Tíminn - 25.11.1993, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 25. nóvember 1993
3
-Q- VETTVANGUR
Þorsteinn Ólafsson,
fyrrverandi kennari
Mikið er rætt um bágborið efna-
hagsástand þjóðar vorrar. Sjávar-
útvegur, aðalatvinnuvegur okkar,
er rekinn með miklum halla og
mörg fiskvinnslufyrirtæki ramba á
barmi gjaldþrots. Hallinn á ríkis-
sjóði er alltof mikill og skuldir við
útlönd ískyggilega miklar og virð-
ast fara vaxandi með ári hverju.
Atvinnuleysi, sem við að mestu
höfum sloppið við frá því í krepp-
unni miklu á 4. áratugnum, er far-
ið að gera vart við sig, all- óþyrmi-
lega.
Helsta orsök þessa ástands er tal-
in vera minni þorskafli og lækk-
andi verð á sjávarafurðum. Þetta
er að nokkru leyti rétt, en skýrir
ekki að öllu hina miklu lægð í at-
hafnalífinu. Ég ætla ekki að ræða
hér um orsakir erfiðleikanna,
heldur velta fyrir mér hvað er til
ráða.
Þrengingar sjávarútvegsins eru
ekki eingöúgu vegna minni þorsk-
kvóta og lægra verðs á afurðum,
heldur einnig af miklum fjár-
magnskosmaði. Eigið fé í sjávarút-
vegi er í flestum tilfellum alltof lít-
ið. Fyrirtæki hafa því orðið að taka
mikið af lánum til að halda rekstr-
inum gangandi, en lánsfé er dýrt,
vextir eru hér háir. Því ber heldur
ekki að neita, að óraunsæ bjart-
sýni hefur í sjávarútvegi, sem víða
annars staðar í þjóðfélaginu, leitt
til of mikillar fjárfestingar. Fjár-
festar hafa í mörg undanfarin ár
ekki verið ginnkeyptir fyrir að
kaupa hlutabréf í sjávarútvegsfyr-
irtækjum, því von um ágóða er
þar óviss. Það er heldur ekki upp-
örvandi þegar einn áhrifamesti
fjölmiðill landsins, Morgunblaðið,
hæðist að útgerðarmönnum, upp-
SÍGILD
Sigurður Steinþórsson
Kór Langholtskirkju flutti Messu
heilagrar Sesselju eftir Jósef Haydn
um helgina, 20. og 21. nóvember,
ásamt kammersveit og fjórum ein-
söngvurum. í litlum pistli í efnis-
skránni segir stjórnandinn Jón
Stefánsson, að sumir hafi fundið
að því við Haydn hve „veraldleg'
kirkjutónlist hans væri, en hann
SÍGILD
Sigurður Steinþórsson
Bandaríska stúlkan Jennifer
Koh, af kóresku kyni, lék einleik
í fiðlukonsert Tsjækovskís á tón-
leikum Sinfóníuhljómsveitarinn-
ar 18. nóvember. Þótt konsert
þessi sé ,eins og Gamli Nói' fyrir
lengra komna fiðlara, nefnilega
verk sem allir takast á við í námi
sínu, þá mun hann vera tækni-
lega mjög erfiður. Jennifer Koh,
sem er aðeins sextáh eða sautján
ára, spilaði með svo fullkomnum
Hvað er til ráða?
A a BMSBXBmm
' ' Vtð eigum því að kappkosta að taka íslenskar
vörur fram yfir innfiuttar, sé þess nokkur kostur. Pegar við
kaupum útlendar vörur, sem einnig eru framleiddar inn-
anlands, þá erum við aðflytja atvinnu úr landi ogfækka
atvinnutækifærum hér heima.
nefnir og kallar þá „sægreifa". Ég
held að hér á landi séu margir ríkir
menn, sem eiga mikið af verð-
mætum verðbréfum. Hvemig væri
að þessir „pappírsgreifar', ef ég má
nota það orð, keyptu töluvert af
hlutabréfum í illa stöddum sjávar-
útvegsfyrirtækjum víðs vegar um
landið. Þá gætu fyrirtækin borgað
skuldir og losnað við hina þungu
vaxtabyrði. Er þetta ekki leið til að
bæta stöðu aðalatvinnuvegs okk-
ar?
