Tíminn - 01.03.1994, Side 8

8

Þriðjudagur 1. mars 1994
Stríðib í Sarajevó
séð af fimmtu hæð
Kartöflur 800 kr. kílóið
Egg 200 kr. stk. •
Sykur 3.200 kr. kílóið nema
þegar hjálparliöiö var nýbúið að
dreifa matvælasendingum með
sykri.
Matarolía 1.200 kr. lítrinn
Smjörlíki 2.600 kr. pr. 900 gr
Mjöl 400 kr. kílóið
Hvítlaukur 2.800 kr. kílóið
Nautakjöt 2.800 kr. kílóið
Bensín 1000 kr. lítrinn
Einn rúmmetri af brenni, sem
nægir til að hita upp lítið hús í
um það bil mánuð, kostar um
20.000 kr.
Ismet bendir réttilega á að jafn-
vel þeir borgarbúa, sem vinni
við þýöingar og önnur störf hjá
liðssveitum Sameinuðu þjóð-
anna, hangi nánast á hor-
riminni. Mánaðartekjur þeirra
em sem svarar 32.000 ísl. kr.
Áður en stríðið hófst námu
meðaltekjur Sarajevóbúa um
85.000 íslenskum krónum,
þannig að fólk gat lagt aðeins til
hliðar. Ovcina- fjölskyldan átti
um tvær milljónir á bankabók
þegar stríðið braust út. Þeir pen-
ingar em búnir núna.
„Allir í borginni vinna án þess
aö fá fyrir það laun. Allir eiga
ekkert. Allir em í stöðugri lífs-
hættu. Við höfum aldrei verið
jafnari," segir Ismet Ovcina og
glottir.
Frekar barbaríib
„Það er verst þegar vatnið
vantar," segir Biba Ovcina.
Hingað til hafa íbúarnir í Mu-
stafa Golubica 17 sloppiö aö
mestu við það hlutskipti. Þau fá
vatn í kranana á hálfsmánaðar-
fresti. Þá em öll ílát, bæði stór
og smá, fyllt þangað til útaf
flæöir. Átta sinnum hefur þrýst-
ingurinn á vatninu verið svo lít-
ill aö það hefur ekki komist upp
á fyrstu hæö. Þá hafa íbúamir
orðið að bera það í fötum úr
kjallaranum.
Á mörgum stöðum í borginni
verða íbúarnir að ná í vatniö í
krana og bmnna utandyra.
Sumstaöar er fólk í sjónmáli við
leyniskyttur Bosníu- Serba þegar
þaö nær í vatn.
„Úti í heimi heldur fólk líklega
að skotárásir úr leyni sé þaö
versta. Þaö hljómar ömgglega
furðulega, en það venst aö vera í
lífshættu og hlaupa þegar leyni-
skyttur em að athafna sig.
„Þegar til lengdar lætur er þaö
skortur á orkugjöfum, mat, föt-
um, tengslum við umheiminn
— það liggur við að við séum al-
gjörlega einangmð — og það er
þaö versta. Líttu í kringum þig
hér í íbúðinni. Við eigum ís-
skáp, útvarp, sjónvarp, upp-
þvottavél. En við lifum ekki á
tuttugustu öldinni.
„Ég veit ekki hvemig maöur
getur lýst þessu svo vel sé. Þaö er
erfitt að ímynda sér jámaldar-
mann í iönaðarsamfélagi.
Héma er það öfugt. Við emm
siömenntaðir Evrópubúar með
langa skólagöngu að baki og við
búum við algjöra villimennsku,
barbarí sem á ekki sinn líka.
„Ef ég mætti velja, myndi ég
taka villimennskuna fram yfir
þaö umsátur sem við búum
við."
Höfundur þessarar greinar, Henrlk Kauf-
holz, blabamabur Politiken, býr hjá Ovc-
ina-fjölskyldunni í Sarajevó.
ÁÞÁ
Það er næstum því sama
hvar maöur er staddur í
íbúðinni hjá Ovcinafjöl-
skyldunni — eldhúsinu, stof-
unni eba gestaherberginu — út-
sýnib yfir Sarajevó er í einu orbi
sagt frábært. Fjöllin hinum
megin í dalnum em eins og
klippt út úr auglýsingabækling-
unum sem féröalangar fá í upp-
lýsingum Holiday Inn-hótels-
ins: lítil sveitaþorp eins og púðr-
uð meö snjó.
En héma á fimmtu hæð í Mu-
stafe Golubica númer 17 em
íbúarnir ekki hrifnir af útsýn-
inu. Þab getur vel verið að Serb-
arnir hafi flutt þungavopn sín á
brott, en leyniskyttumar em
enn á sveimi.
Hverfið var hið vinalegasta
fram til 6. apríl 1992. Frá aðal-
götunni em langar tröppur, sem
liggja upp fjallshlíöina, og við
þær em margir af fegurstu al-
menningsgöröum borgarinnar.
Leiðin niður í mibbæ er stutt og
þaö tekur gangandi mann að-
eins nokkrar mínútur að komast
niður á Marsal Tita, aðalgötuna
í Sarajevó.
Á fimmtu hæð í Mustafe
Golubica númer 17 búa hjónin
Biba og Ismet Ovcina. Þau liggja
ekki á þeirri skobun sinni að
ástandið sé verra en í seinni
heimsstyrjöldinni, þegar pabbi
Ismets var stunginn til bana af
serbneskum nágranna sínum.
„Þeir ætla að drepa okkur."
