Tíminn - 21.07.1993, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 21. júlí 1993
Tíminn 7
Bandaríkin berskjölduð
fyrir hermdarverkum
Það hefur gerst að undanfömu sem áður þótti óhugsandi.
Sprengjutilræði hermdarverkamanna hafa verið framin í Banda-
rftjunum sjálfum og Ijóstrað hefur verið upp um undirbúning
fleiri slíkra. Bandaríkjamenn hafa til þessa haft þá trú að þeir
væru óhultir fyrir slíkum aðgerðum heima fyrir, þær fremdu að-
eins útlendir öfgasinnar í öðrum löndum. Við sprenginguna í tví-
buraturaum World Trade Center í febrúar sl. vöknuðu Banda-
ríkjamenn því upp við vondan draum, hryðjuverkamenn voru
komnir inn fyrir þröskuldinn hjá þeim og nú þurfti að takast á
við nýtt vandamál af fullum þunga. í eftirfarandi grein úr New
York Times neðir Douglas Jehl um annars vegar snögg viðbrögð
Bandaríkjastjóraar við hryðjuverkum á erlendri grundu og hins
vegar þá staðreynd að enginn viðbúnaður er fyrir hendi þegar
slíkt gerist á heimaslóð.
Það vafðist ekki fyrir ráðamönn-
um í Hvíta húsinu í síðustu viku
júní að lýsa því yfir að misheppnað
launmorðsbrugg íraka gegn fyrr-
um forseta Bandaríkjanna, George
Bush, væri „bein árás á Bandarík-
in“. En þar á bæ hafa menn verið
ófærir um að koma fram með
nokkuð sem Iíkist svo snyrtilegri
greinargerð um hermdarverk sem
framin hafa verið nær heimaslóð-
um.
Ríkisstjómin hefur brugðist með
aukinni árvekni við sprengingunni
í Tvíburatumunum í World TVade
Center og sönnunargögnum um
áætlanir um að sprengja upp önn-
ur skotmörk í New York og morð á
embættismönnum. En ef ekki er
fyrir hendi skýr skilgreining á
vandamálinu, hafa yfirvöld búið
þannig um hnútana að þau hafa
ekkert að styðjast við í ákvarðana-
töku um hvað eigi að gera meira.
Að sumu leyti var auðvelt fyrir
Clinton að komast að niðurstöðu,
þegar hann var loks orðinn sann-
færður um að írakar stæðu að baki
tilrauninni um að ráða Bush for-
seta af dögum þegar hann kom í
heimsókn til Kúveit í apríl sl. Slík-
ur verknaður var stríðsaðgerð og
Clinton átti ekki annað eftir en að
velja hefndarráðstöfunina — þá að
ráðast með stýriflaugum á mikil-
vægar aðalbækistöðvar leyniþjón-
ustunnar í Bagdad.
En jafnvel hryðjuverkaleyni-
bmgg, sem olli usla f tumunum á
World TVade Center í febrúar og
fyrir skömmu ógnaði Lincoln-
göngunum og byggingum Sam-
einuðu þjóðanna, ber enn merk-
inguna „glæpir heima fyrir“. Og
enn er tilhneigingin sú að ríkis-
stjómin meðhöndli glæpi af mis-
mikilli alvöm eftir flokkun þeirra.
Ólík viðbrögð bandarískra yfir-
valda í þessum tveim málum em
sláandi. Eftir öllu að dæma finnst
Bandaríkjunum enn hreinlegra að
fást við vandræði utan landamæra
sinna en innan.
Það að yfirvöldum f New York
tókst að fletta ofan af síðasta
sprengjuráðabmgginu og hand-
taka níu gmnaða samsærismenn á
tveim vikum er auðvitað hug-
hreystandi. En síðan kom í Ijós að
vel heppnuð endalok málsins náð-
ust ekki fyrr en eftir mörg mistök
og farið var að benda á að Alríkis-
lögreglan (FBI) hefði látið ógert að
fylgja eftir vísbendingum um að
hermdarverk væri í bígerð.
