Tíminn - 24.07.1992, Qupperneq 5

Föstudagur 24. júlí 1992
Tlminn 5
Guðmundur P. Valgeirsson:
Fyrst er spýta og
Einhver Sigurrós Þorgrímsdóttir, stjóramálafræðingur að mennt,
hefur lagt útí að skrifa grein í DV þann 13. þ.m. til að kynna hvera-
ig mál verða upptekin og rekin þegar við erum komin í náðarfaðm
EB og EES-samtakanna. Eflaust hefur hún reynt að koma því til
skila á sem Ijósastan hátt og hægt er, svo almenningur skildi hvera-
ig mál okkar ganga fyrir sig þegar sú dýrð er upprunnin.
Eflaust er ekki greinarhöfúnd um
að saka þó frásögn hennar verði
venjulegum manni óskiljanleg um
hverhig þeir hlutir ganga fyrir sig,
þegar svo er komið. Um allt minnir
það á lýsingu karlsins hvemig
vindmylla væri byggð með eftirfar-
andi hætti: „Fyrst er spýta. Svo er
spýta. Svo er spýta í kross. Svo er
spýta upp. Og svo er spýta niður —“
o.s.frv. Svo flókið er það völundar-
hús, sem málefni okkar og annarra
verða að ganga í gegnum þegar við
höfum afsalað frumkvæði okkar
mála og ákvarðanatöku í hendur
hinna erlendu yfirboðara og stofti-
ana þeirra með langhalasamningi
Jóns Baldvins og hans sálufélaga,
sem ekki á annað eftir í ferli sínum
en að Alþingi leggi blessun sína yfir
hann í andakt og þökk fyrir þá
landsföðurlegu hönd og „snilli“,
sem búið hefur þau mál okkur til
tímanlegrar og eilífrar blessunarl
í gegnum þessa lýsingu sér mað-
ur stofhanaveldið í allri sinni dýrð,
hafið til vegs og virðingar, sem litlir
karlar og litlar þjóðir verða að lúta
og vegsama. Sannkallaður Babels-
tum, í samræmi við þá táknmynd,
sem Jón Baldvin hefúr látið prýða
forsíðu áróðursbæklings síns sem
sendur hefur verið inn á hvert
heimili í landinu, höfundi sínum til
vafasamrar dýrðar. Sannkallað of-
látungssmíði, hrófatildur,
ómennskt að allri gerð.
Margur hefur haft orð á því, að
ýmsir þættir í stjómkerfi okkar,
eins og það er, séu stirðir í vöfúm og
tala um „Báknið“ með lítilli virð-
ingu, samanber hrópyrðið: Báknið
burt.
tgegnum þessa lýsingu
sér maður stofnanavehilö
í allri sinni dýrð, hafíð til
vegs og virðingar, sem líti-
irkarlar og litiarþjóðir
verða að lúta og vegsama.
Sannkaltaður Babetstum,
í samræmi við þá tákn-
rnynd, sem Jón Baldvin
hefur látið prýða forsíðu
áróðursbœklings síns sem
sendur ftefiir verið inn á
hvertheimili í landinu,
höfundi sinum tit vafa-
samrar dýrðar. Sannkatlað
oflátungssmíði, hrófatild-
ur, ómennskt að atlri
En hver sem les þessa faglegu
kynningu á ferli okkar mála sam-
kvæmt hinum nýja sið, sér í hendi
sér, að þar er fárið úr öskunni í eld-
inn. Með sanni megi þá segja, að þar
gangi málin frá Heródesi til Pílatus-
ar, nema hér koma fleiri stofnanir
við sögu, svo segja má að þær séu
óteljandi. Og ekki verður annað séð
svo er
en að mánuðir og ár geti liðið frá
því yfirþjóðunum þóknaðist að taka
mál upp þar til það hefur farið
hringrás sína og endanleg úrslit
liggja fyrir. Og engum skyldi koma á
óvart, þegar þessum ferli er fylgt, þó
upphaf málsins væri gleymt og til-
gangur þess, þegar loks endanleg
niðurstaða væri fundin og fengin, ef
spýta
hún þá fengist En eitt er augljóst:
Þau mál og málefni, sem varða okk-
ur og okkar þjóð, em ekki lengur í
okkar höndum eða Alþingis, heldur
erlendra yfirboðara. Og til þess er
leikurinn gerður. Og þó þessi fram-
tíðar málsmeðferð sé almenningi
harla torskilin, þá kemur það ekki
að sök. Jón Baldvin og hans „króka-
refir" skilja þetta allt „réttum skiln-
ingi“, í fullu samræmi við það sem
daglega má lesa út úr orðum hans
og gerðum: Vér aleinir vitum. Og:
Minn er mátturinn og dýrðin. Ykk-
ur ber að hlýða.
Alþingi og stjórnarandstaða er
aðeins til að flækjast fyrir slíkum
mönnum. Slíka dragbíta þurfa þeir
að losna við. Og það getur gerst
þegar tími gefst til.
Hvað varðar slíka um stjómar-
skrá? í höndum þeirra og hugsun er
hún eins og hvert annað hrátt
hundsskinn, sem hægt er að teygja
og toga í allar áttir eftir geðþótta
hnakkakerrtra og mikillátra
manna.
