Tíminn - 18.09.1992, Síða 5

Föstudagur 18. september 1992
Tíminn 5
Guðmundur P. Valgeirsson:
Þá hló marbendill
íslenska þjóðin á margar þjóðsögur um ókindur og meinvætti af
ýmsu tagi, sem ásóttu menn og unnu þeim ógagn. Þær sagnir
voru sprottnar af reynslu hennar og samskiptum við viðsjála
misindismenn í þátíð og nútíð, táknrænar um samskipti þeirra
við meðbræður sma með sláandi lfldngu.
Ein slík meinkind þjóðsögunnar
var marbendill. Hann var þeirri
ónáttúru gæddur, að leggja sig
fram um að gera mönnum til
, meins það sem hann mátti við
koma. Þegar honum hafði tekist að
gera mönnum til meins og óþurft-
ar, þá hló hann hátt og hældist um
harla glaður.
Þessi þjóðsaga og samlíking kom
mér í hug, þegar ég las forustu-
grein DV þann 27. f.m., skrifaða af
Jónasi Kristjánssyni, ritstjóra
blaðsins. Þar hældist hann um
hvernig er komið kjörum bænda og
hvern þátt hann hafði átt í því. Það
var ósvikinn marbendilsháttur í því
skrifi. Og maðurinn hrósaði sjálf-
um sér af sigri sínum! Sú barátta
hefði tekið hann áratugi, en nú
væri sigur unninn! Mikið mætti
„þjóðin" þakka.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja hvem þátt Jónas Kristjánsson
hefur átt í að halda uppi rógi og
níði um íslenska bændur og búalið.
Það fólk, sem byggt hefur sveitir
landsins og framleitt þær matvör-
ur, sem það hefur haft lífsframfæri
sitt af og lagt á matborð annarra
landsmanna þau hollustu matvæli,
sem völ er á, og átt sinn þátt í að
halda lífi í þjóðinni allt frá því er
land byggðist, auk annarra lífs-
nauðsynja, ásamt menningu henn-
ar og sögu. Um áratugi hefur hann
haft þetta fólk á homum sér með
þeim hætti að varla gat talist heil-
brigt. Því valdi hann þær svívirði-
legustu nafngiftir, sem íslensk
tunga á til. Nafngiftir eins og:
ómagar, afætur, betlarar, og nöfn
hverskyns meindýra hafa verið
honum munntöm með öllum blæ-
brigðum í skrifúm hans, þegar
landsbyggðarfólk hefur komið við
sögu. Við þessar ókindur þyrfti
„þjóðiri' (eins og það hefur verið
orðað af honum og lærisveinum
hans og þá átt við íbúa landsins á
SV-homi þess) að losa sig við með
öllum tiltækum ráðum.
Lengi vel var hann svo til einn á
báti um þennan áróður og þjóðfé-
lagsdraumsýn, sem kallast mátti
hreinn atvinnurógur. En smám
saman fór honum að berast liðs-
auki. Gmnnfærnir og óprúttnir
stjórnmálamenn sáu sér leik á
borði að stofna til stéttastríðs milli
þeirra sem raunvemlega höfðu
sameiginlegra hagsmuna að gæta,
sjálfúm sér til pólitísks framdráttar
í hugsjónasnauðri tilvem sinni. Og
innflytjendur allskyns erlends
varnings fengu vatn í munninn og
hugsuðu gott til glóðarinnar um
skjótfenginn gróða af innflutningi
erlendra matvæla.
Þá hafa hagfræðingar af ýmsum
gráðum og allskyns ráðgjafar kom-
ið þar mjög við sögu með fræði-
kenningar sínar, sem reynst hafa
vafasöm vísindi og falsrök. Reynsl-
an af kenningum þeirra er sú, að
því meir sem hefúr fjölgað þeim
ráðgjöfum, því verr hefur þjóðinni
og atvinnulífi hennar vegnað.
