Tíminn - 04.06.1994, Blaðsíða 4

4
Wmmm
Laugardagur 4. júní 1994
iteltm
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4,105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 105 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmi&ja
Frjálsrar fjölmi&lunar hf.
Mánaöaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Sjómanna-
dagurinn 1994
íslenska sjómannastéttin heldur hátíð á morgun.
Sjómannadagurinn er lögbundinn hátíðisdagur,
og hefur víða í sjávarbyggðum landsins þann sess
sem honum ber sem einn af mestu hátíðisdögum
ársins.
íslenskir sjómenn muna tímana tvenna, eins og
fleiri starfsstéttir. Miklar breytingar hafa orðið í
þeirra starfsumhverfi á sjónum. Þó hefur sjó-
mannsstarfið hættur í för með sér og verður það
löngum svo. Þær hættur eru af ýmsum toga. Það er
sótt hart í nær hvaða veðri sem er. Það krefst hæfni
og kunnáttu, og ekki er síður nauðsyn á því að
kunna réttu handtökin við þann flókna búnað
sem er um borð í nútíma veiðiskipum.
Veiðiskipin í íslenska flotanum eru mörg glæsileg
og aðbúnaður áhafnar hefur verið stórbættur.
Byggt hefur verið yfir skip, sem þýðir betri aðbún-
aður sjómanna við vinnu um borð. Þetta er já-
kvæð þróun og þýðingarmikil fyrir sjómannastétt-
ina. Jafnframt því sem þessi þróun verður, þarf að
huga enn betur að öryggismálum sjómanna en
gert hefur verið. Það er fagnaðarefni að nú hefur
verið tekin ákvörðun um kaup á björgunarþyrlu
fyrir Landhelgisgæsluna og gerðir samningar þar
um. Það hefur sýnt sig að þyrla er sjúkrabíll sjó-
mannastéttarinnar og langþýðingarmesta björg-
unartæki sem notað er á hafinu, þótt ekki sé dreg-
ið úr þýðingu björgunarskipa og samhjálpinni í
flotanum þegar slys ber að höndum.
Tíð óhöpp á smábátum valda áhyggjum og þarf
sérstaklega að huga að úrbótum í öryggismálum
þeirra sem stunda sjó á þeim.
Starfsvettvangur sjómannsins er á hafinu fjarri
fjölskyldu og vinum. Þess ber að minnast sérstak-
lega nú á ári fjölskyldunnar. Sjómannsfjölskyldan
býr við það að hafa þá fjarri heimili langtímum
saman, og með breyttum háttum í veiðum og vax-
andi sókn á úthafið er útivistin að lengjast. Það er
því ekki óeðlilegt að sjómenn beri eitthvað úr být-
um.
Hins vegar væri þaö vel við hæfi á ári fjölskyld-
unnar að sérstakt átak sé gert í öryggismálum sjó-
manna. Þau eru af eðlilegum ástæðum forgangs-
mál, og er skemmst að minnast baráttu sjómanna-
stéttarinnar og fjölskyldna þeirra í þyrlukaupamál-
inu.
Breytingar í sjávarútveginum hafa komið við kjör
sjómanna. Hins vegar er éðlilegt að þeir beri nokk-
uð úr býtum, miðað við eðli starfs síns. Hagræðing
í atvinnugreininni þarf að verða til þess að sjó-
mannsstarfið geti áfram verið vel launað. Hins
vegar getur sú hagræðing þýtt það að færri verða í
sjómannastéttinni.
Sjómannadagurinn er haldinn í skugga frétta um
aflasamdrátt í mikilvægustu fisktegundinni,
þorskinum, en sem betur fer eru ekki öll sund lok-
uð í veiðunum. Til þess að sjómannastéttin verði
áfram öflug og sæmilega launuð, þarf atvinnu-
greinin sem heild að bera sig. Það hefst ekki nema
hún lagi sig að breyttum aðstæðum og það hefur
verið gert í ríkum mæli á liðnum árum.
Tíminn óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra
til hamingju með sjómannadaginn á morgun.
Megi hann efla samstöðu stéttarinnar, til heilla
fyrir sjómenn þessa lands.
Oddur Ólafsson skrifar
Eftirmáli Ölkofra þáttar
Erlendu tignarfólki, innlendu
hefðarfólki og áttatíu þúsund
múgamönnum er stefnt til
Þingvalla á þjóðhátíðardaginn.
