Tíminn - 19.01.1993, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 19. janúar 1993
Tíminn 9
hefur hroðaleg áhrif á hvert sam-
félag og Evrópa verður þar engin
undantekning. Reyndar er reynsl-
an þar í álfu næg og má benda á
það, sem þar gerðist á kreppuár-
um fjórða áratugarins, en Hitler
náði einmitt völdum á löglegan
hátt vegna slíks vandræðaástands
1933.. Atvinnuleysi, sem steftiir,
að sögn „European," úr 10% í yfir
20%, þar sem meðalaukning á ári
getur numið 2,3-2,7 milljónum
manna, mun gjörbreyta viðhorf-
um í evrópska samfélaginu og ýta
undir hverskyns sundrung, kyn-
þáttafordóma og átök á milli hópa
og þjóða, sem reyndar er nóg af
fyrir. Sterk hægri sveifla mun
verða í evrópskum stjómmálum,
sem koma mun vel í ljós í frönsku
þingkosningunum í mars n.k.
Hvað verður um sammnaferli
Evrópuríkja við þessar aðstæður
er erfitt að spá, en líklegt er að al-
menningur muni, með nokkmm
rétti, kenna samrunanum um
hvemig komið er. Verði viðbrögð-
in þau, að herða stórlega á vemd-
arstefnunni til að draga úr at-
vinnuleysinu munu lífskjör í EB
dragast aftur úr lífskjörum í öðr-
um þróuðum löndum. Sjálfsagt
verður reynt að beita venjulegum
hagstjómaraðgerðum, en ólíklegt
er að hægt verði að snúa þróun-
inni við með þeim. Hér áður fyrr
var talið næsta ömggt að hag-
vöxtur í Bandaríkjunum hefði
sterk áhrif í Evrópu. Nú er hag-
vöxtur að aukast í Bandaríkjun-
um en aðrar aðstæður hafa
breyst Bandaríkin em nú orðin
miklu meira Kyrrahafsland en
áður og að sama skapi minna Atl-
antshafsland, þannig að ýmis við-
skipti sem áður beindust í austur
beinast nú til vesturs yfir Kyrra-
hafið. Af öllu þessu er ljóst, að EB-
þjóðir standa nú frammi fyrir erf-
iðu vandamáli, og ef spádómar
The European reynast réttir, geig-
vænlegu vandamáli. Ein afleiðing
getur orðið sú að EB-ríkin ein-
angrist bak við tollmúrana sína,
önnur að sammnaferlið stöðvist
alveg og jaftivel að lönd eins og
Bretland hverfi úr EB eða að Evr-
ópubandalagið sundrist Fleiri til-
gátur má setja fram. Hraði at-
burðarásar í heiminum er nú slík,
að segja má að heimurinn geti
gjörbreyst á hálfu ári eða jafnvel á
þremur mánuðum. Ekki er langt
síðan flestir töldu EB sterkasta
virki heims, hið vaxandi afl. Fáir
munu halda því fram þegar líður á
þetta ár.
Um inngöngu okkar í
innri markað EB með
kostum hans og göllum
Það er rétt, sem Ólafur Ragnar
Grímsson sagði fyrir stuttu, að við
inngöngu okkar í innri markað
EB tökum við göllum hans og
kostum. Við fáum að selja vörur
okkar á þessum markaði og á
móti flytjum við atvinnuleysið og
ömurleika þess inn í samfélag
okkar. Þegar atkvæði voru greidd
um EES-samninginn á Alþingi
um daginn gerðu margir fylgis-
menn samningsins grein fyrir at-
kvæði sínu. Flestir sungu þeir
hinum miklu möguleikum, sem
þessi stórkostlegi markaður gefi
okkur, lof og dýrð. Reyndar hefur
aldrei komið fram skýring á,
hvernig þessi möguleikar verða til
í reynd, því t.d. er ekki um neina
merkjanlega breytingu á aðstöðu
íslensks iðnaðar að ræða frá því
sem hann hefur haft síðan við
gengum í EFTA.
Ég hef margfaldlega bent á, að
evrópska samfélagið sé samfélag
hás meðalaldurs og því staðnaður
markaður miðað við t.d. markað
Norður-Ameríkubandalagsins,
þar sem aldursskipting er áþekk
aldursskiptingu okkar samfélags.
En hverskonar markaður er sam-
félag þar sem 1,5 til 2% íbúanna
bætast á atvinnuleysisskrá á
hverju ári og allt að því fimmt-
ungur mannafla er atvinnulaus?
