Tíminn - 02.09.1992, Qupperneq 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 2. september 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verö i lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Aðförinni að fréttastofu
RÚV er ekki lokið
Ríkisútvarpið er ein virtasta menningarstofnun
þjóðarinnar. Síðan það hóf starfsemi árið 1930,
hefur það verið svo snar þáttur í daglegu lífí
hennar að margir skiptu sólarhringnum í áfanga
eftir dagskrárliðum þess. Þetta hefur auðvitað
breyst í tímans rás, ekki síst með tilkomu fleiri
útvarpsstöðva.
Menningararfur sá, sem dagskrárgerð ríkisút-
varpsins hefur skapað, er ómetanlegur. Kennir
þar margra grasa. Vel unnir þættir og erindi
manna, sem settu svip á öldina, teljast til þessa
arfs, ásamt framlagi góðra listamanna, lífs og lið-
inna.
Fréttaflutningur hefur verið snar þáttur í starf-
semi ríkisútvarpsins, og hefur stofnunin byggt
upp trausta fréttastofu sem tekið er mark á.
Fréttaflutningur í ljósvakamiðlum hvílir nú á
tveim stoðum: fréttastofu sjónvarps og hljóðvarps
og fréttastofu Bylgjunnar og Stöðvar 2. Fréttirn-
ar á þessari einkareknu stöð eru án efa bitastæð-
asta efnið sem aukið frelsi til útvarps- og sjón-
varpsreksturs hefur fært þjóðinni.
Það breytir hins vegar ekki því að fréttaflutning-
ur ríkisútvarpsins er í fullu gildi, og er það í raun
eina útvarpsstöðin sem hægt er að gera fyllstu
kröfur til um óhlutdrægni í fréttaflutningi. Þótt
menn kunni að greina á um starf fréttastofa ríkis-
útvarpsins, er Tíminn þeirrar skoðunar að þær
hafi gegnt sínu hlutverki vel.
Hins vegar eru þessar fréttastofur ýmsum frjáls-
hyggjumönnum þyrnir í augum. Mörg dæmi má
nefna um það, en það síðasta eru eftirfarandi um-
mæli forsætisráðherra í umræðuþætti á Bylgj-
unni þann 28. ágúst síðastliðinn:
„Ég segi fyrir mig að ég hef aldrei skilið þá þörf
sem menn hafa á því að ríkið sé að segja mönnum
fréttir. Það var þörf hér í gamla daga, að mati ein-
hverra, og heilu ríkin byggðu nú á þessu. Ég hef
ekki séð að þeir, sem segja fréttir af hálfu einkaað-
ila í frjálsum stöðvum, geti það lakar heldur en
hinir. Og það þarf a.m.k. mjög mikil rök til þess
að segja að ríkið þurfi fyrir hundruð milljónir
króna að reka stöðvar til að segja mönnum frétt-
ir. Þá er það bara sú skýring að hinum sé ekki
treyst; ég treysti þeim alveg jafn vel og ríkinu.“
Það er alveg Ijóst að aðför íhaldsins að frétta-
stofu RÚV er ekki lokið. Það væri stórslys ef hún
bæri árangur og þessi virta stofnun, rfkisútvarp-
ið, sem heild lamaðist. Það er of mikil áhætta til
að þjóna duttlungum frjálshyggjumanna í þjóðfé-
laginu. Einkastöðvar hafa nægt svigrúm, þótt rík-
isútvarpið verði látið í friði.

„Gerðu eins og ég!“
Ungum er það allra best að óttast
éuð sinn herra,“ segir séra Hall-
grímur Pétursson í Heilræðavísun-
um gömlu, sem öldum saman þótti
sjálfsagt að böm á íslandi lærðu utan
að. Nú er sjálfsagt engin sérstök
áhersla á það lögð að böm kunni
þennan kveðskap, þótt sjálfsagt læri
stöku bam Heilræðavísur enn.
Ástæða þess að heilræðavísumar
hafa orðið að víkja úr sessi er sjálf-
sagt ekki síst sú að það eru komin til
skjalanna þau ókjör af öðmm heil-
ræðum að það er blátt áfram ekki
nein sanngimi að ætlast til að bömin
sinni einhverri rímaðri fymsku eins
og þessu. Það er enda kominn til
sögu annar rímaður heilræðakveð-
skapur, skorinorðari og mikið auð-
læraðari: „Eftir einn ei aki neinrí' —
,Jír þú ekur veginn, aktu
hægra rnegin," ...bla.bla, bla.
Menn gætu bætt við í það
óendanlega: „Sé haldinn
fúndur, sé þar ei hundur" —
„Keyrðu ekki á kind, það er
synd“ bla, bla, bla. Oft er kompóner-
uð músík við þessa endileysu og hún
sungin hástöfúm.
Heilræðafarganið
En það em fleiri en stofnanir sem
sérstaklega em settar á fót til þess að
dæla út heilræðum, sem æra óstöð-
ugan með vaðlinum úr sér nú um
stundir. Sú er þó líkn með þraut að
ekki er alltaf svo mikið við haft að
láta bullið ríma og setja út við það
lagstúfa, þannig að það heyrist orgað
hvar sem komið er á almannafæri.
