Tíminn - 26.03.1993, Blaðsíða 3

Föstudagur 26. mars 1993
Tíminn 3
Nærri 30% íslendinga sem fæddir voru á árunum 1925—1945 voru komnir með „rnublur" í efri góm fyrir 35 ára aldur:
Enginn orðinn tannlaus
fyrir 35 ára aldur núna
Gífurleg breyting hefur orðið á tannmissi íslendinga framan af ævi, sam-
kvæmt rannsókn sem gerð var 1990 á tannheilsu nær 4.400 íslendinga.
Gleggstu möridn eru milli þeirra sem fæddust fyrir 1945 og hinna sem
fæddust eftir 1956. í síðarnefnda hópnum (yngri en 35 ára) fannst aðeins
einn einstaklingur (0,4%) sem misst hafði allar tennur í öðrum gómi, sem
þannig virðist nær óþekkt orðið. Af fólki fæddu 1936—45 (þ.e. 44—55
ára) voru hins vegar nær 30% búin að missa allar tennur úr efri gómi áður
en það varð 35 ára. Um helmingur þessa hóps (14%) var m.a.s. kominn
með „mublur“ fyrir 25 ára afmælið og þar af þó nokkrir fyrir 18 ára aldur.
Þessi „stríðsáraböm" em sá aldurshópur sem missti tennumar yngstur að
ámm. Því algert tannleysi fyrir 25 ára aldur var mun fátíðara bæði meðal
eldri og yngri aldurshópanna.
Þessa umfangsmiklu könnun gerðu
þau Guðjón Axelsson prófessor og Sig-
rún Helgadóttir. Könnunin náði til allra
aldurshópa frá 18 ára og eldri, sem skipt
er í fimm ára eða tíu ára aldursbil. Hún
sýnir mi hvar stór hluti hvers hóps er
tannlaus, tenntur, með 14 tennur eða
fleiri í hvorum gómi, með 10 tennur eða
fleiri í hvorum gómi, með heilgóma eða
með parta. Niðurstöðumar eru einnig
bomar saman við eldri kannanir.
Um 80% ungs fólks enn
með flestar
sínar tennur
Þótt unga fólkið hafi ekki misst allar
tennumar er ekki þar með sagt að tann-
heilsa þess sé eins og best verður á kosið.
í 18 ára hópnum voru allir með 10 tenn-
ur eða fleiri í hvorum gómi, en aðeins
82% höfðu ennþá 14 tennur eða fleiri í
hvorum gómi. í fjölda tanna reyndist
ekki marktækur munur á milli kynja eða
eftir búsetu. Um 57% þessa aldurshóps
hafði farið til tannlæknis í fyrsta sinn fyr-
ir sex ára aldur, þar af hlutfallslega tvöfalt
fleiri borgarböm (62%) en sveitaböm
(29%). Athygli vekur hvað mæður hafa
miklu fremur farið með dætur sínar
(65%) en syni (49%) til tannlæknis á svo
ungum aldri. Tánnheilsa 19-24 ára fólks
virðist ekki ólík 18 ára hópnum.
Af 25-34 ára fólki höfðu 6% orðið færri
en 10 tennur í hvomm gómi og aðeins
58% héldu ennþá eftdr 14 tönnum eða
fleiri í hvomm gómi. Þegar litið er til bú-
setu virðist þeim sem búa í þorpum eða
kaupstöðum oft haldast nokkm verr á
tönnum sínum heldur en Reykvíkingum
og sveitafólki. Af þessum aldursflokki
reyndist ein kona hafa misst allar tennur
í öðrum gómnum, tveir til viðbótar
héldu aðeins efdr 4 eða 5 tönnum. Allir
aðrir (99%) héldu enn 15 tönnum eða
fleiri.
Margar tennur „foknar“
úr fertugum
Af 35—44 ára fólki vom 6% búin að
missa allar sínar tennur og tvöfalt fleiri
(12%) búnir að missa allar tennur í efri
gómi. Um þriðjungur þessa aldurshóps
hélt ennþá 14 tönnum eða fleirum í
hvomm gómi (áberandi fæstir í þorp-
Stjómarþingmennimir Jó-
hanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra, össur Skarphéð-
insson formaður þingflokks Al-
þýðuflokksins, Sighvatur
Björgvinsson heilbrigðisráð-
herra og Guömundur Hallvarðs-
son alþingismaður og formaður
Sjómannafélags Reykjavíkur
voru fjarstaddir þegar atkvæða-
greiðsla um „HeijólfslÖgin" fór
fram á dögunum.