Þar verður haldin glæsilegri há-
tíö en dæmi eru um í íslands-
sögunni. Drottningar margar og
kóngar munu fagna því með
mörlandanum að hálf öld er lið-
in síðan hann fór að ráöa sjálf-
um sér.
Þjóðhátíðarnefnd biður guð
sinn um gott veður þann 17. og
Jörmundur Ingi blótar að sjálf-
sögðu Frey, goð árgæsku og veð-
urlags á útihátíðum, og heitir á
hann að stilla vindum í hóf og
passa upp á ofankomuna. Rétt
að gauka því líka að Þór aö
halda sig víðs fjarri með þrumu-
reiö sína og tilbehör.
Á sínum tíma varð lýðveldið til
í slagviðri, sem lamdi þingheim
og áhorfendur og bleytti ræki-
lega í mannskapnum. Allt fór
þó settlega fram og er 17. júní
fyrir hálfri öld minnisstæðasti
gleðidagur í sögu þjóðarinnar.
Iðnaður á Þingvöllum
En nú ríður enn meira á góðu
veðri en þá. Þaö á nefnilega að
skemmta fólki svo mikið og
kynna atvinnuvegina.
í fyrsta sinn í sögunni á að
setja upp síldarplan á Þingvöil-
um, salta síld og þenja nikku.
Svo á að verka saltfisk og vaska
inni í miðju landi. Eitthvaö
veröur um tóvinnu og fleiri
þjóðlega atvinnuvegi.
En eina þjóðlega atvinnugrein-
in, sem sannanlega var stimduð
á Þingvöllum við Öxará, er sniö-
gengin. Það var bmgg og sala á
mungáti.
Hér fer á eftir upphaf Ölkofra
þáttar:
„Þórhallur hét maður. Hann
bjó í Bláskógum á Þórhallsstöð-
um. Hann var vel fjáreigandi og
heldur við aldur er saga sjá gerð-
ist. Lítill var hann og ljótur.
Enginn var hann íþróttamaður,
en þó var hann hagur við jám
og tré. Hann hafði þá iöju að
gera öl á þingum til fjár sér, en
af þessari iðn varð hann brátt
málkunnugur öllu stórmenni,
því aö þeir keyptu mest mun-
gát. Var þá sem oft kann veröa,
að mungátin era misjafnt vin-
sæl og svo þeir, er seldu. Enginn
var Þórhallur veifiskati kallaður
og heldur sínkur. Honum vora
augu þung. Oftlega var það siö-
ur hans að hafa kofra á höfði og
jafnan á þingum, en af því hann
var maður ekki nafnfrægur, þá
gáfu þingmenn honum það
nafn, er við hann festist, að þeir
kölluðu hann Ölkofra."
Hér fer ekki milli mála að
braggað var á Þingvöllum til
forna, en í framhaldi sögunnar
sannast að Ölkofri var samtíma-
maður Snorra goða Þorgríms-
sonar og Skafta Þóroddssonar
lögsögumanns, svo einhverjir
séu taldir af þeim sem áttu við
hann skipti.
Ekki væri síður tilvaliö að taka
upp foma iðju og hefðbundna á
Þingvöllum yfir þingtímann, en
fara að færa sjávarsíðuna upp
undir Ármannsfell og Hrafna-
björg. Ætti framkvæmdanefnd-
in að taka til athugunar að setja
upp vandað bragghús í Bláskóg-
um til heiðurs Alþingi hinu
forna. Nóg er til af góðum
bragguram, sem mundu sóma
sér vel í hlutverki Ölkofra og
bragga og selja á staðnum, eins
og gert var þegar þing stóðu yf-
ir.
Trúöleikar
Upp úr gömlum skræðum kem-
ur einnig í ljós að margs kyns
trúöleikar vora hafðir í frammi
á þingum, og kaupslagað um
margt fleira en ölið hans Þór-
halls í Bláskógum. Og margt
verður sér til gamans gert á lýö-
veldishátíðinni, svo sem að
grátkonur syngja við Drekking-
arhyl og púkar taka þátt í álfa-
reiö, ef trúa má frásögnum sem
hafðar era eftir framkvæmda-
mönnum hátíðar.
