Tíminn - 23.04.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 23. apríl 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Slmi: 686300.
Auglýsingaslml: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Halldór Laxness
Hann fæddist í höfuðstaðnum og ólst upp í sveit á mót-
um tveggja heima, þar sem bændasamfélagið var enn við
lýði og fom sagnahefð heyrði daglega lífinu til. En nýr
tími var genginn í garð. Guðjón í Laxnesi lagði vegi og
lék á hljóðfæri, og nýjum verkum skálda aldamótaáranna
var tekið opnum huga án þess að kasta fróðleik Guðnýjar
Klængsdóttur fyrir róða.
Æskuslóðirnar voru bæði í sveit og borg, og unglings-
árin voru varla liðin áður en hann var sestur að í útlönd-
um til að kynnast siðum og háttum úti í heimi og íyrst og
fremst því sem laut að menningu og listum.
Halldór Laxness hefur ávallt verið sveitamaður og
heimsborgari, þjóðlegur og alþjóðlegur. Leitun er að
listamanni sem er eins vel að sér í gömlum ritum og ís-
lenskri menningarhefð, eins og fram kemur í verkum
hans. Jafnframt leika um hann straumar nýrra tíma og
sjálfur hefur hann löngum verið boðberi þeirra.
Snemma varð hann byltingagjarn. Hann gerðist kaþ-
ólskur þegar lúterska var hið sanna evangelíum, og hann
umbylti íslenskum rithætti þvert ofan í boð og bönn and-
lausrar stöðnunar. Hann gerðist ákafur talsmaður sósíal-
isma, sem rann af honum eins og annar rétttrúnaður og
hann varð boðberi mannúðarstefnu, en Halldór Laxness
er íyrst og síðast húmanisti.
Fá dæmi munu um að gagnrýninn rithöfundur njóti
svo mikillar ástsældar meðal þjóðar sinnar og Halldór frá
Laxnesi. Svo lánlaus er hann samt ékki að fara á mis við
andmælendur, sem fundið hafa honum margt til foráttu
og deilt á skoðanir hans, meðferð á rituðu máli og ádrep-
ur, sem hann veitti þegar hann langaði að kenna því fólki,
sem honum er ávallt svo annt um, hreinlæti og aðra góða
siði sem tíðkast í borgaralegum samfélögum, sem hann
hafði snemma kynni af.
En enginn bar brigður á stílsnilld Halldórs né ein-
stæða frásagnarhæfileika. Þótt menn deildu ekki með
honum skoðunum um stjórnmál og annað veraldarvafst-
ur, voru bækur hans lesnar af áfergju og íhygli, og hvað
varðar skáldskap hans eru allir Tslendingar skoðana-
bræður.
Halldór Laxness er sá lánsmaður að eiga heila þjóð
sem dyggan lesendahóp. Hann skynjaði snemma á rithöf-
undarferli sínum, að þótt hann færi vítt um veröld og
dveldi löngum í útlöndum, þá bæri honum íyrst og
fremst að skrifa fyrir íslendinga.
Öll ritverk hans eru íslensk, gerast í öllum höfuð-
dráttum á íslandi, persónurnar eru íslenskar og íslensk
saga og menning eru sá rauði þráður sem hann spinnur
allan sinn skáldskap um.
Það er þess vegna sem hann er alþjóðlegri en aðrir ís-
lenskir rithöfundar. Bækur hans eru Iesnar á mörgum
tungumálum og í útlöndum hefur hann hlotið þann
sóma sem mestan er hægt að sýna skáldi.
Halldór Laxness má vera þakklátur fyrir að vera
sprottinn upp úr íslenskri menningu og átt hæfileika og
tækifæri til að auðga hana sem raun ber vitni.
En miklu fremur er íslensk þjóð í nútíð og framtíð
þakklát fyrir skáld sitt og allar þær dýrðarstundir sem
bækur hans veita. Skáldsögur, ljóð, leikrit, ritgerðir, allt
er þetta af sömu rót sprottið og ber höfundi sínum og
þeirri arfleifð, sem hann hlaut í vöggugjöf og þroskaði
með sér, órækt vitni.
Nírætt skáld situr nú í náðum og hugsun þess lifir í
skáldskap og hugum þeirra mörgu, sem bergja það Braga
full.
Stórhríð við
Almannaskarð
Eitt af uppáhaldsslagorðum
okkar stjómmálamannanna er
að bættar samgöngur séu und-
irstaða framfara. Vissulega má
það til sanns vegar færa. Sam-
göngubætur t.d. í vegagerð
færa byggðarlögin nær hvert
öðru, gera aukin samskipti og
samvinnu möguleg.
Ökuferð til
Reylgavíkur
Ég var staddur fyrir austan
um páskana og áformaði að aka
til Reykjavíkur frá Egils-
stöðum á annan í páskum.
