Tíminn - 15.07.1992, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 15. júlí 1992
Tíminn 3
íslendingar um margt frábrugðnir flestum Evrópuþjóðum:
Eina Evrópulandið þar sem
karlar eru fleiri en konur
ísland er eina V-Evrópulandið þar
sem heldur meira en helmingur íbú-
anna eru karlar. Á íriandi eru karlar
jáfn margir og konur. í öllum öðrum
lpndum V-Evrópu eru konur meiri-
hluti íbúanna. Hlutfall þeirra er hæst í
Portúgal 54,4% og næst hæst í Aust-
urríki (52,2%), en konur eru um
51,3% íbúa Evrópu. Þessar upplýs-
ingar koma fram í talnakverí um EES,
sem hagstofa Evrópubandalagsins og
EFTA hafa gefið út í sameiningu á öll-
um tungumálum EFTA-ríkjanna.
í ,15ES í tölum“ er að finna margs
konar tölulegan fróðleik um mann-
fólkið, umhverfið og efnahagslífið í
aðildarríkjum EFTA og EB.
Nær fjórðungur Svía
yfir sextugu
Kverið leiðir í ljós að íslendingar hafa
um margt nokkra sérstöðu. Það kem-
ur td. í ijós að hlutfall fólks yfir 60 ára
aldri er lægra hér á landi heldur en í
nokkru öðru Evrópulandi. Sextugir
og eldri eru 14,5% íbúanna hér á
landi, en um 37% fleiri, eða í kringum
20% í Evrópulöndunum að meðaltali.
Aðeins á írlandi er hlutfall aldraðra lít-
ið hærra en hér. í öllum öðrum lönd-
um er fólk yfir sextugu frá 20%
(Portúga!) til 57% fleira en hér. Sví-
þjóð á flesta aldraða, þar sem hátt í
fjórðungur íbúanna (22,8%) hefur
haldið upp á sextugsafmælið.
Þegar litið er á hinn endann, þ.e.
hlutfall íbúa undir 20 ára aldri, eiga
írar metið, en 37% þeirra eru undir
tvítugu. Nákvæmlega þriðjungur ís-
lendinga (33,3%) eru á þessum aldri. í
öllum hinum löndunum er þetta
hlutfall undir 30% og lægst í Þýska-
landi, aðeins tæplega 21%. Meðaltalið
er 25% í EFIA-löndunum og 25,5% í
löndum EB.
Árið 1990 voru að jafnaði 2,8 heimil-
ismenn á íslenskum heimilum. Fjöl-
mennari heimili var aðeins að finna á
írlandi og Miðjarðarhafslöndunum:
Portúgal, Ítalíu og Grikklandi. Lang-
samlega minnst var meðalfjölskyldan,
1,7 manns í heimili, í Danmörku.
Plata páfann...?
Fædd böm eru hlutlallslega miklu
fleiri á íslandi en nokkm hinna land-
anna. Árið 1990 fæddust hér 187 böm
á hverja 10.000 íbúa. Næst okkur
komast írar, þar sem þetta hlutfall er
151 böm. Sérstaka athygli vekur að
bamsfæðingar em hvergi færri en á
Ítalíu, eða aðeins 98 á hverja 10.000
íbúa. Og þetta hlutfall er sáralítið
hærra í hinum kaþólsku löndunum
við Miðjarðarhafið. Meðaltalið í Evr-
ópulöndunum er 120 böm á 10.000
íbúa, þ.e. rúmlega þriðjungi lægra
hlutfall en hérlendis.
Þótt bamsfæðingar séu tíðar hér á
landi, em hjónavígslur hvergi færri
hlutfallslega. Árið 1990 var hlutfall
Eurocard:
Endurgreiðir nú
Sólarflugsferðir
Eurocard hefur nú ákveðið (eins og
Visa ísland hafði áður gert) að end-
urgreiða þeim korthöfum, sem not-
uðu Eurocard til greiðslu ferða eða
greiðslu inn á ferðir með Flugferð-
um-Sólarflugi hf., sem Ijóst er að
verða ekki farnar.
Til að fá endurgreitt þurfa korthaf-
ar að leggja fram fullnægjandi gögn,
sem sýna að ferð hafi verið greidd
með Eurocard, en ekki farin.