En slæmt er það þó. Með vissu bili
spretta upp samtök um einhvem ár-
ann og gerist þeim þá strax mjög mál
að koma frá sér einhveiju heilræða-
drasli. Sjaldnast er fyrir hendi nein
sérstök ástæða þess að þannig æs-
ingaklíkur spretta upp einmitt á
þeim tíma sem þær gera, því þær
hefðu fullt eins getað orðið til áratug
fyrr eða þá síðar. Orsökin virðist
gjama vera að einfeldningar haldnir
einhverri innri óeim safna utan um
sig nokkmm sínum líkum og byrja
að ofsækja samborgara sína með
hugdettu sem þeir hafa með óskilj-
anlegu móti talið sér trú um að sé
þvíiík meginnauðsyn aö viðra að allt
annað blikni hjá því.
Hrífandi frelqu-
gangur
Varla leikur vafi á að stundum em
þessar manneskjur varla með sjálf-
um sér. En athajfhakraftur þeirra og
ágengni em slík að ekkert fær fyrir
staðið. Dáleiðandi og stundum hríf-
andi krafturinn í frekjugangi þess og
steinblind trú á að tittlingaskítssann-
indin sem þau boða séu spánnýjar
opinberanir setja þúsundir mjög
hæglega út af laginu og þær taka að
gelta með. Þeir þekkja þetta sem
komið hafa á hundageymsluheimilið
á Amarstöðum eða þá í stór páfag-
ukabúr í dýragarði. Einn hundur
geltir eða þá að páfagaukur rekur
upp skræk og þar með tekur skarinn
undir í hryllilegum samkór. Þegar
gölga tekur í gjammkómum bila
vamir fjölmiðlanna æ hæglegan
Síða eftir síðu í dagblöðunum fyllist
af hinu leiðinlega masi, þá útvörpin
og sjónvörpin. Vandalamir hremma
eina Rómaborgina á fætur annarri
og stöðugt óbeysnari talsmenn koma
fram að láta ljós sitt skína og éta upp
hið hundrað sinnum prentaða og
hundrað sinnum talaða — aðeins
framsetningin versnar og versnar.
Misjafnt er hve lengi þessi fúlviðri
standa og í hve marga hnúta þau
komast í verstu hryðjunum. En
skyndilega og fyrirvaralaust em þau
gengin yfir og það tekur við fúrðuleg
og óvænt kyrrð. Hinir brennandi
talsmenn sitja fölir og fáir eins og
manneskjur sem loks hafa skreiðst
út af geðveikrahæli eftir erfitt brjál-
æðiskast Þeim virðist einhvem veg-
inn ekkert mjög sýnt um boðskapinn
mikla meir og ef blaðamaður í þroti
með eitthvað að skrifa um eða þá út-
varpsmaður sem á sér ekki efni í
næsta þátt, vill við þá spjalla um mál-
efnið, þá er eins og þeir hafi misst
röddina, þótt þeir að vísu tuðri eitt-
hvað. Áhuginn virðist fokinn lönd og
leið og þeir virðast fegnir þegar
spjallinu lýkur.
Gerðu eins og ég!
Heilræðaplágan er þó ekki aðeins á
opinberum vettvangi heldur gerist
hún líka gjama áleitin í næsta um-
hverfi okkar. Einhver fer að stunda
íþrótt, eignast tölvu, fær ljósmynd-
adellu, hættir að reykja eða byrjar að
drekka te í staðinn fyrir kaffi. Þá
vaknar heilræðaþráin því ver mjög
gjama og getur orðið tröllslega
íþyngjandi öðm fólki. Löngunin til
þess að aðrir gjöri hið sama kemur
fram aftur og aftur — stundum bor-
in upp með því að menn blása sig út
mjög kjánalega en verður öðmm
stundum eins og biðjandi jarmur.
Hér skyldu menn gæta að því að það
er hverri sál hollast að fá að vera í
friði með eigið líf, hætti og venjur.
Menn eiga að lifa lífi sínu fyrir sjálfa
sig en gera sem allra minnst af
því að reyna að lifa í gegnum
annað fólk. Beri svo til að ein-
hver komi að máli við menn að
eigin frumkvæði og vilji fræð-
ast af þeim um íþróttina eða
Ijósmyndavélina þá ber að taka því
vel og vinsamlega og miðla af
reynslu sinni eins og hverjum er gef-
ið vit til. Að öðm leyti ber að spyma
við ágengni samfélags sem stöðugt
heimtar aukna hlutdeild í því hvem-
ig aðrir hugsa og lifa. Þetta ætluðu
forræðisþjóðfélögin sér í Sovétríkj-
unum og það fór illa. í frjálsu þjóðfé-
lagi okkar sem á að vera verður samt
sem áður ekki þverfótað fýrir ein-
hveijum Sovétum, sumum stómm
og öðrum örsmáum. Meira að segja
margan smælingjann langar til að
gerast ofurlítið Sovét gagnvart ná-
unga sínum. Þótt í litlum og
kannske hlægilegum stíl sé þá veldur
það sinni þrúgun og ömun eigi að
síður.
Menn eiga að ástunda það sem best
þeir geta að lifa sem frjálsir einstak-
lingar. Það er undir hverjum og ein-
um komið að hve miklu leyti hann
lætur beygjast af mjúklátri en
ágengri frekjunni allt umhverfis. Því
minna sem hann lætur beygjast
verður hann virðingarverðari — í
sjálfs sín augum og loks í allra aug-
um. Sá sem tekst að vera sem mest
hann sjálfur er blessun og gæfa sam-
félagsins og því hundraðfalt meir
áríðandi en hin þvaðrandi hjörð.
AM