Hallinn á ríkissjóði er alltof mik-
ill. Ráðamenn tala nær eingöngu
um sparnað og niðurskurð, en
minna um hvemig eigi að fá meiri
peninga inn í ríkiskassann. Ég hef
oft hugsað um draum sem mig
dreytndi um mánaðamótin nóv.-
des. sl. Þetta var skömmu eftir að
ríkisstjómin ákvað að leggja á 5%
hátekjuskatt.
Mér fannst ég vera staddur á fjöl-
mennum fundi, líklega á Hótel
Borg. Þar sá ég marga tekjuhæstu
og ríkustu menn landsins. Margir
tóku til máls og var heitt í hamsi.
Ræðumenn létu óspart í ljós
megnustu óánægju og voru sár-
móðgaðir vegna hins lága hátekju-
skatts, sem þeir sögðu að væri bara
sýndarmennska. Einn ræðumaður
varpaði fram þeirri hugmynd, að
fundarmenn gerðust styrktarfélag-
ar ríkissjóðs. Hann benti réttilega á
að mörg félagasamtök afla fjár á
þann hátt að hafa ákveðinn hóp
styrktarmeðlima.
„Væri ekki athugandi að hinn
svarað því til að Drottinn hafi gef-
ið sér glaðvært sinni. Og víst er
um það, að þessi messa er bæði
falleg og skemmtileg. Textinn er
hin hefðbundna latneska messa,
sem ólatínulærðum heyrðist vera
„hókus, pókus, pflarókus', en er
kyrie, gloria, aedo etc. Við þenn-
an texta eru til óendanlega margar
messur, og verður það að teljast
mjög í anda hagræðingar að nota
alltaf sama textann.
Einsöngvarar voru Ólöf Kolbrún
Harðardóttir, sópran, Elsa Waage,
og magnþrungnum hætti, að ég
minnist þess ekki að hafa orðið
vitni að öðru eins fyrr. Túlkun
hennar var mjög persónuleg, t.d.
í hæga kaflanum, en meira var
þó um það vert hvernig hún
beinlínis flutti áheyrendum tón-
listina. Hljómsveitin og stjórn-
andinn Osmo Vánská skiluðu sín-
um hlut sömuleiðis afarvel, líkt
og þeim yxi ásmegin við snilld
ungu stúlkunnar.
Fyrstur á efnisskrá var annars
Eldur eftir Jórunni Viðar, ballett-
tónlist sem hún samdi í tilefni af
vígslu Þjóðleikhússins. Verkið er
fallegt og áhugavert og gegnir
sameiginlegi sjóður okkar prófaði
þessa fjáröflunarleið?' spurði
ræðumaður. Þessari hugmynd var
mjög vel tekið og það var eins og
fargi væri létt af fundarmönnum
og andrúmsloftið í salnum varð
annað og léttara. Já, því ekki að
reyna þetta, sögðu menn. „Það er
borin von að stjómmálamenn hafi
vilja eða kjark til að hækka beina
skatta, sem nokkru nemur, á okk-
ur og aðra sem breiðust hafa bök-
in,' sagði einn ræðumanna.
Talað var um að fyrst borguðu
menn ríflega upphæð, sem mætti
skoða sem jólagjöf til ríkisins
(þetta var rétt fyrir síðustu jól), en
síðan borguðu menn mánaðarlega
ákveðna upphæð, hver eftir efn-
um og áhuga, gjarnan í gegnum
kreditkort.
Mér fannst ég ætla að taka til
máls og lýsa því yfir að ég væri fús
til að slást í hóp styrktaraðila, þó
að ég væri ekki hátekjumaður. En
ég vildi koma með þá tillögu, að
fyrsta upphæðin, sem væri dálítið
rífleg, rynni öll til heilbrigðismála,
svo að ekki þyrfti að níðast á sjúk-
um og vanheilum. En síðan færi
það, sem menn greiddu mánaðar-
alt, Garðar Cortes, tenór, og Eirík-
ur Hreinn Helgason, bassi. Öll
sungu þau fagurlega, en mest þótti
mér til hinnar óvenjumiklu alt-
raddar Elsu Waage koma — slíkar
raddir eru sannarlega ekki á hver-
ju strái. Gaman var að heyra Garð-
ar aftur, heim kominn eftir
Bjarmalandsför sína til Svíþjóðar;
hann var nokkuð ójafn til að byija
með, en sótti sig mjög er á leið.