Þótt mikið sé eftir í því að
bæta hringveginn, er hann
þó orðinn það góður að nú er
ekki þörf á að nátta sig á þessari
leið nema sérstök ástæða sé til.
10 tíma ferð, það er áætlunin, á
löglegum hraða.
Veðurguðimir
snýta sér
Hins vegar leysa vegabætur
ekki allan vanda ferðalanga.
Náttúmöflin og veðurguðimir
em samir við sig, og breytir
bundið slitlag þar engu um. Það
náttúmlögmál að það kólnar
um ca. 1 gráðu fyrir hverja 100
metra er í fullu gildi. Slagveð-
ursrigning eða krapi á láglendi
getur þýtt blindbyl á fjallvegum.
Þrátt fýrir alla tæknina þurfa
veðurguðimir ekki annað en að
snýta sér framan í vegfarendur
og allt er stopp.
Ferðin að austan á annan í
páskum gekk eins vel og við
mátti búast á þessum tíma. Far-
kostur minn öslaði krapið suð-
ur með fjörðum, sem sums
staðar varð að blautum snjó.
Vegurinn í Vattamesskriðum og
Hvalnesskriðum var hreinn, en
þar hrynur grjót í úrfelli vegfar-
endum til hrellingar. Eggjagrjót
var á stangli í Hvalnesskriðum,
ekki umtalsvert þó.
Hnútur við
Almannaskarð
Almannaskarð er ekki talinn
mikill fjallvegur fyrir austan, en
þó getur hann gert mönnum
gramt í geði á stundum. Þegar
ég var á siglingu í Lóninu mætti
ég bíl og bflstjórinn tjáði mér að
skarðið væri ófært Á þessum
stutta spöl var slíkur veðurofsi,
hálka og blindbylur, að allt var í
steik. Páskaferðalangamir fastir
í skarðsbrekkunni í fólksbflum
á sumardekkjum; sumir fastir,
aðrir út af. Nú var ekkert annað
að gera en að bíða og setja sitt
traust á Vegagerðina, ræða mál-
in í bflsímann og fá upp gefið að
úr flækjunni mundi leysast.
Lögreglan og björgunarsveitin
ásamt Vegagerðarmönnum var
komin á staðinn til þess að leysa
úr flækjunni.
Áminning
„Þið hafið nú gott af að kynn-
ast þessu, þingmennirnir,“
sagði Hjörtur sérleyfishafi á
Djúpavogi, þegar ég hitti hann á
vettvangi. Ég hef stundum
heyrt þetta áður ef við festum
okkur eða lendum í vandræð-
um, en aldrei tekið það óstinnt
upp. Það er ekkert verið að óska
okkur þingmönnum hrakfara,
heldur finnst mönnum gott að
við kynnumst af eigin raun
þeim aðstæðum, sem fólk býr
við. Ferðalög á ýmsum árstím-
um eru kjörin til þess að kynn-
ast þessu. Hvellurinn á Al-
mannaskarði á annan í páskum
er áminning um að það á að
bera virðingu fyrir veðurguðun-
um. Það er gott að hafa með sér
„hrakfarapoka" með hlýjum
fatnaði, reyndar undirstaðan.
Skóflu til að moka frá hjóli á
maður ekki að gleyma heima,
eins og ég gerði. Sumardekk
eru ekki einhlít í apríl, hvað sem
gatnamálastjóri segir. Það var
fyrir leti mína að ég var ekki bú-
inn að skipta.
Vegabætur, hversu miklar
sem þær eru, koma aldrei í veg
fyrir truflanir á samgöngum af
völdum veðurs. Það skyldi ætíð
taka með í reikninginn,
þegar talað er um sam-
gönguþáttinn í tengslum
við önnur mál. Á íslandi
er allra veðra von.
Öryggismálin og
samgöngukerfíð
En það eru ýmis úrræði til.
Vegagerðin veitir mikla og góða
þjónustu á vegum landsins, ým-
ist starfsmenn hennar eða verk-
takar hjá henni. Þetta starf þarf
að efla.
Ekki síst skal minnst á hlut
björgunarsveitanna, en starf
þeirra er afar merkilegt sjálf-
boðaliðastarf þar sem björgun-
arsveitarmenn eru boðnir og
búnir að aðstoða fólk í vand-
ræðum og lífsháska, sem marg-
ir rata í af hreinu gáleysi. Starf
þessara sveita að öryggismál-
um, ásamt starfi lögreglu, er
ejnstaklega mikilvægL
Þegar rætt er um uppbygg-
ingu samgangna, mega þessir
þættir ekki gleymast Þeir eru
hluti af kerfinu.
Fyrir atbeina þessara aðila
greiddist úr flækjunni við Al-
mannaskarð, eins og fleiri
flækjum af sama tagi, og aðeins
var um tveggja tíma töf að
ræða. Svo var hraðferðinni
haldið áfram. J.K.