Tíminn - 24.07.1993, Blaðsíða 5

Ttminn 5
Laugardagur 24. júlí 1993
m «§ J|J»
mt
RíkisQármálin - atvinnustigið
Jón Kristjánsson skrifar
í síðustu viku tilkynnti ríkisstjómin um
ráðstafanir vegna kjarasamninga um
framlög til stoftikostnaðar og viðhalds
umfram fjárlög ársins 1993. Þessi Iisti
birtist í fjölmiðlum um síðustu helgi og
hafði að geyma fjárveitingar til ýmissa
verkefna upp á 1045 milljónir króna.
Slakt samráð
Ég á sæti í fjárlaganeftid Alþingis, sem á
samkvæmt stjómskipun okkar að fjalla
um og undirbúa til samþykktar á Alþingi
allar fjárveitingar. Almenna reglan er sú
að enga greiðslu má inna af hendi úr rík-
issjóði nema að undangengnum lögum.
Hins vegar hefur það verið og er svo að
lagaheimilda fyrir viðbótarútgjöldum er
aflað með fjáraukalögum. Hins vegar er
nú reynt að herða reglur hvað þetta varð-
ar og nauðsynlegur undanfari ákvarðana
ríkisstjóma um viðbótarútgjöld er sá að
málið hafi verið lagt fyrir fjárlaganefnd,
sem situr nú allt árið, og kannað hafi ver-
ið hvort þingmeirihluti sé fyrir málinu.
Ekki síst á þetta við um útgjöld upp á
hundmð milljóna króna.
Umræddur listi var ekki lagður fyrir fjár-
laganefnd á vinnslustigi og eitthvað virð-
ist hafa farið á milli mála með að bera
hann undir stjómarliðið, því einstakir
þingmenn byrjuðu fljótt að segja sig frá
málinu og má þar nefna Tómas Inga 01-
rich.
Blekkingar?
Guðmundur Bjamason krafðist því fund-
ar í nefndinni og varð formaður hennar
greiðlega við þeirri ósk og var fundurinn
haldinn síðastliðinn miðvikudag. Fjár-
málaráðherra mætti síðan á fundinn og
gerði grein fyrir málinu. Ég vil, til að allr-
ar sanngimi sé gætt, þakka þessiviðbrögð
formanns fjárlaganefndar og ráðherra, því
það er engin regla nú um þessar mundir
að rokið sé til þótt stjórnarandstaðan biðji
um þingnefndarfundi á sumrin.
Það reyndist líka svo að ekki var vanþörf
á því að fara yfir málið. Mér er til efs að
verkalýðshreyfingin og fjölmiðlar hafi
rennt gmn í hvemig listinn var saman-
settur. Staðreyndin var sú að af 1045
milljón króna framlagi vom 470 milljón
króna fjárveitingar inni á fjárlögum 1992,
en af ýmsum ástæðum höfðu þær ekki
verið nýttar fyrir áramót 1992 og 1993.
Venjan hefur verið sú að fella þær heim-
ildir ekki úr gildi, þótt þannig standi á að
þær em ekki nýttar fyrir áramót. Ýmsar
aðstæður geta valdið því.
Krafa um skiljanlega
framsetningu
Nú er þessi venja notuð af ríkisstjóminni
til þess að efna kjarasamninga og raun-
vemlegar nýjar heimildir em 575 milljón-
ir króna, sem fara að langmestu leyti til
viðhalds á húseignum ríkisins, þar með
talið skólahúsnæðis.
Nú skal ég ekkert um það segja hvort
verkalýðshreyfingin sættir sig við þessa
uppsetningu mála. En það er alveg nauð-
synlegt að fólk geri sér grein fyrir því að
engar nýjar
heimildir em
um fjárveitingar
til viðhalds á
Bessastöðum,
þjóðarbókhlöðu,
framhaldsskóla í
Grafarvogi,
framkvæmda-
sjóðs fatlaðra,
fangelsisbygginga eða endurbóta á sjúkra-
húsum í Reykjavík, svo nokkur atriði séu
nefnd. Þetta em allt ónýttar heimildir frá
árinu 1992.
Stjórnvöldum ber auðvitað að setja hlut-
ina þannig fram að þeir séu skiljanlegir
venjulegu fólki. Staðreyndin er einfald-
lega sú að ákveðið hefur verið að afla nýrra
heimilda fyrir útgjöldum upp á 575 millj-
ónir króna með fjáraukalögum í haust.