Rödd Ólafar er jafnan ákaflega fal-
leg, en sem fyrr þykir mér víbrató
hennar til lýta. Eiríkur Hreinn stóð
raunar furðu að það skuli ekki
heyrast oftar á tónleikum hér.
Þessar tvær konur, tónskáldið
Jórunn Viðar og kóresk-banda-
ríski fiðlusnillingurinn Jennifer
Koh, minna oss á þann mikla
mannauð, eins og það nú er kall-
að, sem í kvenþjóðinni allri og í
þjóðum A-Asíu liggur: konur eru
helmingur mannkynsins, og íbú-
ar A-Asíu eru hátt á annan millj-
arð, þannig að gríðarlegra at-
burða má vænta þegar þessi h'tt-
nýtti mannauður fær tækifæri til
að ávaxtast og blómstra svo sem
honum ber.
Síðust var svo 5. sinfónía Pró-
lega, beint til fjárveitingavaldsins,
án allra skilyrða hvemig fénu yrði
varið. Á leiðinni í ræðustól rakst
ég á einhvern og þar með var
draumurinn búinn. Þessi draumur
er aftur og aftur að koma upp í
huga minn. Nú spyr ég í fúlustu
alvöru: Er sú hugmynd, sem birtist
mér í draumi, e.t.v. raunhæf leið
til að minnka halla ríkissjóðs?
Hjólpum okkur sjálf
Markaðsbúskapur er í tísku í dag.
En ekkert er fullkomið. Það hefur
sýnt sig að markaðsbúskap fylgja
iðulega alvarleg vandamál, þar á
meðal atvinnuleysi og ýmiss konar
ójöfnuður, eins og hagfræðipró-
fessor við H.í. hefur bent á.
Gamall, greindur maður sagði við
mig fyrir nokkru, að aðalviðfangs-
efni stjómmála í hinum siðmennt-
aða heimi á næstu árum og ára-
tugum mundi vera — eða ætti
a.m.k. að vera — að draga sem
mest úr atvinnuleysi og ójöfnuði.
Ég ætla ekki að sinni að ræða um
hræðilegan ójöfnuð á ýmsum
sviðum. En um atvinnuleysi vil ég
fara nokkmm orðum.
Því miður er það svo, að víðast
hvar í nágrannalöndum okkar hef-
ur um árabil verið töluvert at-
vinnuleysi. Misjafnlega mikið eftir
löndum. Margir óttast að þetta
ástand fari vaxandi og verði við-
varandi. Stjómendum gengur illa
að leysa þetta þjóðfélagsvandamál.
Ég trúi því ekki að það sé vilji eða
stefna nokkurs ábyrgs aðila að
hafa dálítið atvinnuleysi, eins og
sig prýðilega, falleg bassarödd og
yfirlætislaus flutningur.
Fyrir 25-manna kammersveit fór
Júlíana Elín Kjartansdóttir, en
Gústaf Jóhannesson lék á orgelið
eins og jafnan þegar Kór Lang-
holtskirkju flytur verk af þessu
tagi. Kórinn er gríðarstór, 85
söngvarar, en syngur ótrúlega vel
og hreint. Haydn sjálfur hefði
sjálfsagt haft gaman af því að
heyra messu sína í svona glæsileg-
um flutningi, undir öruggri og
ágætri stjóm Jóns Stefánssonar.
kofjefs í B-dúr op. 100, sem sam-
in var og frumflutt árið 1944 er
Þjóðverjar hröktust frá umsátri
sínu um Moskvu. Þama er mikill
hávaði og skærir litir í tónum, en
heldur þótti mér sinfónían samt
innihaldsrýr. Fallegastur, og lík-
astur höfundi sínum eins og
hann getur bestur orðið, er hægi
kaflinn. Varla þarf að taka fram
að hljómsveit og stjómandi stóðu
sig með mestu prýði. Það er mál
manna, að Sinfómuhljómsveit fs-
lands hafi ekki verið betri í annan
tíma, og að Osmo Vánská sé besti
stjórnandi sem hún hefur enn
fengið.
