Tíminn - 08.10.1994, Side 5

Laugardagur 8. október 1994 5
Tímamynd CS
Mæla hagtölur allt?
Jón Kristjánsson skrifar
Nú hefur fjárlagafrumvarpib veriö lagt
fram. Því fylgir þjóðhagsáætlun sem er
mat forsætisrábuneytisins, sem fer meö
efnahagsmál, á horfunum framundan.
Hún er meöal annars byggö á spám Þjóö-
hagsstofnunar um ástand og horfur.
Til þess aö gera langt mál stutt er niður-
staöan sú aö hagvöxtur verði á næsta ári
sem nemur 1,4%. Hann byggist á því aö
verömæti sjávarafla hefur haldist, þrátt
fyrir minnkandi þorskveiöi, þaö hefur
verið gott feröamannaár, og úthafsveiði í
Smugunni, á Svalbarðasvæðinu og á
Reykjaneshrygg hefur fært okkur björg í
bú. Jafnframt hefur veriö góö loðnuveiði
og mikil framlegö í loönufrystingu, þar
sem afurðirnar fara á Japansmarkað.
Gengiö er út frá því aö viö njótum þess-
ara ávinninga einnig á næsta ári.
Forsendur fjárlaga fyrir yfirstandandi ár
geröu ráö fyrir aö atvinnuleysi á þessu ári
yröi 5,5%. Nú er því spáð að þaö veröi
4,8%, sem er eilítiö minna, og stafar þaö
meðal annars af þessum jákvæöu þáttum
í atvinnulífinu sem hér hafa verið nefnd-
ir. í forsendum fjárlagafrumvarpsins fyrir
áriö 1995 segir síðan að atvinnuleysiö
veröi 4,9%.
Bjartsýni
Forsætisráöherra skipti um takt í áróörin-
um í sumar og blés kreppuna af. Síðan
hefur veriö talaö með mikilli bjartsýni
um framtíöina og hafa þeir Davíö og
Friðrik báöir veriö borubrattir að undan-
förnu, taliö jákvæöa þróun í ríkisfjármál-
um og efnahagsmálum, sem auðvitað
væri snilld ríkisstjórnarinnar aö þakka.
Lögö hefur veriö áhersla á aö skuldabyrö-
in við útlönd sé aö minnka og viö séum
ekki á Færeyjaleiðinni, veröbólga sé í lág-
marki og þjóöin þurfi aö „njóta stööug-
leikans" áöur en gengið er til kosninga,
svo notuö séu orö forsætisráðherra.
Þaö er vissulega rétt að horfurnar eru já-
kvæðari en áöur á nokkrum sviöum. Ég
dreg ekki úr þýðingu lítillar verðbólgu,
og tel að lífsnauðsyn sé aö örva þjóöar-
framleiösluna og auka tekjur. Þab er
einnig áríðandi aö þjóðin safni ekki
skuldum erlendis, því vaxtagreiöslur
okkar eru orðnar mjög háar og nema á
12. milljarð króna samkvæmt fjárlaga-
frumvarpinu. Stööugleiki í efnahagsmál-
um er nauösyn.
Hin hliðin
Hins vegar eru þessir jákvæðu þættir aö-
eins önnur hliðin á málinu, og miklu
máli skiptir hvernig þessi bati í efnahags-
lífinu er nýttur. Neikvæðu þættirnir eru
þeir aö atvinnuleysi hef-
ur ekki minnkaö aö
marki, og enn ryöja hag-
ræðingaraögerðir og
tækniþróun mönnum úr
störfum. Opinber þjón-
usta mun ekki taka við
þessu fólki að því marki
næstu árin sem verið hef-
ur undanfarin ár. Úthafs-
veiðarnar byggja ekki á
grunni samkomulags viö aðrar þjóðir, og
„svipull er sjávarafli" eins og máltækiö
segir, þótt reiknað sé meö góöri loðnu-
veiði um sinn. Fjárfestingar í þjóðfélag-
inu eru í sögulegu lágmarki og húsnæðis-
kerfið er nánast í uppnámi. Ráðstöfunar-
tekjur fólks hafa dregist mjög saman
með færri atvinnutækifæmm og minnk-
andi yfirvinnu. Skattleysismörk hafa ver-
ið lækkuð, og ýmis þjónustugjöld hafa
verið lögö á í velferöarkerfinu og ríkið
innheimtir margs konar sértekjur fyrir
þjónustu sem íþyngja buddu almenn-
ings. Mér finnst skylda stjórnmála-
manna að draga alla myndina upp. Ég
skil þaö út af fyrir sig aö ríkjandi stjórn-
völd vilji benda á jákvæöu þættina, en
þaö er ekki ærlegt gagnvart almenningi í
landinu ab draga hinar neikvæöu hliðar
undan.
Ab nýta batann
Þaö er gert ráö fyrir auknum tekjum rík-
issjóös á næsta ári vegna veltuaukningar
og hagvaxtar í þjóðfélaginu. Þessi tekju-
auki nemur 2,7 milljörðum króna. Þessi
bati er nýttur til þess aö lækka halla ríkis-
sjóös í 6,5 milljarða frá því að hann verð-
ur allt aö 12 milljarðar á þessu ári, og
fjárfestingar eru skornar nibur um fjórð-
ung til þess aö ná þessu markmiði. Þær
aðgerðir í skattamálum, sem eru kynntar,
eru þær að fresta skatti á fjármagnstekjur
og leggja af hátekjuskatt sem var tíma-
bundinn.