Bæ, 19. júlf 1992
Höfundur er bóndi f Bæ
f Tréky llisvík.
Sat að ósekju í fangabúðum í 7 ár:
Krefst skaðabóta frá arftaka
austur-þýska kommúnista-
flokksins, PDS
Nú hefur í fyrsta sinn fóraarlamb réttvísinnar í Austur-Þýska-
landi, sem árum saman sat saklaus í einu illræmdasta fangelsinu
þar, gert skaðabótakröfu til þess stjóramálaflokks sem gerír til-
kall til að vera arftaki austur-þýska kommúnistaflokksins, PDS.
Það var ískaldur janúardagur og krafan hljóðar upp á 1,13 milljón
austanvindurinn feykti snjó yfir marka.
næturdimma götuna. Xing-Hu
Kuo, túlkur við kínverska sendiráð-
ið í Austur-Berlín, stýrði svarta
Mercedes 180 bílnum sínum um
mannlaust hverflð í grennd við
múrinn. Aðeins 50 metrar skildu
hann frá skjannaupplýstum Check-
point Charlie, sem Kuo fór um á
útlendingavegabréflnu sínu reglu-
bundið til vesturhluta borgarinnar.
Skyndilega komu tvær rússnesk-
ar Volgabifreiðar á fleygiferð að
honum frá hægri og vinstri, þriðji
bíllinn ók í veg fyrir Mercedesinn.
Vopnaðir menn þustu út úr bilun-
um og þrifu undrandi Kínverjann
út úr bflnum sínum. Einn úr hópn-
um kynnti erindið svo: „Öryggis-
málaráðuneytið. Þér eruð tekinn
fastur."
Þessi árás að næturlagi í janúar
1965 var upphafið að sjö ára þján-
ingum Kuos. Eftir yfírheyrslur,
sem stóðu í marga mánuði þar sem
hann segist hafa orðið fyrir bar-
smíðum, fótaspörkum og alls kyns
skaki, dæmdi borgardómur Austur-
Berlínar Kuo fyrir meinta flóttaað-
stoð og njósnir til sjö og hálfs árs
fangavistar í illræmdu fangelsi
Stasi, Bautzen II.
Nú er Kuo orðinn 54 ára, löngu
orðinn þýskur ríkisborgari og hef-
ur fengið fulla uppreisn æru. Hann
hefur nú krafist skaðabóta af kvöl-
urum sínum og í því skyni lagt
fram ákæru í landsrétti Berlínar.
Ákæran er lögð fram á hendur
PDS, stjómmálaflokknum sem er
arftaki SED, fyrrum austur-þýska
kommúnistaflokksins. Skaðabóta-
Eignir PDS metnar á
marga milljarða marka
Þetta er í fyrsta sinn sem fómar-
lamb austur-þýskra stjómvalda
leggur slíkt mál fyrir borgaralegan
dómstól og það sem gerir það sér-
stakt er að það er ekki sambands-
lýðveldið, sem arftaki austur-þýska
ríkisins, sem gert er að bæta úr
óréttlætinu sem Kuo varð að þola,
heldur PDS, en eignir þess flokks
eru metnar á marga milljarða
marka. „Ég vil að þeir sem ábyrgð-
ina bera verði látnir gjalda gerða
sinna, ekki skattgreiðendur," segir
Kuo.
Skaðabótakrafan er miðuð við
glötuð laun og miska í fangavist-
inni. í Bautzen lifði útlendingurinn
við smán og pínslir í einangrun.
Hann varð að hlusta á kvalara sína
kalla sig „gulan apa“. Fangelsis-
læknirinn meinaði sykursjúkum
fanganum lyfja og í stað réttrar
fæðu var troðið í hann sætindum.
Nauðungarvinna fyrir raftækjafyr-
irtæki í grenndinni dró augsýnilega
enn frekar úr Kuo mátt. Dag eftir
dag varð hann að vinna í heymar-
skemmandi hávaða við að skrúfa
saman raftengla, afleiðingin er að
nú býr hann við mikla örorku.
Kvalirnar í Stasi-fangelsinu tóku
ekki enda fyrr en vestur-þýsk
stjórnvöld keyptu Kuo frelsi í maí
1972.
Heil 300 mörk á mánuði er
stjórnin í Bonn nú reiðubúin að
greiða pólitískum föngum austur-
þýska alþýðulýðveldisins í skaða-
bætur — að því er væntanleg laga-
setning tiltekur. Það er helmingur
þeirrar upphæðar sem sá, sem situr
saklaus í fangelsi í Vestur-Þýska-
landi, hlýtur. Kuo fengi nákvæm-
lega 26.000 mörk.
Kínverjinn, sem nú stundar
bókaútgáfu í Sindelfíngen, gerir sig
ekki ánægðan með það. Strax eftir
hrun austur-þýska alþýðulýðveldis-
ins gerðu austur-þýskir mannrétt-
indahópar kröfu um að auðæfum
SED yrði varið til að bæta þeim,
sem ofsóttir höfðu verið vegna
stjómmálaskoðana, upp skaðann
sem þeir höfðu orðið fyrir. Kröfur
þeirra báru engan árangur.