ég hef heyrt haldið fram. Atvinnu-
leysi er mikið böl. Það eru þung
spor fyrir ungt, hraust fólk að
þurfa að ganga um atvinnulaust.
Það er niðurdrepandi. Það er eins
og því sé hafnað, útskúfað úr
mannlegu samfélagi.
Við fslendingar megum ekki líða
að hér verði viðvarandi atvinnu-
leysi. Hvemig eigum við að bregð-
ast við? Efla þarf fjölbreytta at-
vinnustarfsemi til lands og sjávar.
Ég held að aðalvaxtarbroddurinn
liggi í margs konar iðnaði. Ég er
Scumfærður um að besta leiðin til
að útrýma og koma í veg fyrir at-
vinnuleysi er að hlúa að íslenskum
iðnaði. En hvað get ég og þú, allur
almenningur, gert til að bægja at-
vinnuleysi frá? Aðalmarkaður
hlýtur fyrst um sinn, a.m.k. í flest-
um tilfellum, að vera hér innan-
lands. Við eigum því að kappkosta
að taka íslenskar vörur fram yfir
innfluttar, sé þess nokkur kostur.
Þegar við kaupum útlendar vömr,
sem einnig eru framleiddar innan-
lands, þá erum við að flytja at-
vinnu úr landi og fækka atvinnu-
tækifæmm hér heima.
Mig minnir að í byrjun krepp-
unnar miklu hafi verið gengist fyr-
ir svonefndri „íslenskri viku'. Gott
ef Spegillinn gerði ekki grín að
þessu. Á þessari viku vom íslensk-
ar vörar kynntar og mikill áróður
rekinn fyrir því að fólk keypti ís-
lenskt. Hvernig væri að við tækj-
um okkur til í eina viku að sneiða
hjá innfluttum vörum? Nei, ann-
ars, ekki eina viku. Við skulum alla
daga ársins taka íslenskar vörur fram
yfir innfluttar.
Hollur er heimafenginn baggi.
Hjálpum okkur sjálf — veljum ís-
lenskt — kaupum íslenskt. Á þann
hátt stuðlum við að því að allir
hafi verk að vinna. Október 1993
Tillaga
Hér í Hamborg, eins og í
Þýskalandi yfirleitt, ríkir sam-
keppni í öllum viðskiptum og
er ólíkt harðari en það sem
gerist á íslandi. Þetta sýnir sig
m.a. í því, hve algengt er að
fyrirtæki skipti um nafn og
um eigendur. Ennfremur þró-
ast glæpastarfsemi (mafíur,
ólöglegir eiturefnaflutningar
o.fl.), sem mjög hefur færst í
aukana síðustu misserin, og er
miklum mun erfiðara að ráða
við slíkt eftir að landamæri
féllu niður.
Sú spuming hlýtur að vakna,
hvort ekki sé það öllu réttara
fyrir íslensku þjóðina að reyna
heldur að keppa við þessi fá-
einu prósent, sem munar
vegna tolla, heldur en láta
reyna á það hvort hið litla og
veikburða íslenska hagkerfi
þoli þá raun að tengjast þessu
margfalda ofurefli, sem er
hinn evrópski viðskiptaheim-
ur. Sá, sem þetta ritar, efast
ekki um, eftir nokkurra ára
búsetu hér, hvor kosturinn sé
sá rétti.
Ég legg það til við ríkisstjóm
íslands — hvað sem áður
kann að hafa verið gert — að
láta nú þegar fara fram þjóð-
aratkvæði um það hvor kost-
urinn verði tekinn. Þetta mál
er of mikilvægt til þess að því
verði ráðið til lykta, meðan
nokkur vafi leikur á hver vilji
þjóðarinnar er.
Eiríkur H. Þorsteinsson
Hvemig væri að þessir „pappírsgreifar", ef ég má
nota það orð, keyptu töluvert af hlutabréfum í illa stödd-
um sjávarútvegsfyrirtækjum víðs vegar um landið. Þá gætu
fyrirtækin borgað skuldir og losnað við hina þungu vaxta-
byrði. Er þetta ekki leið til að bæta stöðu aðalatvinnuvegs
okkar?.....„ u
Messa heilagrar Sesselju
Magnaður fiðlari