Tíminn - 12.08.1994, Blaðsíða 4

4
fJMnw
Föstudagur 12. ágúst 1994
fiiiiin®
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmibja
Frjálsrar fjölmiblunar hf.
Mánabaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Skoöanakannanir
í staö kosninga?
Enn á ný hefur skoöanakönnun vakiö upp hina
miklu breiöfylkingu félagshyggjufólks. SKÁÍS
hefur rétt einn ganginn skyggnst í þjóöarsálina
og fundiö þar stuöninginn viö þriöja afliö sem á
aö sameina þjóöina. Fyrir nokkrum dögum fann
Gallup út aö þriöjungur kjósenda vill Jóhönnu,
og nú vill þriðjungur að hún og Alþýðubandalag-
iö, Kvennalistinn og óákveöiö stuðningsfólk
annaö taki aö sér aö stjórna ríkinu.
Þaö er áreiðanlega trú margra að "ný" framboð
breyti einhverju verulegu í íslenskum stjórnmál-
um. Það hefur alltaf tekist vel í upphafi að fara á
svig við flokkakerfið og boða "eitthvað nýtt". Ó-
þarfi er að rekja dæmi um þaö frá stofnun lýö-
veldisins. Slíkar hreyfingar hafa ekki oröiö lang-
lífar, og gjarnan endað sem hækjur einhvers fjór-
flokkanna. Eina nýja stjórnmálahreyfingin sem
hefur orðið að umtalsverðu afli er framboö
kvenna, sem nú kallast Kvennalistinn. Ef til vill
er það einmitt einhliða stefna hans sem veldur
tryggö kjósenda við hann. Konurnar hamra á
baráttu kvenna fyrir jafnrétti og áhriftam. Allt
annað sveigist undir þá boöun orðsins. Úr rööum
Kvennalistans kom líka hinn sjálfgefni leiötogi
andstæöinga Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Ekki er rétt aö bera saman aðdragandann aö
framboði R-listans og hugsanlegt sameiginlegt
framboð "félagshyggjufólks" á landsvísu. I fyrsta
lagi var R-listanum beinlínis stefnt gegn meiri-
hluta Sjálfstæðisflokksins í borginni. Hvort sem
flokkarnir byðu fram hver í sínu nafni eða sam-
eiginlega lá ljóst fyrir að þeir myndu starfa saman
ef þeir næðu sameiginlega meirihluta. R-listinn
var rökrétt framhald af því að allir flokkar sem
voru í minnihluta stefndu að því að ná sameigin-
lega meirihluta á kostnað Sjálfstæðisflokksins.
í öðru lagi er óljóst, svo ekki sé meira sagt, fyrir
hvað R-listi í landsmálum stendur. Hugtakið fé-
lagshyggja er teygjanlegt og menn leggja mis-
munandi merkingu í það. Allar stjórnmálahreyf-
ingar í landinu eru sammála um flest þau mál er
snerta meginatriði velferðar og félagslegrar þjón-
ustu. Áherslur eru vissulega mismunandi, og
fremur er þörf á að ná saman um deiluefni en að
skerpa línurnar, eins og sumir stjórnmálamenn
virðast vilja.
Eftir stendur eiginlega það eitt, að með sameigin-
legu framboð eigi að klekkja á Sjálfstæðisflokkn-
um eða kannski einkum Davíð Óddsyni, og þótt
einhverjum þyki það fallega hugsað, þá er margt
mikilvægara í íslenskum stjórnmálum en að ein-
angra Sjálfstæðisflokkinn.
Hið svokallaða sameiginlega framboð leysir eng-
an vanda en það getur vafalaust náð nokkru fylgi
v en verður ekki til að endurskapa stjórnmál í land-
inu.
Skoðanakannanir eru fróðlegar, fólk má vara sig á
að oftúlka ekki niðurstöður þeirra. Og síst af öllu
mega þær koma í veg fyrir að ákvarðanir séu
teknar af þeim sem eiga að taka þær. Stjórnmála-
menn, sem láta skoðanakannanir taka af sér ráð-
in, ættu að leita sér að öðru starfi.
