Tíminn - 29.09.1994, Síða 4

4
Wímmn
Fimmtudagur 29. september 1994
Hmlim
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmibja
Frjálsrar fjölmiblunar hf.
Mánabaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Öryggi í sam-
göngumálum
Það fylgir nútíma mannlífi að vera á faraldsfæti. Sam-
skipti milli landshluta, milli þjóða og heimsálfa eru í
föstum farvegi á samgöngusviðinu og tugir milljóna
manna eru á ferðalögum dag hvern. Nútíma við-
skiptalíf og þjóðlíf byggir í auknum mæli á mann-
flutningum. Atvinnusvæði stækka og heimurinn all-
ur verður í síauknum mæli leikvangur viðskiptanna.
Samgöngukerfi Skandinavíu byggist auk vegakerfis-
ins og flugsamgangna á fullkomnum ferjusamgöng-
um. Hinar miklu ferjur, sem eru eins og eylönd í haf-
inu, rista Eystrasaltið fram og aftur og flytja mikinn
fjölda fólks til meginlands Evrópu og milli Norður-
landanna. Þetta er hluti af þjóðvegakerfi Norður-Evr-
ópu.
Það er því að vonum að menn setji hljóða, þegar
fréttist af hörmungaratburðum á borð við þann að
ferja hafi farist á Eystrasalti og allt að 800 manns hafi
týnt lífi. í huga fólks er sigling með hinum miklu
ferjum, sem leggja upp frá Stokkhólmi til ýmissa átta,
ekki hættulegur ferðamáti. Hitt er staðreynd að stór-
slys á þessum miklu farartækjum eru ekki einsdæmi,
þótt þetta sé það langversta sem skeð hefur í þessum
heimshluta síðari árin. Þetta er himinhrópandi að-
vörun um að öryggismálum er seint of vel sinnt, því
eitthvað hlýtur ab hafa fariö úrskeiðis, þegar skip á
borð við ferjuna Estonia sekkur á örfáum mínútum.
Vaxandi samkeppni er í fólks- og vöruflutningum í
hinum þróuðu ríkjum, og það er þróun sem er stað-
reynd. Sú samkeppni kallar á það að skýr löggjöf sé
um öryggismál og henni sé fylgt eftir með öflugu eft-
irliti. Alþjóðlegt samstarf er ekki síst mikilvægt á
þessum vettvangi.
Algengasti samgöngumátinn að einkabílnum frá-
töldum eru flugsamgöngur. Flugið hefur verið talið
mjög öruggur ferðamáti og slys eru fátíð, miðað við
þann mikla aragrúa flugvéla sem er á lofti hverja ein-
ustu stund sem guð gefur. Stórslys á þeim vettvangi,
hvar sem þau gerast í heiminum, eru alþjóðlegt
fréttaefni. Það vekur hins vegar ugg hversu oft heyr-
ist um þab að mistök séu gerð í flugleiðsögu, m.a. á
Norður- Atlantshafi. Það er ein áminningin um að
einskis má láta ófreistað til þess að búið sé sem best
um hnútana í öryggismálum flugsins.
í fluginu er þab kerfi, ab verbi slys er þab rannsakab
mjög ítarlega og allt gert til að grafast fyrir um orsak-
irnar. Þetta hefur áreiðanlega orðið til þess að flugið
er svo öruggur ferðamáti sem raun ber vitni.
Vafalaust verður stórslysib á Eystrasalti rannsakað
ítarlega og sú vitneskja, sem væntanlega fæst við þá
rannsókn, ætti að nýtast til þess að efla öryggismál í
ferjusamgöngum. Ein skýringin er sú, að veður hafi
einfaldlega verið svo slæmt að frágangur farms hafi
ekki verið í samræmi við það. Ef rétt er, þá er það
dæmi um það að fyrir náttúruöflunum er maðurinn
smár, þrátt fyrir alla tækni og framfarir, og verður
enn að haga sér í samræmi við þab.
Eftir stendur hinn mikli harmleikur og okkur setur
hljóð og hugsum með samúb til þeirra sem um sárt
eiga að binda.
Þrisvar sinnum dýrara partý
Samkvæmt frétt í Tímanum í
gær fór þjóðvegahátíðin á Þing-
völlum um 120 milljónir fram
úr fjárlögum, miðað við síðustu
tölur, en kostnaðartölur þessar
hafa að undanförnu hækkað í
hvert sinn sem um þær er spurt.