Ekki er nóg með, að atvinnuleys-
ingjarnir hafi litla kaupgetu held-
ur verða þeir sem vinnu hafa að
skerða kaupgetu sína til að halda
þeim lifandi. Með EES-samningn-
um erum við ekki að opna nýja
öld gullinna tækifæra á íslandi
heldur erum við að innleiða hér
eymd og volæði.
Um aöra möguleíka
íslendinga
íslendingar eiga mikla mögu-
leika, miklu meiri en meginlands-
þjóðir Evrópu. Við eigum meiri ó-
nýttar náttúruauðlindir miðað
við íbúafjölda en nokkur önnur
þjóð. Lega landsins er mjög hag-
stæð. Einungis í Evrópusamstarfi
verðum við afskekkt og eins og nú
horfir er einangrun innan ein-
angraðrar Evrópu ömurlegur
kostur. í áratugi höfum við notið
þess, að vera á milli Ameríku og
Evrópu. Við höfum getað nýtt
bestu kosti beggja vegna og það
hefur verið ein af ástæðunum fyr-
ir góðum lífskjörum. Ekki er
langt síðan við seldum megin-
hluta útflutningsvara okkar í
Bandaríkjunum en keyptum mest
af því sem við keyptum í Evrópu.
Með þessu stórbættum við þá við-
skiptakjör okkar og jukum þjóð-
artekjur. Eyðimerkurganga doll-
arans hófst á árinu 1985, þegar
Reagan var búinn að koma
Bandaríkjunum á hausinn. Þess-
ari eyðimerkurgöngu lauk í októ-
ber s.l. Bandaríska hagkerfið er að
rétta úr kútnum. Þar óx lands-
framleiðala um 3,9% m.v. heilt ár
á síðasta ársfjórðungi s.l. árs þeg-
ar hún minnkaði um 1,9% í
Þýskalandi. Eftir fáa daga tekur
nýr forseti við völdum, stórgáfað-
ur og snjall maður og mikið
foringjaefni með álíka gáfaða og
hæfa eiginkonu sér við hlið.
Kosning hans hefur fyllt Banda-
ríkjamenn bjartsýni. Þrátt fyrir
ýmis vandamál eru Bandaríkin
tiltölulega vel á vegi stödd og doll-
arinn er kominn upp til að vera
uppi, hann er að ná sínu fyrra
sæti. Frá 1. september s.l. til 15.
janúar hefur dollarinn hækkað
gagnvart íslenskri krónu um
22,4%. Sterlingspundið hefur á
sama tíma lækkað um 5,8% en
þýska markið hækkað um 5,6%.
Sterlingspundið hefur verið aðal-
gjaldmiðill okkar í fisksölu til EB
en þýska markið vegur einnig
þungt. Samkvæmt þessum tölum
er nú 28% hagkvæmara að selja
fisk í dollurum en í sterl-
ingspundum en það var 1. sept-
ember og tæplega 17% hag-
kvæmara að selja í dollurum en í
þýskum mörkum. Fiskseljendur
eru að sjálfsögðu farnir að horfa í
vestur og vonandi gengur fljótt
að lagfæra markaðskerfið sem við
áttum í Bandaríkjunum, en sem
hefur verið vanrækt. Ein höfuð-
röksemd allra EES-sinna hefur
verið, að 70-80% útflutnings okk-
ar fari til EB-landa. Þetta mun nú
fljótt snúast við. Þá njótum við
aftur sterkra markaðstaka okkar
vestra en þar eiga Norðmenn nær
engin ítök.
EES-samningurinn sem stað-
festur var um daginn var úreltur
þegar hann var afgreiddur. Ef á-
standið í EB ekki eyðileggur EES-
málið kemur nýr samningur til
afgreiðslu næsta sumar eða
haust, þ.e.a.s. ef samningsgerð
verður haldið áfram af okkar
hálfu þrátt fyrir atburðarás næstu
mánaða. Með Bandaríkin aftur
orðin sterk vestan við okkur þurf-
um við hvorki EES-samning né
nýjan tvíhliðasamning. Sá sem
við höfum er nógu góður. Allt
EES kjaftæðið byggðist á óvenju-
langri hagsveiflu sem nú er lokið.
María situr pen og prúð milli foreldra sinna, Rudolfs Sieber og hinnar goðsagnakenndu Marlene Dietrich.