409 milljónir fara til viðhalds opinberra
eigna af ýmsu tagi, 60 milljónir til at-
vinnumála kvenna og 20 milljónir til efl-
ingar heimilis- og listiðnaðar. Aðrir liðir
em smærri.
Þörf verkefni sem vart nægja
Þessi verkefni em þörf, en hvort þau
nægja til þess að snúa vöm í sókn í at-
vinnumálum er önnur saga. Þróunin er
ískyggileg fyrir fyrirtæki og einstaklinga.
Verðbólga fer vaxandi og bankamir kepp-
ast við að hækka vextina, þvert ofan í fyr-
irheit sem gefin vom við kjarasamninga.
Vaxtahækkanir em auðvitað verðbólgu-
valdur, orsök verðbólgu ekki síður en af-
leiðing, þótt forsvarsmenn bankanna vilji
halda öðm fram. Ef þessi þróun heldur
áfram, sá vítahringur vaxta- og verðhækk-
ana sem er kominn af stað, er hætt við að
575 milljónir króna verði eins og dropi í
hafið til að hamla á móti atvinnuleysinu.
800 þúsund fyrir hvert
tapað starf
Hins vegar er til mikils að vinna, að koma
í veg fyrir atvinnuleysi. Ég rakst nýlega á
úttekt á því í
fréttabréfi
Sambands ís-
lenskra sveitar-
félaga, hvað
hvert tapað
starf kostaði
ríki og sveitar-
félög. Niður-
staðan var að
það kostaði 800 þúsund krónur, en 1.040
þúsund ef einstaklingurinn nýtur hús-
næðisaðstoðar. Þessi upphæð saman-
stendur af töpuðum atvinnutekjum og
greiðslum atvinnuleysisbóta og annarrar
félagslegrar aðstoðar. Þetta er hin bein-
harða fjárhagslega hlið atvinnuleysisins
og ekki er sú félagslega glæsilegri.
Forgangsverkefni
Það ætti því að vera forgangsverkefni
áfram að efla atvinnulífið í landinu. Til
þess verður að vinna á mörgum vígstöðv-
um. Þar skiptir miklu máli að reyna að
gera sem mest úr sjávaraflanum. Besta
Ieiðin er auðvitað sú að vömþróun fari
fram innan fyrirtækjanna. Hins vegar er
staðan sú núna að sjávarútvegsfyrirtækin
róa lífróður og þurfa aðstoð til þess að
sinna þessu bráðnauðsynlega verkefni.
Það má ekki missa niður þráðinn í þessum
verkum, því á þeim byggist framtíðin og
það hvort sjávarfangið verði unnið af ís-
lenskum höndum og hvort fiskvinnslan
fer fram í landinu.
Viðhald húsbygginga er þarft verkefni og
getur sparað peninga þegar til lengdar
lætur, en hins vegar er það skammtíma-
lausn í atvinnumálum. Það má ekki missa
sjónar á öðmm markmiðum sem geta
tryggt gmndvöll atvinnu til langframa,
eins og þeim að styrkja gmndvöll inn-
lendrar framleiðslustarfsemi og skapa ís-
lenskum iðnaði starfsskilyrði.
Ríkisfjármálin —
samdrátturinn
Ég minntist á ríkisfjármálin hér í upp-
hafi. Það er alveg ljóst að það nást aldrei
endar saman hjá ríkinu í samdrætti og
vaxandi atvinnuleysi. Það veldur óviðráð-
anlegum vanda bæði tekju- og gjaldameg-
in. Því er það forgangsverkefni að halda
atvinnustarfseminni í landinu gangandi,
en því er þó ekki að leyna að skuldastaða
einstaklinga nálgast það hraðfara að verða
óviðráðanleg með því vaxta- og verðtrygg-
ingakerfi sem er við lýði.
Seinlæti er dýrt
Það er einkennandi fyrir þær aðgerðir,
sem ríkisstjómin grípur til í aðsteðjandi
vanda, hvað þær em seint á ferðinni og
það eykur á vandann. Þar kemur tvennt
til: Afskipti ríkisvaldsins passa ekki við
kenningar frjálshyggjunnar um lögmál
fmmskógarins og innan stjómarflokk-
anna er sundurþykkja. Þetta seinlæti er
þjóðinni dýrt.