Beint í mark
Þá 22 mánuði, sem borgara-
styrjöldin hefur staðib, hefur
hús númer 17 sloppið viö árásir
með einni undantekningu. Þá
lenti sprengja í íbúð serbneskrar
fjölskyldu. Amma missti báða
fætur, en fjölskyldan slapp að
öðm leyti. íbúöin eyðilagðist og
þaö sem í henni var, en fjöl-
skyldan býr þar enn.
í næsta nágrenni hafa fallið 20
til 30 sprengjur til viðbótar —
þó án þess að valda tjóni. Hús
númer 17 er fjölþjóðlegt samfé-
lag. Ovcina-fjölskyldan er músl-
ímar, fjölskyldan á móti er serb-
nesk. „Við emm jafn óaðskiljan-
leg og flækjujurtir. Við hittumst
tvisvar til þrisvar á dag," segir Is-
met.
Um daginn komu nágrannam-
ir í heimsókn af alveg sérstöku
tilefni. Biba Ovcina var að koma
heim af spítala eftir sjö vikna
legu. Nú átti að heyra hvemig
verið hefbi. Ismet túlkabi, því
að enginn af nágrönnunum tal-
aði annað mál en sitt eigið.
Hann sagði að hvorki þetta fólk
né aðrar serbneskar fjölskyldur í
húsinu vildu fara frá Sarajevó.
„Þeim er alveg jafn illa vib Kar-
adzic [leiðtogi Bosníu-Serbaj
eins og okkur." Nágrannamir
kinka kolli og brosa.
Rússneskt gas til
húshitunar
„Gasið kemur frá Rússlandi og
af einhverri ástæðu em Serbam-
ir neyddir til ab leyfa okkur að
njóta þess meb sér," segir Ismet.
„Líklega af því aö þeir sjá þeim
hluta borgarinnar, þar sem
Bosníu-Serbar búa, fyrir gasi."
Þrýstingurinn er mjög lítill. Of
Franskir hermenn Sameinubu þjóbanna.
lítill til að hægt sé ab kveikja
upp í eldavélinni. Ismet, sem er
verkfræðingur, hefur búið til
spaðalaga fyrirbæri úr gasröri og
borað mörg smágöt á það, sem
gasið seytlar út um. Á þessu er
hægt ab hita vatn. Eini ókostur-
inn er ab logi veröur ab vera á
spaðanum allan sólarhringinn,
því annars er hætta á spreng-
ingu.
Neyðin hefur kennt Sarajevó-
búum fleira en að spinna. Hvaö
setur maður til dæmis ofan á
braub þegar ekki er til smjör,
smjörlíki, sulta, hunang, ostur
eða annað álegg?
Fitukennt mall sem er búið til
svona:
Fjórir hlutar af mjólkurdufti em
látnir út í einn hluta af matarol-
íu og einn hluta af vatni. Síðan
er bætt einni teskeiö af lyftidufti
út í og hrært. Svo lyftir þetta sér
í nokkrar klukkustundir. Til-
búningurinn getur haldist
óskemmdur í tíu daga, ef kalt er
úti. Það verður að duga, því eng-
ir em ísskápamir.
Bragðið nær hálfri kokkahúfu á
fimm húfu skalanum, en í þessu
em eggjahvítuefni og þurrt
brauð verður ólysmgt til lengd-
ar.
Oumbeöin megrun
íbúar Sarajevó hafa lést að með-
altali um 10-15 kíló síðan um-
sátrið hófst. Ismet hefur losnað
við átta kíló og segir aö sér líði
vel með það. „Eg er sprækari en
ég var áður og mér finnst ég
vera líkamlega betur á mig kom-
inn."
En enginn af íbúum Sarajevó
lifir á hollum mat. Það vantar í
hann eggjahvítuefni, steinefni,
vítamín. Það, sem fólk leggur
sér til munns, er brauö, brauð,
brauö og súpa.
„Frá 6. apríl 1992 höfum við
tvívegis haft kjöt á boröum,"
segir Biba, sem ekki hefur lagt
mikið til málanna hingaö til.
Hún á ab hafa hægt um sig
vegna veikindanna (hún þjáist
UTLOND
af hjartveiki).
Langflestir hinna 300.000 íbúa
borgarinnar lifa á neyöaraðstoð.
Til vibbótar gemr hver og einn
fengið 230 grömm af brauði á
hverjum degi úr bakaríum
Sarajevó.
Af einhverri ástæöu er helling-
ur af þvottaefni í neyðarsend-
ingunum. Það er líka það eina
sem vib fáum nóg af.
Neyöaraöstoðinni er deilt út á
hálfsmánaðar fresti. Venjulega
fær fólk þrjá desilítra af matarol-
íu, eitt kíló af mjöli (mjólkur-
duft er helst gefið bamafólki) og
einstaka sinnum fær fólk sykur
— 100 grömm á mann. Af og til
fá íbúar Sarajevó baunir, spag-
hettí og kartöflur.
Það er vonlaust aö kaupa í mat-
inn. Eins og áður sagði, þá er Is-
met verkfræðingur. Laun hans
em því langt fyrir ofan meðal-
lag. Hann fær 500.000 bosníska
dínara á mánuði, sem svara til
60 íslenskra króna. Þeir pening-
ar duga fyrir einum eldspýtu-
stokk í Sarajevó. Verðlagið á
svartamarkaðnum (það er eng-
inn annar markaður) var fyrir
skemmstu svona (ísl. kr.):