>
Mér finnast þessar áherslur kolrangar.
Hér er veriö að hlífa þeim sem betur
mega sín, en sú aögerö að lækka skatt-
leysismörkin, sem var afar umdeild á sín-
um tíma, er látin standa. í umræðum um
stefnuræöu forsætisráöherra benti Hall-
dór Ásgrímsson á þaö aö nær heföi verið
aö þeir skattar, sem
hér hafa veriö nefndir,
væru nýttir til þess aö
hækka skattleysis-
mörkin aftur. Það
heföi verib raunhæf
aðgerö til launajöfn-
unar í landinu, en bil-
ið milli láglaunafólks
og hinna, sem hafa
mjög há laun eöa
skattfrjálsar tekjur af fjármagni, er orðib
afar mikið og hefur vaxið með minnk-
andi atvinnutekjum.
Vítahringur
atvinnumálanna
Að mati torustumanna ASÍ vantar 700
milljónir króna upp á aö þau loforð, sem
hafa verið gefin verkalýðshreyfingunni
um fjármagn til atvinnuskapandi að-
geröa, hafi veriö efnd. Því til viðbótar er
reiknaö meö að skera niður framkvæmd-
ir um 24,9% á næsta ári. Fjármálaráð-
herra hefur verið nokkuð kotroskinn og
sagt aö þetta sýni ab hann fylgi ekld
þeim úreltu vinnubrögöum aö leggja
fram „kosningafjárlög".
Aö mínu mati er þessi niöurskurður
meira en tvíbentur og hef ég þá ríkisfjár-
málin í huga. Þaö er alveg ljóst aö hann
fækkar störfum í opinberum fram-
kvæmdum og ríkið nýtur ekki þeirrar
veltu sem þessum umsvifum fylgir. Um-
svifum í þjóöfélaginu fylgja tekjur fyrir
ríkissjóö, þaö er staðreynd.
Mótrökin viö þessu eru þau aö vegna
þess ab búist er við hagvexti á næsta ári,
þá taki atvinnulífið við og óhætt sé fyrir
ríkiö aö draga að sér hendina. Kreppan sé
búin. Staða samkeppnisatvinnuveganna
hafi styrkst. Ég er alls ekki svona bjart-
sýnn fyrir hönd atvinnuveganna í land-
inu. Þaö hefur komið fram aö forsætis-
Menn
°9
málefni
ráöherra var einfaldlega meö rangar töl-
ur um afkomu iðnaöarins, en ég vil ekki
ætla honum aö þær hafi verið settar vilj-
andi fram, hann gæti hafa fengið rangar
upplýsingar úr talnaflóðinu. Talsmenn
atvinnulífsins eru ekki svona bjartsýnir á
þennan mikla bata. Það eru ekki líkur á
því aö þaö sópi til sín fólki á næsta ári,
auk þess sem atvinnuleysi um 5% er
miklu meira en hægt er að sætta sig viö í
þjóðfélagi 265 þúsund manna, sem hafa
þrátt fyrir allt yfir miklum auðlindum og
tækifærum að ráða.
Að fá hjólin til aö snúast
Sem betur fer er fullt af fólki meöal þjóö-
arinnar sem hefur ágætar hugmyndir,
sem er meö hugann við tækifæri til at-
vinnusköpunar og vill eitthvað á sig
leggja til þess að koma hugmynd í veru-
leika. Þaö er hins vegar sannfæring mín
aö þaö þurfi aö endurskipuleggja kerfi
fjárfestingarlánasjóða til þess að þjóna
þörfum nútímans. Það gildir einnig um
Byggöastofnun. Það er nauðsyn aö losa
hana úr þeirri sjálfheldu sem hún er í
núna. Þessi ríkisstjórn hefur gert hana
máttlausa, en hefur ekki hirt um að end-
urmeta hlutverk hennar. Til þess ber
mikla nauösyn, svo hún geti verið for-
ustuafl í atvinnumálum allra lands-
manna og öflugur bakhjarl nýsköpunar í
atvinnulífi. Það er mikil nauösyn að
Byggöastofnun fái þetta hlutverk og ef
það styrkir stjórnskipun hennar ab fá
fulltrúa atvinnulífsins og launþega í
landinu inn í stjórn hennar, þá á aö gera
það. Núverandi stjórnarfyrirkomulag
stofnunarinnar á ekki heldur aö vera
heilagt.
Hagtölur segja ekki allt
Menn skyldu varast að miklast um of af
jákvæöum hagtölum. Þær mæla einfald-
lega ákveöna þróun í efnahagsmálum,
en þrátt fyrir þaö getur ríkt stöönun á
ýmsum sviðum og misrétti. Þá vinninga,
sem falla í skaut, ber aö nota til þess aö
vinna bug á því, en ekki til þess aö gera
þá efnuðu í samfélaginu enn efnaðri,
eins og nú lítur út fyrir aö eigi aö gera.
■
r ■ { ( r t t v : r ? r T