Núna reyna fómarlömbin þó enn
að nálgast féð með hjálp dómstól-
anna. Friedrich-Christian Schroe-
der í Regensburg, sem berst fyrir
refsingum og réttindum vegna
mannréttindabrota í DDR og situr í
stjómskipaðri nefnd sem rannsakar
óréttlæti í DDR, álítur fordæmis-
mál Kuos „eiga góða möguleika".
Erwin Deutsch, sérfræðingur í
ábyrgðarmálum við háskólann í
Göttingen, hefur þá trú að „kröf-
urnar kunni að ná fram að ganga“.
Lögfræðilegar
hindranir
Ákærandinn verður reyndar að
yfirstíga nokkrar lögfræðilegar
hindranir. PDS yrði því aðeins
dregið til ábyrgðar í skaðabótamál-
inu að stofnanir SED hafí borið
ábyrgð á pólitískum dómum.
Gnægð dæma er um slíkL
Þannig var það ekki réttarkerfi
DDR sem rak hin illræmdu Wald-
heimer-réttarhöld frá aprfl til júní-
loka 1950, heldur deild í SED, ríkis-
umsjón. Að fyrirskipun hennar
felldu sérrefsidómstólar á stalíníska
Xing-Hu Kuo var starfsmaöur kín-
verska sendiráösins í Austur-
Berlín. Hann var kæröur og
dæmdur fyrir njósnir og aöstoð
viö flóttamenn til Vestur-Berlínar
og kvalinn og píndur I fangavist-
inni.
vísu dóma yfir 3308 manns vegna
meintra stríðs- og nasistaglæpa,
þaraf32 til dauða.
í júní 1955 dæmdi foringi SED,
Walther Ulbricht, til dauða tvo
meinta vestræna njósnara með til-
skipun. Og eftirmaður hans, Erich
Honecker, fyrirskipaði 1981 í eigin
persónu aftöku Stasi-foringjans
Wemers Teske.
Kuo hefur enn engar sannanir
um svipuð afskipti í sínu tilfelli.
Stjómmálaþróunin, sem batt enda
á fangelsun hans, gefur þó til kynna
að fylgst hafi verið með framgangi
málsins frá hæstu stöðum í flokkn-
um.
Til vonar og vara ætlar Kuo að
leita réttar síns eftir öðrum leiðum
líka. Hann krefst 72.000 marka
„auk vaxta" frá raftækjafyrirtækinu
Oppach, sem hann vann nauðung-
arvinnuna hjá í fangavistinni,
vegna ógreiddra launa. Hann segir
það lágt verð fyrir kínverskan burð-
arkarl í DDR.
Mikilvægt frávik í máli
Kuos frá skaðabótum til
fanga nasista
Svipuð dómsmál voru rekin eftir
lok skeifingarstjómar nasista. Á
sjötta áratugnum ákærðu þeir, sem
unnu nauðungarvinnu, þau fyrir-
tæki sem áður nutu vinnu þeirra. í
afgerandi úrskurði dæmdi lands-
réttur Frankfurt í júní 1953 stórfyr-
irtækið IG Farben til að greiða gyð-
ingafanganum frá Auschwitz, Nor-
bert Wollheim, 10.000 mörk. í öðru
tilfelli náðist sátt. Stóríyrirtækið
greiddi síðan 30 milljónir marka í
skaðabætur til fyrrum fanga úr
fangabúðum nasista. Síðar gengust
líka Krupp, Siemens, AEG og
Rheinmetall undir svipaðar ábyrgð-
ir.
Agnúinn á máli Kuos í þessu
samhengi er að fyrirtækið greiddi
laun fyrir vinnu hans — þ.e.a.s. til
fangelsisins. Kuo verður þess vegna
að gera fjárkröfumar til ríkisins
Saxlands, sem hefúr tekið við
stjóm Bautzen-fangelsisins.
Dómsmálaráðherra Saxlands,
Steífen Heitmann úr flokki kristi-
legra demókrata, hefúr af fyrir-
hyggju þegar einu sinni látið emb-
ættismenn sína meta réttarstöðuna
— og vísar öllum kröfum á bug. í
hans augum verða greiðslur til
þeirra, sem setið hafa í fangelsi, skv.
nýrri löggjöf um að gera upp við þá
sem orðið hafa fyrir barðinu á
óréttlæti, útkljáðar með reglu-
bundnum greiðslum.
Það skal tekið fram að lagasetn-
ingin í Bonn leyfír ekki skaðabæt-
ur, heldur í sumum tilfellum bætur
„við hæfi“ fyrir þolað óréttlæti.
Nauðungarvinnuna, sem tugir þús-
unda voru að ósekju dæmdir til á
dögum austur-þýska alþýðulýð-
veldisins, er yfirleitt ekki að finna í
nýju lögunum. Ábyrgðarsérfræð-
ingurinn Deutsch segir að annars
væri fylkjunum í austurhluta
Þýskalands ógnað með því að eiga
að greiða margar milljónir marka.