Tekið er fram, í tilkynningu frá
Eurocard, að með þessu sé ekki ver-
ið að viðurkenna neina bótaskyldu
til korthafa í þessu máli. Þarna sé
um undantekningu að ræða.
- HEl
Formaður alþjóðastjórnar
Amnesty International látinn:
Annette Fischer
fórst í bílslysi
Formaður alþjóðastjórnar Amnesty
lnternational, Annette Fischer, 46
ára, og maður hennar Carl EIi Fi-
scher, fómst bæði í bflslysi við Flór-
ens á Ítalíu að morgni 11. júlí.
Bækur, en
ekki skjöl
í frétt blaðsins í gær af bmna í AI-
þýðuhúsinu í Reykjavík var talað um
að LandsbókasaJfnið hafi verið þar
með skjalageymslur. Það mun hins
vegar ekki vera rétt, því þar er
Landsbókasafnið með bókageymsl-
ur og er þarna geymdur hluti af er-
lendum bókum safnsins. Reykur
komst inn í þessar bókageymslur, en
að öðm leyti urðu ekki skemmdir á
safninu.
Annette var kosin formaður al-
þjóðastjórnarinnar í september á
síðasta ári, og var því æðsti yfirmað-
ur hinna alþjóðlegu samtaka.
Hún sat í stjórn dönsku Amnesty-
deildarinnar frá 1983 til 1989 og var
formaður síðustu þrjú árin. Hún
hafði verið virk í Amnesty í 24 ár og
starfaði allan tímann með Amnesty-
hóp í Valby í Kaupmannahöfn.
Amnesty International og fórnar-
lömb mannréttindabrota hafa nú
misst einn besta talsmann mann-
réttinda í heiminum, og verður An-
nette og manns hennar sárt saknað
um allan heim.
Annette kom hingað til lands fyrir
fáeinum árum sem formaður Dan-
merkurdeildar Amnesty, og sótti
fund norrænna Amnestydeilda sem
haldinn var í Skálholti. Hún var því
íslenskum Amnestyfélögum að góðu
kunn. GKG.
hjónavígslna á hverja 10.000 íbúa að-
eins 46 hjónavígslur. Meðaltalið var
55 í öðrum EFTA-löndum og 60 í ríkj-
umEB.
Spáð er að íslendingar verði orðnir
295 þúsund talsins árið 2010, sem
þýðir um 16% fjölgun á tveim áratug-
um. Á hinn bóginn er spáð lítilli fjölg-
un og jafhvel beinni fólksfækkun í
öðrum löndum álfunnar. Vekur m.a.
athygli, að þrátt fyrir Evrópumet íra í
bamafjölda er því spáð að Irum fækki
um nær 100 þúsund til 2010. Fólks-
fækkun er einnig spáð í Belgíu, á
Spáni og Ítalíu, en óbreyttum íbúa-
fjölda í Danmörku. Þjóðverjum hefði
einnig fækkað vemlega án sameining-
ar við austurhlutann.
íslendingar hafa tapað
aldursmetinu
Það er greinilega liðin tíð að íslensk-
ar kerlingar verði allra kerlinga elstar.
Fjórar Evrópuþjóðir — Sviss, Frakk-
land, Holland og Svíþjóð — em með
meðalaldur kvenna yfir 80 ár, en ís-
Ienskar konur em aðeins undir því
marki. Meðaltal allra EFTA- og EB-
ríkjanna er 79,2 ár. Hins vegar hafa
aðeins austum'skir karlar (75,5 ár)
skákað þeim íslensku (75,2 ár) í lang-
lífi á síðustu ámm.
Varðandi menntamálin er m.a. kann-
að hve hátt hlutfall landsmanna á
aldrinum 5-24 ára vom í skólum.
Þetta hlutfall reyndist langhæst,
73,6%, á Spáni. Finnar vom næstir
með 71%, en í þriðja sæti komu ís-
lendingar og Danir með 70%.
í Sviss var hins vegar aðeins helm-
ingur þessara aldursárganga á skóla-
bekk og litlu hærra hlutfall í Lúxem-
borg. Meðaltalið var 60% í EFTA-ríkj-
unum, en 65% í EB- löndunum.