Heimavöllurinn fluttur meb
Enn er bygging handboltahall-
ar á dagskrá hjá borgarstjórn og
er engu líkara en ab þab hafi
verib þær Rúnurnar þrjár, Sól-
rún, Sigrún og Gubrún, sem
komu þessari handboltakeppni
á koppinn á sínum tíma. Svo
var þó ekki því abal forsprakk-
arnir voru þáverandi borgar-
stjóri, Davíb Oddsson, og ýmsir
handboltaunnendur úr hópi.
rábherra meb Matthías Á. Mat-
hiesen í broddi fylkingar. Þeir
lofubu handboltahreyfingunni
gulli og grænum skógum á sín-
um tíma þegar menn voru í sig-
urvímu eftir B- keppnina í Sviss,
en voru fljótir ab losa sig út úr
skuldbindingunum þegar sigur-
víman rann af þjóbinni og bubu
handboltasambandinu sem var
á barmi taugaáfalls vegna fjár-
skorts, smávægilegt peninga-
framlag til ab losna út úr fyrri
loforbum.
í dag hins vegar benda bæbi
rábherrar og fyrrverandi ráb-
herrar á borgina og vilja láta
hana þrífa upp eftir þá skítinn
sem eftir liggur.
Hverjum ab kenna?
Langlundargeö borgaryfirvalda
er í rauninni aödáunarvert, ekki
síst vegna þess aö undirbúningur
keppninnar virbist vera í skötulíki
á flestum sviöum og allt í einu er
ekki hægt aö haida keppnina
nema meö nýrri HM höll. Fari
keppnin í hundana, veröur þaö
ekki ríkisstjórn og ráöherrum,
sem hrintu málinu af staö í hugs-
unarleysi, aö kenna heldur verbur
nýjum borgarstjórnarmeirihluta
kennt um aö hafa ekki viljab
byggja íþróttahús.
Electrolux fyrirtækiö sænska
hefur hins vegar sótt þaö stíft ab
byggja hér nýtt íþróttahús sem
hugsanlega gæti bjargaö HM á
íslandi. Þó borgarráö hafi hafn-
Líkan af Laugardalnum.
GARRI
ab fyrstu hugmyndum Svíanna
þá virbast þeir ekki hafa gefiö
upp alla von og reyna enn aö
pranga íþróttahöll upp á borgar-
búa. Áróbursvélin hefur gengið
svo hratt vib ab reyna að koma
því inn hjá fólki, að Rúnurnar í
Ráðhúsinu vilji ekki íþróttahöll,
ab menn eru farnir að halda að
verið sé að hafna einhverri stór-
gjöf frá Svíum. Ekkert gæti hins
vegar verið fjær sanni. Sannleik-
urinn er nefnilega sá að ekki
einasta munu borgarbúar þurfa
að borga upp í topp fyrir nýja
íþróttahöll, því húsið er boðiö á
kaupleigu og kaupleiga er vita-
skuld ekkert annað en ákveðið
lánsform.
Sænskur heimavöll-
ur í Laugardal
Allir vita aö íslendingar eiga í
miklum sálfræðilegum erfiðleik-
um meb að keppa við Svía, því
sjálfstraustið einhvern veginn
bregst og íslenska landsliðib
hreinlega getur ekki unniö þab
sænska. Þó hefði kannski mátt
eiga von á því að þetta breyttist
við það að ísland héldi keppn-
ina sjálft og íslendingarnir væru
því fullir sjálfstrausts hér á
heimavelli. Þetta vilja Svíar nú
taka af okkur og ætla að byggja
sænska höll í Laugardal þar sem
sænsk smíði og sænskur stíll,
sænskur efniviður og andrúm
sænskrar hönnunar verður yfir-
þyrmandi. Svíar vilja einfald-
lega flytja heimavöllinn með sér
til íslands fyrir keppnina og
keppa á heimavelli þrátt fyrir ab
keppnin sé haldin á ísíandi. Það
versta af öllu er þó að þeir ætla
að láta reykvíska borgara með
Rúnurnar í Ráðhúsinu í farar-
broddi borga brúsann.
Garri
Er kýrin skjótt eða skjöldótt?