Það má þar af leiðandi fastlega
búast við að kostnaburinn eigi
enn eftir að hækka. Á fjárlögum
var gert ráð fyrir 70 miljónum í
þennan málaflokk, en sú upp-
hæð hefur nú þegar nánast þre-
faldast, því verið er að tala um
heildarkostnab upp á 190-200
milljónir.
Þab er fróðlegt ab velta þessu
fyrir sér, því eðli málsins sam-
kvæmt var hér einhver að eyða
fjármunum sem hann átti ekk-
ert í og hafði enga heimild til ab
eyða. Enginn getur gefib slíka
eyðsluheimild nema Alþingi og
þingib hafði ekki gefið grænt
ljós á 200 miljóna veisluhöld.
Umræðan um framúrkeyrslur af
þessu tagi hafa smám saman
verið að færast í þá átt að menn
séu beinlínis aö taka ófrjálsri
hendi fé sem þeir hafa ekkert
með að gera.
Stimpilkort og
stimplaðir menn
Sýslumaðurinn á Akranesi er
þessa dagana undir nákvæmu
eftirliti dómsmálaráðuneytisins
og þykir nú mörgum þab mál
hið furðulegasta og aðfarir ráðu-
neytisins nokkuö einkennilegar.
Ekkert sambærilegt eftirlit virð-
ist haft í málum annarra emb-
ættismanna rábuneyta og ríkis-
stofnana, sem virbast geta leikið
sér út um borg og bý án þess ab
nokkur skipti sér af því. En
haldbærustu ávirðingarnar, sem
bornar eru á sýslumanninn
núna, eru einmitt þær að hann
hafi farið nokkrar milljónir
fram úr fjárheimildum, eins og
hver annar meðalsýslumaður.
GARRI
Slíkar framúrkeyrslur hefðu að
vísu til skamms tíma varla þótt
ámælisverðar, en þegar framúr-
keyrslurnar eru farnar að vera
tvöfaldar og jafnvel þrefaldar
þær upphæðir, sem veitt var í
málið, þá er eitthvab meira en
lítið að.
Ekki ætlar Garri að mæla því
bót að sýslumaðurinn á Akra-
nesi fór fram úr fjárheimildum.
Hins vegar er ljóst að ef stjórn-
völd ætla að vera sjálfum sér
samkvæm, þá hljóta að koma til
stórkostlegar abgerðir vegna
lýðveldishátíðarinnar. En sá
sem er ábyrgur hlýtur þá ekki
aðeins að verða settur á stimpil-
kort, heldur verður varla hjá því
komist að stimpla viðkomandi
sem fjárglæframann eða -menn.
Fer eins meb eybsl-
una og umferbina?
Sérstök þjóðhátíðarnefnd var
starfandi og átti ab fylgjast með
því að hátíðarhöldin gengju
sæmilega fyrir sig. Þeirri nefnd
hefur þó, eins og öllum öðrum
sem að skipulagningu og undir-
búningi hátíðarinnar unnu,
einhvern veginn tekist að koma
sér undan ábyrgð á umferbar-
hamförunum sem urðu. í þjóð-
hátíðarnefnd áttu m.a. sæti
stjórnmálamenn og fyrrverandi
stjórnmálamenn og vegna þess
að mikið er nú talað um siðferöi
í stjórnmálum verður sérstak-
lega áhugavert að fylgjast meb
því hvort og hvernig þessir
stjórnmálamenn eða þá aðrir,
sem ákváðu að halda þrisvar
sinnum dýrara partý en búið
var að ákveða, axla ábyrgð af
þeirri ákvörbun sinni.
Garri
Stefnt að stefnuleysi
Afstaban til Evrópusamvinn-
unnar er orbin svo margbreyti-
leg og flókin að við fátt veröur
jafnað í sögunni, nema ef til vill
deilurnar um uppkastið. Þær
skiptu þjóbinni í andstæðar fylk-
ingar, sem rifust um það í
nokkra áratugi hvort íslenski og
danski textinn væri hinn sami,
hvort rétt væri þýtt og hvernig
túlka bæri oröalag sambandslag-
anna. Síðari tíma fræðimenn
telja að ágreiningsefnin hafi
aldrei skipt máli, sem sannast á
því ab haldin hefur verib 50 ára
lýbveldishátið á vegum úti og er
kostnaðurinn kominn 200%
fram úr áætlunum. Sú blessunar-
ríka hátíö hefbi aldrei verið
haldin ef eitthvab hefbi verið
bogib vib uppkastib á öðrum
áratug aldarinnar.