Meðal þeirra vísbendinga, sem
áttu þátt í að hindra ráðgerða árás
á Lincoln-göngin og Sameinuðu
þjóðimar, að því er upplýst var eft-
ir á, vom upplýsingar í skjölum á
arabísku, sem FBI kom fyrst hönd-
um yfir 1990. En engum hug-
kvæmdist að þýða skjölin fyrr en
eftir árásina á WTC. Egypski upp-
ljóstrarinn, sem gaf upplýsingam-
ar sem reyndust skipta höfuðmáli
þegar máíið var loks leyst, virðist
nú líka hafa verið yfirvöldum inn-
an handar með upplýsingar í meira
en ár, sem vekur spumingar um
hvers vegna ekki hafi verið látið til
skarar skríða fyrr.
Þar til viðbótar var sprengingin
sem skók WTC aðeins augljósasta
táknið um að hryöjuverkastarf-
semi Miðausturlanda hefði stungið
upp kollinum í Bandaríkjunum.
Pakistanskur byssumaður hafði
þegar skotið til bana tvo starfs-
menn bandarísku leyniþjónust-
unnar CIA fyrir utan höfuðbæki-
stöðvar CIA í Virginia. Eftir þann
atburð hafa fjórir Palestínumenn
verið kærðir fyrir að gera áætlanir
um að sprengja f loft upp sendiráð
ísraels í Washington sem hluta af
hryðjuverkastarfsemi hóps Abus
Nidal. En það sem er enn meira
ógnvekjandi, að sögn embættis-
manna yfirvalda, er að því sem
næst áreiðanlega hefur sístækk-
andi vefur hryðjuverkastarfsemi
með stuðningi Irana gert samtök-
unum Party of God kleift að koma
á fót starfshópum í Norður-Amer-
íku.
Vald til aðgerða
Samt sem áður, sé borið saman
við fjölda stofnana sem hafa það
verkefni að fylgjast með hryðju-
verkastarfsemi erlendis, er aðeins
lítill hluti alríkisvaldsins helgaður
því að hafa eftirlit með hryðju-
verkastarfsemi innanlands. Þegar
ríkisstjóm Clintons var að gera til-
raun til að meta umfang þátttöku
íraka í morðsamsærinu varðandi
Bush, var hún gerð undir yfir-
stjóm ráðgjafa Clintons um þjóð-
aröryggi. En þegar yfirvöldin voru
að vega og meta, síðustu vikuna í
júní, hvort ætti að taka höndum
Sheik Omar Abdel Rahman, músl-
ímaklerkinn sem sagt er að gefi
innblásturinn fyrir sprengjusam-
særin á New York-svæðinu með
f----------------------^
kennisetningum sínum, var dóms-
málaráðuneytinu látið eftir að taka
ákvörðunina (sem loks hneppti
hann í gæsluvarðhald á grundvelli
innflytjendalaga). Embættismenn
ríkisstjómarinnar sögðu að Þjóð-
aröryggisráðið hefði ekki fundið
hjá sér neina skyldu til að hafa af-
skipti af ákvörðuninni.
Hluti mismununarinnar á sér
rætur í amerískum Iögum, sem
gefa leyniþjónustum og hemum
frjálsari hendur til starfa í öðrum
löndum en í Bandaríkjunum sjálf-
um. En þjóðfélagið er vamarlaus-
ara vegna þess hvað hugsanlegir
hermdarverkamenn em lausir við
nákvæmt eftirlit í Bandaríkjunum,
og það hversu koma innflytjenda
til landsins og skriffinnskan í
framhaldi af því er auðveld, eykur á
áhættuna. Þegar fréttamenn
heimtuðu að fá að vita hvað væri
hugsanlega hægt að gera á annan
hátt í kjölfar nýju handtökulot-
unnar í sprengjumálinu í New
York, gaf Clinton í skyn að þama
lægi vandinn. Hann benti á fyrir
nokkru að öll frjáls þjóðfélög séu
alltaf að nokkru leyti berskjölduð
gagnvart hryðjuverkastarfsemi.