í því sambandi má ekki gleyma
fréttamönnum fjölmiðla og blaða,
sem ekki hafa látið sinn hlut eftir
liggja og matað almenning óspart á
áróðri framantalinna aðila.
En í allri þeirri umræðu um verð-
samanburð íslenskrar og innfluttr-
ar landbúnaðarframleiðslu var þess
vandlega gætt að geta ekki þeirrar
gífurlegu skattgreiðslu, í mörgum
myndum, sem íslenskar landbún-
aðarvörur urðu að búa við umfram
framleiðendur í öðrum löndum.
Auk þess, sem hinar erlendu land-
búnaðarvörur eru stórlega niður-
greiddar af viðkomandi ríkjum til
útflutnings. Þannig var allt gert til
að skekkja myndina í þeim saman-
burði íslenskri framleiðslu í óhag
og áróðursskyni.
Á síðustu árum hafa svo bæst í
þennan áróðurskór tískutrúðar um
náttúruvernd, sem hafa gert sig út
og verið gerðir út með nýjustu
tækni til ljósmyndunar og kvik-
myndatöku, á láði og úr lofti, til að
hafa uppi á einni og einni sauðkind,
sem hafði í sakleysi sínu álpast inn
á gróðursnautt rofabarð og borið
snoppu að blómsturtopp, ef hann
var þar að finna, sér til næringar.
Með myndir af því fyrirbæri var
hlaupið eða flogið, nýjar af nálinni
og þeim komið á framfæri í fjöl-
miðlum til sýnis og frásagnar um
hver skaðvaldur þessar skepnur
væru og hverskonar skepnuskapur
það væri að viðhalda og hafa lífs-
framfæri sitt af slíku meindýri.
Allt þetta virkaði á einn og sama
veg. Með þessum áróðri í ýmsum
myndum og brögðum þar sem
háttsettir stjómmálamenn hafa
komið mjög við sögu og virðast
hafa það að markmiði að þrengja
sem mest að innlendri framleiðslu
og leggja hana í hendur útlendinga,
hefúr tekist að skapa þá andúð á
bændum og framleiðslu þeirra að
henni hefur verið ýtt út af borðum
neytenda svo hún er vart lengur
talin hæf til manneldis eða sölu-
vara. Því er málum svo komið að
hundrað bænda eiga engra annarra
kosta völ, en að yfirgefa bújarðir
sínar og byggðarlög þar sem þeir
hafa lifað og starfað samkvæmt því
sígilda lögmáli, „að f sveita þíns
andlitis skaltu þíns brauðs neyta"
og lagt sig fram um að byggja upp
býli sín, rækta þau og búfénað sinn
svo að til aðdáunar er öllum rétt-
sýnum mönnum. Þar sem þeir von-
uðu að fá að njóta verka sinna sjálf-
um sér og eftirkomendum sínum
til góðs og þjóðfélagslegrar hag-
sældar! Þeir hafa gert jörðina sér
undirgefna og lært þá list að lifa og
starfa í nánu samstarfi við mislynda
veðráttu þessa lands. Allt þetta hafa
bændur gert vitandi að þeir gátu
ekki alheimt daglaun að kvöldi. Nú
er högum Qölda þeirra svo komið
að forsvarsmenn þeirra sjá þeim
það eitt til bjargar að kría út at-
vinnuleysisbætur handa þeim til að
draga fram lffið.
Ár eftir ár er gengið í það af stjóm-
völdum, með ráðgjöf forsvars-
manna stærstu launþegasamtaka
landsins og forráðamanna stórat-
vinnurekenda á höfúðborgarsvæð-
inu, að murka niður bústofn sauð-
fjárbænda, sem öðram fremur era
útverðir fslenskrar byggðar, svo
þeir eiga varla annarra kosta völ en
fara á vergang og bíða þess sem
verða vill f því atvinnuástandi sem
nú ríkir og öllum ber saman um að
fari vaxandi.
Það virðist að yfirlögðu ráði vald-
hafa gert að leggja í eyði heil héröð
og blómlegar byggðir um aldur og
ævi, skrattanum til skemmtunar.