Fjallkonur verða ekki færri en
I
tímans
rás
tólf, sem hoppa upp á steina hér
og hvar og fara með kvæði. Það
vekur upp minningar um þá
sælutíð, þegar Æskulýðsfylking-
in hélt sínar útihátíðir á Þing-
völlum um Jónsmessuskeið og
dægramunur var enginn og
ljóðelskar fjallkonur valhopp-
uðu um gjár og grandir og rót-
tækar álfkonur hurfu inn í
kletta. Sagt er að ekkert sé nýtt
undir sólinni og fá verða ný-
mælin á þeim merka sögustað
Þingvöllum.
Eitthvað hefur gengiö böslu-
lega að koma saman dagskrá há-
tíðarfundar Alþingis, því þar
virðast flest mál útrædd. En þar
sem hátíðanefndinni datt það
snjallræði í hug að salta síld og
verka saltfisk á hinum forna og
nýja þingstað hundrað kíló-
metra frá sjó, kveikti það á pera
forsjárfólks þingsins aö láta
rannsaka heimkynni síldar og
þorsks og þau skilyrði, sem þau
kykvendi hrærast í áður en þau
era veidd og söltuð.
Annað dagskrármál er það aö
borga einhverjum fimmtíu
milljónir til að vemda tungu
Snorra, Jónasar og Thors.
Hvemig fimmtíumilljónkall á
að verða íslensku máli til fram-
dráttar er flestum hulin ráðgáta.
Þó skal gerö tillaga sem kann
að koma aö gagni. Dagskrár-
geröarfólk útvarpa og sjón-
varpa, sérstaklega sá mikli
meirihluti þess sem heldur sig
höfða til unga fólksins, verði
sett á föst laun hjá Alþingi á
meðan milljónimar endast.
Tekin verði loforð af liðinu um
að segja ekki orð opinberlega og
síst að blaðra
í hljóðnema á meðan það nýtur
opinbera styrksins.
Hvemig koma á í veg fyrir að
jafnokar styrkþega eða enn lak-
ari bögubósar gengi í störf þeirra
er vandamál sem erfitt verður
að leysa.
Það er annars furðuleg árátta
hjá þeim, sem með völdin fara,
að hafa sífelldar áhyggjur af ís-
lenskri tungu og afdrifum
hennar, en láta sig engu varða
hvemig þjóðinni reiðir af.
Þingsályktunartillaga þar um
bíður aldarafmælis lýðveldisins.
Eitthvað fleira hefur þing-
mönnum dottið í hug að taka
fyrir á þingfundi á Þingvöllum,
svo sem að bera upp vantrausts-
tillögu á ríkisstjómina eða eitt-
hvað annað sem til heilla horfir
fyrir fólkiö í landinu. En af því
að þetta verður ekki annaö en
eins og hver annar montfundur,
er ekki annað við hæfi en að
samþykkja einhverjar meining-
arleysur eins og að kaupa ís-
lenskunni vernd peninga.
Margt á ferli
En hvemig sem viðrar austan
Mosfellsheiðar á fimmtíu ára af-
mælinu, er næsta víst að þar
verður gaman. Kóngar og
drottningar og göfugt fyrirfólk
verður þar í fylkingum og ómar
nikkunnar á síldarplaninu
munu óma yfir söng kvenn-
anna viö Drekkingarhyl, og
púkar og fjallkonur verða á ferli
um söguslóöirnar, þegar Alþingi
samþykkir að passa upp á móð-
urmáíið fyrir fimmtíu milljónir,
eina milljón fyrir hvert ár lýð-
veldisins, sem tæpast telst mik-
ið.
En enn er tími til stefnu að
bæta úr þeirri gleymsku að end-
urvekja ekki þá hefðbundnu
iðju á þingtíma, að bragga öl á
Þingvöllum og selja höfðingjum
mungát. Ölkofri var nýtur at-
hafnamaður á sinni tíð, sem
hafði markaðshyggjuna í háveg-
um. Það yrði verðugur eftirmáli
Ölkofra þáttar. Bragghús á ekki
síður við á þingstaðnum en síld-
arplan og saltfiskreitur, en
kannski er mest um vert að Al-
þingi ætlar að bjarga tungunni,
þótt allt sé á huldu um hvemig
á að standa að því. ■