eða væntanlega um 18 til 20
hjúkrunarfræðinga.
-HEI
tveimur. Hreiðar sagði að báðir aðil-
ar myndu væntanlega hljóta ávinn-
ing af þeim.
Á síðasta ári tók mjólkurbúið á Ak-
ureyri á móti ríflega 20 milljón lítr-
um af mjólk sem eru um 19,4% af
heildarmjólkurinnleggi á landinu
öllu. Mjólkurbúið á Húsavík tók á
móti 6,2 milljónum lítra, eða um
5,9% af heildarinnleggi. Mjólkur-
innlegg hjá búunum báðum minnk-
aði um 1,3 milljón lítra á síðasta ári
ef miðað við árið 1990. Framleiðslan
í fyrra var þó meiri en árið 1989.
Samdrátturinn hjá mjólkurbúi KEA
varð 5,3%, en 2,4% hjá K.Þ. Mjólk-
urframleiðsla á síðasta ári minnkaði
um 1,4% á landinu öllu. -EÓ
Lagerhurð brotin upp á
Fjórðungssjúkrahúsinu:
Lyfja
leitað
Óboðinn gestur hafði rótað í
lager á Fjórðungssjúkrahúsinu
á Akureyri í fyrrinótt. Það upp-
götvaðist í gærmorgun þegar
starfsfólk mætti á morgunvakt
og var lögregla kölluð til.
Engu var stolið en hurð lagers-
ins var brotin upp. Tálið er að
hinn óboðni gestur hafi verið í
leit að lyfjum en þau eru ekki
geymd á umræddum lager.
Þar eð sjúkrahúsið er Iæst um
nætur er hann grunaður um að
hafa komið inn að degi til og
leynst þangað til myrkur skall á.
—GKG.
Sýning á handritum Halldórs Lax-
ness, auk rita bæði á frummáli og í
þýðingum, hefur verið opnuð í and-
dyri Safnahússins við Hverfisgötu í
tilefni af níræðisafmæli skáldsins.
Sýningin mun standa nokkrar vik-
ur á opnunartíma safnsins mánu-
daga- föstudaga kl. 9-19 og laugar-
dagakl. 9-12.
—GKG.
Reynsla Borgarspítalans af yfirtöku bráðamóttöku
Lanaakots framar vonum:
Tekist vandræðalaust
að útvega öllum pláss