Og forsvarsmenn bænda virðast
sáttir við það. Þvílík glæsimynd og
framtíðarsýn að gleðjast yfir og
hælast um unninn sigur! Það er
eitthvað meira en lítið að þeim
mönnum, sem það gera.
Segja má, að með þeim neyðar-
samningi, sem bændur hafa orðið
að undirgangast, séu örlög bænda,
þó einkum sauðfjárbænda, ráðin.
Með honum er lagður grandvöllur
að þeim bræðravígum um þann
framleiðslurétt, sem leyfður er, að
hann felur í sér óhjákvæmilegan
dauðadóm yfir þeim sem eftir sitja,
samfara því að enginn grandvöllur
er fyrir markaðssölumöguleikum
þeirrar framleiðslu, sem þó er leyfð,
samkvæmt þeim samningi sem
gerður hefur verið. Því er marglýst
yfir af ráðherram núverandi ríkis-
stjómar, að ekkert sé heilagt í þeim
efrium af hálfu ríkisvaldsins. Ganga
megi út frá því að þeim verði breytt
eftir geðþótta þeirra valdsmanna.
Er það í samræmi við önnur áform
þess, að innlend framleiðsla skuli
víkja fyrir erlendum innflutningi
— og áhrifum. Það var sá boðskap-
ur sem bjó að baki þegar Jón Bald-
vin Hannibalsson utanríkisráð-
herra sveif á þöndum frakkalöfum
sínum um þvert og endilangt land-
ið á sl. vetri, að bændur skyldu að
fyrirlagi Arthúrs Dunkel, hins er-
lenda húsbónda hans, draga saman
sína framleiðslu svo erlendir fram-
leiðendur gætu losnað við meira
magn af þeirri framleiðslu, sem
væri að safnast upp hjá honum. En
bændur skildu ekki sinn vitjunar-
tíma. Og af því varð sá hvellur, sem
lengi mun í minnum hafður um
dómgreind ráðherrans. Þar fékk
hann að reyna það sama og Eyjólfur
grái, er hann heimsótti Auði Vé-
steinsdóttur.
Það sem hér hefúr verið drepið á,
er árangur af því sem gerðist með
setningu Búvöra- og framleiðslu-
laganna 1985, þegar sauðfjárbænd-
ur vora einir dæmdir til að taka á
sig framleiðsluskerðingu og fram-
leiðslustjómun, sem nauðsynleg
var talin. Auk þess var sölukerfi
þeirra lagt í rúst, að kröfu stór-
bænda Sjálfstæðisflokksins, sem
sáu í hillingum ótakmarkaða sölu-
möguleika á dilkakjöti blasa við
innanlands og utan, ef sölusamtök
bændanna sjálfra og samtaka þeirra
yrðu lögð í rúst og salan færð f
hendur einkabrasksins. Það varð að
veraleika. Samvinna og samstarf
hefur verið dauðadæmd. Nú á allt
að byggjast á því að hver og einn
framleiðandi arki með sína fram-
leiðslu (undir hendinni?), bjóði
hana fala á opnu markaðstorgi og
bjóði hana niður hver fyrir öðram,
með ólöglegum sem löglegum
hætti, á sama hátt og nú gerist hjá
garðyrkjubændum og öðram, sem
hafa fengið smérþefinn af hinni
frjálsu samkeppni markaðslög-
málsins. Ég hefi hér farið nokkram
orðum um, út í hvert hyldýpisöng-
þveiti málefnum bænda hefur verið
stefnt og hvað bíður þeirra, sem eft-
ir sitja og enn hafa ekki verið lagðir
við trog. Sú mynd er þess eðlis að
hverjum hugsandi manni hlýtur að
hrjósa hugur við framtíð lands og
þjóðar, ef svo fer sem horfir.
Það er ömurlegt til þess að hugsa,
að til skuli vera þeir menn, sem
gleðjast í hjarta sínu yfir þeim ör-
lögum, sem meðbræðram þeirra
era búin, hrósandi sigri sínum!