Dóttir Marlene Dietrich:
„Mamma var viss um
að ég væri eingetin"
Nú er Maria Riva, dóttir Marlene Dietrich, oröin 68 ára og hefur leyst frá skjóöunni um móður sína.
Surríum þótti ósmekklegt að birta endurminningarnar áður en stjarnan lést í hárri elli í maí 1992.
Á undanförnum árum hefur
nokkuð borið á því að böm frægra
foreldra hafi tekið upp á því að
skrifa endurminningar sínar og
þá gjarnan borið foreldrunum
heldur illa söguna. Maria Riva,
einkadóttir goðsagnadísarinnar
Marlene Dietrich, setti minningar
sínar á prent á meðan móðir
hennar var enn á lífi og mislíkaði
sumum eindregnum aðdáendum
leikkonunnar það ákaflega. Það er
þó ekki víst að þeir hafi lesið bók-
ina því að Maria vill sýna móður
sinni sanngirni en þó láta koma
fram að Marlene hafi átt fleira til
en það sem birtist á hvíta tjaldinu.
Maria hefur alla tíð lifað í skugga
hinnar stórbrotnu móður sinnar.
Almenningur sá hina glæsilegu
kvikmyndastjörnu en Maria
þekkti konuna bak við opinberu
ímyndina. í bókinni segir hún frá
þeirri meðferð sem hún varð að
þola, ekki þó í æsingastíl heldur
kannski frekar til að kynna per-
sónu stjörnunnar Marlene Diet-
rich. „Ég ýfði upp gömul sár mín
ef það gæti orðið öðrum til hjálp-
ar,“ segir hún.
„Móðir mín var undarlega gerð
manneskja," segir Maria. „Hún
var í rauninni 27 manneskjur í
einu. Hún var umgengnishæfur
geðklofi eins og svo margar aðrar
goðsagnakenndar persónur og
komst upp með það. Það sem við
köllum sérvisku hjá stjörnunum
væri kallað andlegt ójafnvægi hjá
öðrum.“
Maria segist hafa verið handviss
um að allar mömmur væru alltaf
að verða ástfangnar enda vandist
hún því að fríðir flokkar karla og
kvenna gengju inn og út um
svefnherbergisdyr móður hennar.
Þó hafi Marlene haft megnasta
ímugust á kynlífi, sem henni
fannst ljótt, en hún hreifst af því
sem var fallegt að sjá. Það sem
inni fyrir bjó skipti minna máli.
Marlene hafði sannfært sjálfa sig
um að Maria væri eingetin!
Ekki vissi Maria hvað hún væri
gömul fyrr en skólagangan hófst.
Hún umgekkst ekki önnur börn
eða aðrar mæður en segist þó
ekki hafa verið einmana; hún hafi
verið svo önnum kafin að baða sig
í frægðarljóma mömmu sinnar.
Hún segist ekki vilja fella dóm yfir
Marlene en þó séu tvö atriði sem
hún vilji leggja áherslu á. Það
fyrra sé þegar lesbisk barnfóstra
nauðgaði henni. Það hafi gerst al-
gerlega á ábyrgð móður hennar
sem hafi viljað vera í friði með
elskhuga sínum og þess vegna
fengið bara einhverja konu til að
vera með barnið annars staðar.
Það ástand stóð yfir með algeru
skilningsleysi Marlene í eitt og
hálft ár og eftir það segist Maria
hafa orðið að áfengissjúklingi.
Hitt atriðið er örlög Támara Mat-
ul Támi, hjákonu Rudolfs Sieber,
eiginmanns Marlene til dauða-
dags, en þar sem hann var kaþ-
ólskur var skilnaður ekki til um-
ræðu. Támi fékk taugaáfall og var
orsökin sögð vera margendur-
teknar fóstureyðingar sem hún
gekkst undir til að ekki félli
skuggi á mannorð Marlene.
Maria giftist William Riva sem
kunni lagið á hinni þekktu
tengdamóður sinni og eignaðist
með honum fjóra syni. Hún hefur
unnið sem kennari, leikhússtjóri
og umboðsmaður móður sinnar
en mestum tíma sínum ver hún
til að aðstoða þá sem hafa orðið
fyrir misnotkun annarra. Hún
segir: „Ef guð hefur verið þér góð-
ur og þú ert enn meðal manna
eftir að hafa verið kominn á
fremsta hlunn með að binda enda
á lífið er ekki nema sjálfsagt að
gera eitthvað gott í staðinn."