um/kaupstöðum), um 80% héldu 20
tönnum eða fleiri í báðum gómum, en
rúmlega 10. hver var með færri en tíu
tennur í munni. Aðeins 8% þessa aldurs-
hóps fór til tannlæknis fyrir 6 ára aldur
og þriðjungurinn var orðinn 11 ára eða
þaðan af meira áður en hann settist fyrst
í tannlæknastól. Þetta á m.a. við meiri-
hluta sveitafólks á þessum aldri. Um
65% kvenna og 50% karla sögðust fara
árlega eða oftar til tannlæknis. Hinir
sögðust fara af og til, þegar þöif krefur.
Um 40% fimmtugra
tannlaus í efri gómi
Meira en fjórðungur var orðinn alveg
tannlaus af 45-54 ára hópnum og 40%
þeirra höfðu enga tönn í efri gómi. Stór
hluti þessa fólks missti tennur sínar um
og fyrir tvítugt, eins og áður er lýst
Tánnleysi var áberandi fatíðast meðal
Reykvfídnga og algengast meðal sveita-
fólks, sem þó var yfirleitt orðið eldra þeg-
ar síðasta tönnin ,fauk“ heldur en borg-
arbúamir. Um 42% þessa hóps héldu
enn 10 tönnum eða fleirum í hvorum
gómi og af þeim var nærri þriðjungur
með 14 tennur eða fleiri í hvorum gómi.
Partar voru lang algengastir hjá þessum
aldurshópi, og þar af langflestir í munn-
um Reykvíkinga. Heilgómar voru lang-
flestir í munni sveitafólks.
Aðeins fjórðungur
,Jcreppubama“ með yfir
20 tennur
Nærri helmingur (46%) landsmanna
sem fæddust 1926-35 var búinn að missa
allar sínar tennur og ennþá fleiri, eða
59%, eru búnir að missa allar tennur úr
efri gómi (þ.a. 64% kvenna). Hjá fólki á
þessum aldri var langalgengast að síð-
asta tönnin hafi verið dregin úr á aldrin-
um 25- 45 ára. Innan við íjórðungur
þessa aldurshóps heldur ennþá eftir 10
tönnum í hvorum gómi og einungis 3%
voru enn með 14 tennur eða fleiri í hvor-
um gómi. Þótt tannleysi væri sjaldgæf-
ara meðal Reykvíkinga en annarra lands-
manna, þá höfðu tannlausir boigarbúar
yfirleitt misst sínar tennur fyrr en sveita-
fólkið.
Yfir 80% aldraðra með
„stell“
Af öllum fæddum 1925 og fyrr voru
72% búin að missa allar tennur og yfir
80% voru tannlaus í efri gómi. Hlutfall
tannlausra var áberandi hæst í kaupstöð-
um/þorpum. í þessum aldurshópi höfðu
samt faerri misst allar tennur sínar fyrir
þrítugsaldur en meðal þeirra sem eru
10-30 árum yngri. í þessum hópi er að-
eins tæplega tíundi hver sem ennþá hélt
meira en 10 tönnum í hvorum gómi og
þar af sárafair 14 tönnum í góm. Aðeins
ein kona fannst í þessum hópi sem farið
hafði til tannlæknis yngri en 6 ára og
einungis 11% höfðu komið til tann-
læknis yngri en 11 áia. Helmingur þessa
hóps var orðinn 20 ára fyrir fyrstu heim-
sókn til tannlæknis. Af sveitafólki komu
13% fyrst til tannlæknis eftir 50 ára og
6% höfðu aldrei séð neinn slíkan.
Tánnlausum körlum lítíð
fækkað í 30 ár
Könnun sem gerð var þrem áratugum
áður (1962) leiddi í ljós að af öllum
landsmönnum á aldrinum 18-79 ára
voru 25% karla og 49% kvenna alveg
tannlaus. í könnuninni árið 1990 hafði
hlutfall tannlausra á sama aldri sáialftið
lækkað meðal kaila, eða í 22%, en miklu
meira meðal kvenna, eða í 28%. Þama
munar hvað mestu, að nú hafa aðeins
5% kvenna 35-44 áia misst allar tenn-
umar, borið saman við 37% kvenna á
þeim aldri fyrir þrem áratugum. Enda
segja skýrsluhöfundar fyrst og fremst
tvær ástæður fyrir feekkun tannlausra
þessa þijá áratugi: Verulega fækkun
tannlausra í yngri aldurshópum og
fækkun tannlausra kvenna í öllum ald-
urshópum.