Marbendiíshlátur Jónasar Krist-
jánssonar og sigurhrós lætur því
ilia í eyrum margra. En svo verður
hver að vera sem hann er gerður.
Bæ, 5. september 1992.
Höfundur er bóndl i Bæ I Trékylllsvlk.
Dagur frímerkisins
Frumdrög að frímerkjum meö myndum póstbllanna.
Það er að verða nokkuð síðan að
Póstmálastofnun hefir gefið út
sérstakan dagstimpil til notkunar
á degi frímerkisins, sem allir voru
orðnir sammála um að hafa þann
9. október á ári hverju, eða á degi
Leifs Eiríkssonar hins heppna.
Það hefir þó ekki skort á að ýmis-
legt væri sér til gamans gert af
þessu tilefni. Síðastliðið ár var sett
upp smásýning í Kringlunni, fyrir
utan Reykjavíkurpósthús nr. 3.
Auk þess var gefin út smáörkin
með fjórblokkum póstskipanna og
þá kom út eftir hádegið frímerkja-
hefti með smáörkinni, í formi
gjafiimöppu. Auk alls þessa kom
svo út frímerkið með Sjómanna-
skólanum. Því verður ekki sagt að
ekki hafi verið ýmislegt um að
vera. Það horfir til þess að svo
verði einnig í ár.
Þann 9. október næstkomandi
kemur enn á ný út smáörk í sama
formi og á síðasta ári, nema hvað
nú era myndimar af hinum ýmsu
gerðum póstbifreiða. Þykir hafa
tekist einstaklega vel til með þessi
frímerki. Stungið hefir verið upp á
því að næst komi flugvélar, og þá
með ÞRIST í heiðurssessi. Svo sé
full ástæða að huga að hestum og
hestvögnum, sem notaðir vora á
leiðinni austur að Odda á sínum
tíma.
Þá stendur einnig til að gefa út
sama daginn frímerki til að minn-
ast tveggja merkra samgöngubóta
á sinni tíð. Er þama á ferðinni frí-
merki með myndum af tveim
brúm: brúnni á Ölfusá frá 1891 og
hinsvegar brúnni á Fnjóská frá
1908.
Arkitekt brúarinnar yfir Ölfusá
var starfsmaður fyrirtækisins Va
ugham & Dymond, en Tryggvi
Gunnarsson var eins og allir vita sá
er annaðist allar framkvæmdir og
byggði sér hinn fyrsta TVyggva-
skála á Selfossi við það tækifæri.
Þar var síðan veitingarekstur um
langan tíma með góðum brag.
Kom undirritaður þar oft og þá
bæði beina og gistingu, þegar allar
leiðir til höfuðborgarinnar lokuð-
ust að vetrarlagi.
Arkitektinn að brúnni yfir
Fnjóská, sem var svo byggð 1908,
var Daninn Knud Reffstrap. Fram-
kvæmdimir þar vora á höndum
Kristijani & Nielsen. Þessi brú hef-
ir alltaf þótt afburða falleg, sem og
brúin yfir Hvítá í Borgarfirði, hjá
Hvítárvöllum.
Þannig verða gefin út sex frímerki
á degi frímerkisins á þessu ári, og
segja þeir, er til þekkja, að þau séu
hvert öðra fallegra.
Þess má geta hér að lokum, að
smáarkimar með póstskipunum
era fyrir nokkra uppseldar, svo að
ekki sé talað um heftin/gjafamöpp-
umar sem fljótlega seldust upp. Þá
era einnig uppseld frímerkjaheft-
in, sem gefin vora út í sumar með
kennitölunni 1/92 og auglýsingu
Rammagerðarinnar á bakhlið.
Þetta vora 300 króna hefti. Mun
eiga að gefa næst út hefti með jóla-
frímerkjunum og þá sem hefti
2/92. Eiga þá aðeins jólafrímerkin
eftir að koma út á þessu ári.
Sigurður H. Þorsteinsson