í fyrra og hitteðfyrra og árið þar
á undan gengu einhver ósköp á
vegna samninga um Evrópska
efnahagssvæðib. Þegar það mál
er í höfn, blossar upp ágreining-
ur um aðild að sjálfu Evrópu-
sambandinu sem klýfur flokka
og hugmyndafræðigrundvöll
hugsjónamanna til hægri og
vinstri, og eru ótal sleifar á lofti
að hræra í þeirri grautargerð
allri.
Atkvæbadorg
Jón Baldvin lýsir hiklaust yfir
þeirri skobun sinni að sækja eigi
þegar í stað um aðild að ESB.
Margir flokksmenn hans eru
sama sinnis. Davíð flokksfor-
maður og ráðherra heldur fram
gagnstæðri stefnu og telur árób-
ur utanríkisráðherra sins mark-
lausan meb öllu.
Svo hundskammar Davíð stutt-
buxnaliðið fyrir óflokkshollustu,
þegar unglingarnir vilja steðja
inn í Evrópusamvinnu án tafar,
og telur þeim trú um að kratarn-
ir séu að dorga fyrir atkvæði
sannra sjálfstæöismanna meb
dekri sínu vib samrunann.
Iðnrekendur og handverks-
menn telja einsýnt að umsókn
þoli enga bib og virtar háskóla-
stofnanir eru sama sinnis.
Kvótaeigendur til sjós og lands
neita að deila eignum sínum
með útlendingum, sem er ofur-
Á víbavangi
eðlilegt, því að þeir vilja ekki
deilá þeim með þurrabúbarlýbn-
um heimafyrir heldur.
Sósíalistarnir á vinstri væng eru
ekki öfundsverðir af sínum af-
stöðum til ESB heldur. Gamla
kommalibið ástundar þjóðernis-
sinnaba alþjóðahyggju eins og
fyrri daginn og fattar aldrei að
Stalín er ekki lengur hér. Jafnað-
armenn í mörgum félögum eru
ákafir fjölþjóðasinnar og finnst
allt annab fráleitt en að gerast
þegar í stað ráðandi ákvörbunar-
vald í Bmssel.
Umræbubann
Svona er nú ástandið í 50 ára
gömlu lýðveldi þar sem flokks-
bönd eru að bresta og formaður
stærsta stjórnmálaflokksins
bannar umræbur um það mál-
efni sem heitast brennur á þjób-
inni. Davíð segir skorinort að að-
ildarumsókn að ESB sé ekki á
dagskrá og að hún verði ekki
gerb að kosningamáli í komandi
kosningum, sem allt eins geta
dunib yfir áður en kjörtímabil-
inu lýkur, ef mið er tekið af
ástandinu á stjórnarheimilinu.
Aðild annarra Norðurlanda að
ESB sýnist sumum í sjónmáli,
þótt mikib vanti á t.d. í Noregi
að meirihluti sé fylgjandi í þjóð-
aratkvæðagreiðslu, sé mark tak-
andi á skoðanakönnunum.
Fari svo að Norsarar neiti, verða
bræðraþjóðirnar hinar einu sem
hlíta einvörðungu EES-samning-
um í Evrópusamvinnunni. En
svo hönduglega er á málum
haldið, ab uppi em deilur og allt
því hernabarástand milli
„bræðrafólksins", sem í raun og
vem eiga allra sameiginlegra
hagsmuna að gæta hvað varðar
fiskveibar og markabsmál, fari
svo að þjóðirnar verði bábar ut-
an ESB, eins og útlitið bendir til.
Um þau mál er bannað að tala,
eins og forsætisrábherra neitar
að ESB- umsókn sé á dagskrá, og
stefnir allt í ab umræðan verbi
álíka langdregin og gáfuleg og
rifrildið mikla um uppkastið,
sem alltaf var meiningarlaust,
þótt sjálfstæðishetjurnar héldu
sig vera ab deila um framtíðar-
heill þjóbarinnar.
Takist Davíð að sameina flokk
sinn um stefnuleysið og þögnina
í Evrópumálunum, veröur það
ekki síður kraftaverk en þab að
Jóni Baldvini takist að sætta sína
flokksmenn um spillingarmálin.
Megi þeim vel farnast.