Jafnvel Bretar hafa komist að raun
um að það er því sem næst ómögu-
legt að hindra árásir hryðjuverka-
manna, þó að þeir hafi gripið til
ýmissa heldur harkalegra öryggis-
ráðstafana.
Forsetinn hét líka þjóð sinni því
að stjóm hans yrði „mjög óvægin"
í baráttu við hryðjuverkastarfsemi
heima fyrir. En það var mikilvægt
að hann vísaði til reynslunnar í
New York sem staðal tímabærrar
aðgerðar. Það voru svo ekki liðnar
margar klukkustundir þar til hann
Í[af skipun um eldflaugaárásina á
rak, hefndaraðgerð sem óhugs-
andi hefði verið að væri hrint í
framkvæmd svo snarlega og svo
þunglega heima fyrir.
En það er ekki hægt að skýra slíka
vanhæfni í heimalandinu ein-
göngu með virðingu íyrir borgara-
legu frelsi. Gömul viðhorf um
þjóðaröryggi eru Iífseig, hug-
myndin um hryðjuverk heima fyr-
ir er ennþá álitin fjarstæðukennd.
Bandaríkin hafa verið svo lengi
óhult fyrir slíku ofbeldi að Amerík-
anar hafa enn tilhneigingu til að
leita ógnananna erlendis. Að þær
kunni þegar að vera famar að læð-
ast um innanlands er erfiðara að
horfast í augu við.
Loksins hefúr að undanfömu
mátt greina merki þess að yfirvöld-
in séu farin að bæta fyrir mistök
fyrri tíma. Allt að hálf milljón doll-
ara hafði verið tekin frá til að
greiða uppljóstraranum í málinu í
New York, er haft eftir einum
rannsónarmanna. Eftir að hafa
rætt málið í áratug ákvað kjam-
orkunefndin upp á eigin spýtur að
borgaralegar kjarnorkurafstöðvar
ættu að vera búnar undir árásir
sprengjuflutningabíla.
Langvarandi viðvörun
Samt sem áður undirstrikuðu
þessar ráðstafanir hið geysilega
umfang þess bils, sem er milli af-
stöðu yfirvaldanna til þess sem
gerist heima fyrir og þess sem ger-
ist erlendis. Þó að árás Tomahawk-
eldflauganna á Bagdad kunni að
hafa virst skyndileg, var hún fyrst
og fremst staðfesting á því að stað-
ið væri við langvarandi viðvömn,
þ.e. að hryðjuverkum undir ríkis-
vemd verði svarað af fúllu afli.
Þetta heit hefur verið undirstaða
yfirlýsinga, sem í meira en áratug
hafa skipað hryðjuverkum innan
ósveigjanlegs ramma. í Austur-
löndum nær hefur ríkisstjóm
Clintons gert þessa meginreglu að
stefnu sinni og gefið viðvömn um
að viðhorf hennar gagnvart írak og
íran verði „tvíþætt hömlunar-
stefna" — þ.e. snúið verði baki við
tveim vemdurum hryðjuverka-
starfsemi þrátt fyrir daður við þá í
fortíðinni. Og nú hafa Bandaríkin
reynt að hleypa nýjum krafti í frið-
arviðræðumar milli ísraels og
grannríkjanna.
Þessi stefna endurspeglar í
ósveigjanleika sínum þá skoðun
æðstu ráðgjafa Clintons að Mið-
austurlönd rambi milli þess að
geta valið milli „kosta á framtíð".
Með því að deila svæðinu í raun f
tvennt vonast Bandaríkjastjóm til
að afstýra hryðjuverkastarfsemi
sem afli sem gæti lagt í rúst friðar-
viðleitnina og leitt til þess að vin-
samlegum ríkisstjómum verði
steypt af stóli.
En ekkert merki þess hefur borist
frá yfirvöldum í Hvíta húsinu að
svipuð athygli beinist að and-
hryðjuverkastarfsemi innanlands.
Amerísk þráhyggja um forystu í er-
lendum málefnum gerir yfirvöld-
um alltof auðvelt að líta framhjá
— eða afneita — þeim möguleik-
um sem einstaklingar hafa til at-
hafna á eigin spýtur.