Gómamir allt of
gamlir
Langsamlega flestir þess fjórðungs 18-
79 ára íslendinga sem misst hefur allar
tennumar, er með falskar tennur, heil-
góma (um 36 þúsund manns). Þar er
hins vegar sá ljóður á að margir þeirra
góma eru orðnir allt of gamlir. Hálf-
fimmtugt fólk og eldra er með 12-14 ára
gamla góma að meðaltali. Ótrúlega
margir reyndust m.a.s. með 20—40 ára
góma. Skýrsluhöfúndar vísa til erlendra
rannsókna á heilgómum sem sýndu að
ástands meira en helmings þeirra var
orðið ábótavant strax hálfu til tveim ár-
um eftir afhengingu. ,Af þessu má ráða
að árið 1990 hafi mikill meirihluti tann-
lausra íslendinga notað of gamla heil-
góma sem annað hvort þörfnuðust við-
halds eða endursmíði,'1 segja skýrsluhöf-
undar, og síðar. „Svo virðist sem fólk leit-
ist við að nota heilgómana eins lengi og
það mögulega getur þrátt fyrir óþægindi
og skaða sem það kann að valda. Hér er
því þörf stóraukinnar fræðslu, sérstak-
lega hjá elstu aldurshópunum." - HEI
Jörð til sölu
Til sölu er Merkigil í Eyjafjarðarsveit. A jörðinni
er íbúðarhús, fjós byggt 1974 með 58 básum,
auk lausagöngurýmis og 2 hlöður. Ræktað land
er um 47 ha. auk beiti- og upprekstrarlands.
Jörðin er án kvóta.
Upplýsingar gefur Eignakjör, sími 96-26441.
Aðalfundur Gigtarfélags Islands
Málþing um framtíðarstefnu
Gigtarfélagsins
Aöalfundur Gigtarfélags Isiands veröur haldinn f Borgartúni 6, laugar-
daginn 27. mars n.k. Venjuleg aðalfundarstörf. Fundarstjóri: Tómas
Ámason bankastjórí. Á undan fundinum verður haldið málþing sem öll-
um er opið um framtiðarstefnu Gigtarfélagsins og hefst þaö kl. 14.00.
Aöalfundurinn verður haldinn að þvi loknu.
Eftirtaldir aðilar verða frummælendur og ætla að segja álit sitt á þvi hver
meginstefna og verkefni Gigtarfélagsins eigi að vera á komandi árum, m.a.
varðandi eftirfarandi málaflokka:
1. Júlfus Valsson gigtarsérfræðingur: Gigtlækningar— innan og utan sjúkra-
húsa.
2. Kristján Steinsson gigtarsérfræöingur: Gigtarrannsóknir.
3. Sigoin Baldursdóttir sjúkraþjálfari: Sjúkraþjálfun — einstaklingsmeð-
ferð/hópþjálfun.
4. Gauti Grétarsson sjúkraþjálfari: Rekstur endurhæfingarstööva á vegum
líknarfélaga (Ijósi þeirrar uppbyggingar sem átt hefur sér stað I sjúkraþjálfun
— hugsanleg samvinna.
5. Jóhanna Ingólfsdóttir iöjúþjálfi: Iðjuþjálfun.
6. Þóra Ámadóttir hjúkrunarfræðingur: Ráðgjöf og fræðslustarfsemi.
7. Ingibjörg Sveinsdóttir/Þórarinn Sigurjónsson, formenn landsbyggöar-
deilda: Hlutverk G( á landsbyggöinni.
8. Svavar Kristinsson framkvæmdastjóri: Markaðssetning —fjármögnun líkn-
arfélaga, fjölgun félaga, samskipti við þá.
Aðstoðarmaöur heilbrígöisráðherra, Þorkell Helgason, mun sitja mál-
þingið og fjalla um hlutverk og gildi áhugamannafélaga varðandi heil-
brígðisþjónustu.
AUGLYSING
UMINNLAUSNARVERÐ
VERÐTRYGGÐRA
SPARISKÍRTEINA RÍKISSJÓÐS
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ *) Á KR. 10.000,00
1980-1 .fl. 15.04.93-15.04.94 kr. 332.215.70
*)lnnlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu
Seðlabanka íslands, Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi
nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, mars 1993.
SEÐLABANKI ÍSLANDS