Hlutfall kvenna af háskólanemum er
hvergi hærra en á íslandi, 128 stúlkur
á móti hverjum 100 piltum. Stúlkur
em meirihluti háskólanema á öllum
Norðurlöndunum ásamt Frakklandi
og Portúgal. Stúlkur í háskólum í
Sviss em á hinn bóginn aðeins 55 og í
Þýskalandi aðeins 70 á móti hvetjum
100 piltum. Evrópumeðaltalið er 89
stúlkur á móti 100 piltum. -HEI
Vigdís Finnbogadóttir, Betty Friedan frá Bandaríkjunum og Kazimiera Prunskienz frá Litháen.
Heimsráðstefna kvenna á írlandi:
Irskur kvennalisti
í næstu kosningum
Áslaug Brynjólfsdóttir fræðslustjóri í Reykjavík, Ruth Bamela
Enbo-Tjega frá Kamerún og Guðrún Agnarsdóttir.
Ánægja ríkir með heimsráöstefnu
kvenna á írlandi, sem nú er nýlokið.
Eins og kunnugt er, var það hugmynd
Betty Friedan kvenréttindafrömuðar
að hún yrði haldin hér á Iandi, en það
fórst fyrir.
Ráðstefnan bar yfirskriftina „New
Vision in Leadership" og sóttu hana
margar háttsettar konur, s.s. frú Vigdís
Finnbogadóttir forseti íslands, frú
Mary Robinson forseti írlands, og frú
Kazimiera Pmnskienz, lyrrverandi for-
sætisráðherra Litháa.
Þómnn Gestsdóttir var ein þeirra ís-
lensku kvenna sem sóttu ráðstefnuna,
en hún er formaður Jafnréttisnefndar
Reykjavíkurborgar.
,Mér fannst mjög áhugavert og for-
vitnilegt að hitta konur úr öllum
heimshomum og úr hinum og þess-
um stéttum. Þær em að berjast fyrir
mjög líkum málefnum, þó í ólíkum
þjóðfélögum séu,“ segir Þómnn.
Meðal þess, sem konur em að krefjast,
er matur, lyf, menntun og frjálsar fóst-
ureyðingar. Rætt var um fjármál, þar
eð konum þykir fjármagn vera á of
fárra höndum, og hvemig konur geta
tekið meiri þátt í fjármálaheiminum.
Konur og listir vom ofarlega á baugi
og höfðu þær listakonur, sem komu til
írlands, afar ólíkan bakgmnn. Til
dæmis kom eþíópsk kona, sem fram-
leiðir kvikmyndir sem ekki má sýna í
landi hennar, þar eð þær þykja koma of
mikið við kvikuna á samfélaginu.
Einnig var þama egypsk kona sem er
rithöfundur og hefur lengi barist fyrir
kvenfrelsi. Móðir hennar þurfti
nokkkmm sinnum að sitja í fangelsi
fyrir bókmenntir sínar.
„Það var talað um umhverfismál og
neyslumynstrið, sem er mismunandi
eftir þjóðum," segir Þómnn. „Rætt var
um ímynd konunnar í fjölmiðlum.
Þegar birt er mynd af karlmanni í blaði
er andlitsmynd af honum og ekki verið
að leggja upp úr því hvemig slifsið eða
skómir em á litinn. En ef það er mynd
af konu, er heildarmyndin sýnd.“
Guðrún Agnarsdóttir hélt fyrirlestur
um Kvennalistann á ráðstefnunni, og
vakti hann mikla athygli. Nú hafa írsk-
ar konur ákveðið að tefla fram sínum
eigin Kvennalista í kosningum, sem
verða eftir rúmt ár.
„Okkar samfélag er allt öðmvísi en
það írska. Þar em konur að berjast fyr-
ir atvinnu og þar er stór hluti fólks
undir fatækramörkum. Konur leggja
meiri áherslu á félagslegt öryggi og
hærri laun," segir Þómnn. „Fóstur-
eyðingamar em líka stórt mál sem
brennur á mörgum. Engar getnaðar-
vamir em leyfðar á írlandi og 5000
konur fara árlega til Bretlands í fóstur-
eyðingu.“
Rússneskar konur höfðu með sér
kvikmyndalið til að geta sýnt þeim,
sem heima biðu, hvað fór fram og
einnig gerðu ástralskar konur heim-
ildamynd um ráðstefnuna. Það er von
manna að hægt verði að sýna aðra
hvoramyndinahérálandinu. —GKG.