Sú saga er sögð ab svo vel hafi
Rasmus Christian Rask talað
íslensku ab viömælendur upp-
götvuðu þá fyrst að hann hlyti
að vera útlendur er hann sagði
að rauðskjöldótt kýr væri
skjótt. Tungumálið er flókið
kerfi tákna, sem lærist ekki
nema á löngum tíma, og
aldrei til hlítar. Sú spurning
vaknar hvort sé ekki farið að
vefjast fyrir ýmsum sem fædd-
ir eru eftir moröið á Kennedy
hvort leyfilegt sé ab kalla kú
skjótta? Meðal flestra hinna
eldri er þetta vafalaust enn
eðlileg málnotkun. Hestur er
skjóttur, kýr er skjöldótt. (Og í
mörgum tilvikum er sauð-
kindin flekkótt!).
Máliö breytist
stööugjt
Tungumálið er stöðugt að
breytast. Ný orð eru tekin upp,
gömul orð gleymast og flestir
skilja þau ekki lengur. Máls-
hættir og orðtök eru misskilin
og afbagast. Mörg rök málsins
fyrnast. Önnur breyting er sú
að hætt er ab nota algeng orð
og orðatiltæki og önnur koma
í staðinn, án þess þó ab hin
eldri gleymist með öllu. Það er
t.d. mikill munur á máli ís-
lenskra blaða nú og um alda-
mót. Þar er ekki einvörðungu
um að ræða að komin séu ný
orb yfir nýjar hugmyndir og
nýja tækni, héldur hafa mörg
föst orðatiltæki leyst hin
gömlu af hólmi. Þar ræbur
miklu tíska. Allir kannast við
orð og orðaleppa sem hver
etur upp eftir öbrum þannig
að allir virðast tönnlast á
sömu hugsuninni án þess að
reyna ab skerpa hana ab
nokkru leyti. Tískuorðin ríkja í
nokkur ár, og svo taka önnur
við. Þessu var eins háttað í
blöðum fyrir og um aldamót.
Tilviksíslenskan
Þegar hin önnur málhreinsun
eftir endurnýjun Sveinbjörns
Egilssonar og Fjölnismanna
hófst var tekið til við að
Á víbavangi
hreinsa burt dönskuna, og far-
ið að kenna það sem Halldór
Laxness kallar einnhvers stað-
ar tilviksíslensku. Allt sem
unnt var ab tengja dönskum
áhrifum var þurrkað burt úr
stílum okkar sem sátum með
blek á puttum við ab skrifa um
skemmtilega ferð eða íslenska
fánann í skrifbækur í blárri
kápu. Tilfelli var danska, tilvik
er íslenska. Á þennan hátt var
fjölda unglinga sem hófu
skólanám í konungsríkinu ís-
landi sýnt fram á að danska
væri ákaflega útlenskulegt
tungumál sem eiginlega væri
engin leið aö læra að lesa
nema meb ítrustu árvekni og
þrautseigju. Allt sem minnti á
dönsku var bannaö.
Þeir sem hins vegar lærðu
dönsku af því ab lesa Knold og
Tot, Gyldenspjaet og Willy pá
Eventyr gátu ekki áttað sig
þessum gífurlega mun. Orða-
forði íslenskrar tungu og
hversdagslegrar dönsku er svo
ótrúlega líkur ab stundum
finnst manni, sem alinn var
upp í dönskuóttanum, að það
þurfi ab strika annað hvert orð
út af þeim texta sem verið að
pikka á tölvuna.
Þjóöin vill ensku
Þjóðin vill ensku segja skoð-
anakannanir. Þjóðin fær áreib-
anlega ensku, og jafnframt því
enskuógnina sem lærðir menn
sjá hvarvetna. Þekking á
tungumálum er nauðsynleg
hverjum þeim sem einhver
samskipti hefur við erlendar
þjóðir eða vill lesa erlenda
texta í blöðum eða á bókum. Á
undanförnum árum hafa ýms-
ar þjóbir, sem telja tungu sína
vera lítils megandi miðað við
tungur stórþjóðanna, tekið
upp kennslu á ensku í ýmsum
greinum við háskóla og aðrar
menntastofnanir. Nú eru farn-
ar að heyrast þær raddir að of
langt hafi verið gengið í þessu
og rétt sé að leggja meiri á-
herslu á móðurmálið. Frum-
skilyrði sé ab fólk hafi vald á
máli þjóðar sinnar, og hverri
tungu sé nauðsynlegt að geta
túlkað alla þekkingu, nýja sem
gamla á eigin máli. Það skiptir
sem sagt máli að kýrin er
skjöldótt en ekki skjótt.